Chụt Là Gì? (Nguyễn Man Nhiên) - TÌM HIỂU TỪ NGUYÊN

CHỤT LÀ GÌ?Khách du lịch (*) đến Nha Trang, có dịp thăm Khu Nghỉ mát Biệt thự (lầu vua Bảo Đại), Viện Nghiên cứu biển (trước đây gọi là Hải học viện Nha Trang) hay hồ cá Trí Nguyên đều phải qua xóm Chụt. Đây là một xóm ven biển, nằm cuối đường Độc Lập (nay là đường Trần Phú) đã một thời nổi tiếng món phở gà của ông Nguyễn Bảy, mà mọi người quen gọi là “phở Chụt”.Nhưng Chụt nghĩa là gì?Khi có người tò mò hỏi như vậy thì hầu như dân địa phương đều trả lời là CHỤT là do tiếng Pháp mà ra. Người Pháp viết CHUTT, mình đọc là CHỤT (?).Có đúng vậy không?Chúng tôi đã tra cứu các tự điển tiếng Pháp không có chữ CHỤT mà chỉ có chữ CHUT – một tiếng ta thán có nghĩa: im, làm thinh. Và chữ CHUTE nghĩa là: rơi, rớt, sa ngã, thất bại, suy đồi, đốn mạt…Nhưng câu trả lời trên không phải là vô lý. Thời Pháp thuộc, khi người Pháp tráng nhựa con đường biển chạy thẳng xuống cảng Cầu Đá, họ đã đặt trụ cây số và khắc lên đó chữ CHUTT. Theo đó, các hiệu buôn nằm hai bên đường xóm Chụt có lẽ muốn Tây hóa đều ghi trên bảng hiệu là CHUTT. Và chữ CHUTT dần dần ăn sâu trong cách viết, cách nói của người địa phương – cứ tin chắc đó là chữ Pháp – cho tới giờ. Chúng tôi thiển nghĩ có sự nhầm lẫn như vậy, vì người Pháp phát âm chữ CHỤT thành CHUTT, nên viết là CHUTT.Vậy CHỤT nghĩa là gì? Tại sao gọi là xóm Chụt?Theo Đại Nam Quấc Âm Tự Vị (1895) của Huình Tịnh Của, Việt Nam Tự Điển của Hội Khai Trí Tiến Đức. Tự Điển Việt Nam của Lê Ngọc Trụ và Lê Văn Đức, Việt Ngữ Chính tả tự vị đều giải thích: Chụt là vũng nước nhỏ ở dựa gềnh biển có thể cho ghe thuyền núp gió. Trong Đại Nam Quấc Âm Tự Vị còn ghi cụ thể: (CHỤT) NHA TRANG – chỗ núp gió tại Nha Trang về tỉnh Khánh Hòa.Trong bài VÈ THỦY TRÌNH TỪ HUẾ VÔ SÀI GÒN của dân ghe bầu, tức dân đi buôn bằng ghe thuyền ngày xưa có đoạn: Nha Trang xuống CHỤT bao xa Kẻ vô mua đệm, người ra mua chằng. Anh em mừng rỡ lăng xăng, Người hỏi thăm vào, kẻ hỏi thăm ra. Anh em chè rượu hỉ ha…Qua đó, chúng ta thấy CHỤT đã có trước khi người Pháp đặt chân tới Nha Trang và chúng ta có thể hình dung được cảnh sinh hoạt khá tấp nập ngày xưa ở đây. Dân ghe bầu từ Nam ra Bắc hoặc từ Bắc vô Nam đều ghé vô CHỤT. Họ mừng rỡ gặp nhau, chén thù chén tạc vui vẻ, trao đổi tin tức, tình hình buôn bán và điều quan trọng là mua lá buông (đệm) làm buồm và song mây làm cột buồm (chằng). Hai thứ lâm sản này có rất nhiều ở Khánh Hòa và chỉ có bán ở Chụt vào thời đó.Qua nhiều thời ký phát triển, xóm Chụt ngày nay trở thành một khu phố thuộc thành phố Nha Trang. Các cơ sở hành chánh, kinh tế, văn hóa đều tập trung ở đây. Nó lại gần cảng Cầu Đá, một trong những cảng lớn của Miền Trung, nên có nhiều điều kiện thuận lợi cho việc phát triển trong tương lai.LÊ KÝ THƯƠNG(Bài đăng trên BÁCH KHOA VĂN HỌC, số 5 – tháng 5-1991)* NVT (NMN) sửa lại: Du khách – Theo “Từ dinh Thái Khang đến tỉnh Khánh Hòa” (Hội Văn học Nghệ thuật Khánh Hòa ấn hành, 2004 và vanchuongviet.org, ngày 25-12-2006).