Đặc điểm Của Ca Dao Dân Ca đối đáp ở đồng Bằng Bắc Bộ - 123doc

Tải bản đầy đủ (.pdf) (15 trang)

1. Trang chủ
>>
2. Luận Văn - Báo Cáo
>>
3. Thạc sĩ - Cao học

Đặc điểm của ca dao dân ca đối đáp ở đồng bằng bắc bộ

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (314.01 KB, 15 trang )

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘITRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN-----------------------------------------------------CÁP THỊ NHƯ HUỆĐẶC ĐIỂM CỦA CA DAO DÂN CA ĐỐI ĐÁP ỞĐỒNG BẰNG BẮC BỘLUẬN VĂN THẠC SĨChuyên ngành: Văn học dân gianHà Nội-20141ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘITRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN-----------------------------------------------------CÁP THỊ NHƯ HUỆĐẶC ĐIỂM CỦA CA DAO DÂN CA ĐỐI ĐÁP ỞĐỒNG BẰNG BẮC BỘLuận văn Thạc sĩ chuyên ngành Văn học dân gianMã số:60220125Người hướng dẫn khoa học: TS. Hà Thị Thu HươngHà Nội-20142LỜI CAM ĐOANTôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các vấnđề được mô tả, phân tích và tổng kết trong luận văn này là trung thực và chưatừng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.Cáp Thị Như HuệLỜI CẢM ƠN3Luận văn của tôi đã được hoàn thành với sự hướng dẫn tận tình của TS.Hà Thị Thu Hương. Tôi xin chân thành cảm ơn cô vì nhờ sự chỉ dẫn của tậntình của cô, tôi đã chọn được một đề tài mà càng đi sâu vào nghiên cứu tôicàng cảm thấy có nhiều điều thú vị. Cô cũng đã tạo điều kiện hết sức để tôi cóthể tiếp cận và sử dụng tài liệu phục vụ cho việc nghiên cứu. Tôi cũng xinbày tỏ lòng biết ơn đối với ông Nguyễn Thành Tuấn – Phó viện trưởngViện Khoa học phát triển Nhân lực Kinh tế và Văn hoá là người đã giúpđỡ, hỗ trợ cho tôi về mặt tư liệu. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới thàyNguyễn Hùng Vĩ và các thầy cô trong khoa Văn học, trường ĐH Khoa họcXã hội và Nhân Văn, ĐHQGHN đã giúp đỡ tạo điều kiện cho tôi hoàn thànhluận văn này. Đồng thời tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới cụ Đặng Thị Thanh,người thôn Đào Quạt, xã Bãi Sậy, huyện Ân Thi, Hưng Yên, cụ Nguyễn HữuBổn ở thôn Yên Vĩnh, xã Dạ Trạch, Khoái Châu, Hưng Yên, ông Phạm XuânDư trưởng thôn Đào Quạt đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi rất nhiều trong quátrình khảo sát ở địa phương. Tôi cũng rất cảm ơn các bác, các cô trong SởVăn hoá thể thao và du lịch tỉnh Hưng Yên, Thư viện tỉnh Hưng Yên đã tạođiều kiện giúp đỡ tôi trong việc tìm tư liệu và tiếp xúc với địa phương.Hà Nội, ngày 15 tháng 12 năm 2014Người thực hiệnCáp Thị Như HuệMỤC LỤC4PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 41. Lý do chọn đề tài .......................................................................................... 42. Lịch sử vấn đề .............................................................................................. 63. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................ 134. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 135. Đóng góp của đề tài ...................................................................................... 146. Cấu trúc của luận văn ................................................................................... 14PHẦN NỘI DUNG .......................................................................................... 16Chương 1: Những đặc điểm chung về vùng đồng bằng Bắc Bộ và ca daodân ca đối đáp ................................................................................................... 161.1. Những đặc điểm chung về vùng đồng bằng Bắc Bộ ................................. 161.1.1. Đặc điểm môi trường tự nhiên và môi trường xã hội ............................ 161.1.2. Đặc điểm môi trường văn hóa tín ngưỡng ............................................. 211.2. Giới thuyết về ca dao dân ca đối đáp vùng đồng bằng Bắc Bộ. ............... 291.2.1. Giới thuyết về khái niệm ........................................................................ 291.2.2. Một số thể loại ca dao dân ca ................................................................. 321.2.2.1. Hát Ví .................................................................................................. 321.2.2.2. Hát Trống quân.................................................................................... 341.2.2.3. Hát Quan họ......................................................................................... 37Chương 2. Một số đặc điểm nội dung của ca dao dân ca đối đáp ở đồngbằng Bắc Bộ ..................................................................................................... 402.1. Ca dao dân ca đối đáp diễn tả tình yêu cảnh vật quê hương, đất nước ..... 4052.2. Ca dao dân ca đối đáp thể hiện tình yêu đôi lứa ....................................... 502.3. Ca dao dân ca đối đáp thể hiện phong tục, tập quán ................................. 63Chương 3. Một số đặc điểm nghệ thuật của ca dao dân ca đối đáp ở đồngbằng Bắc Bộ ..................................................................................................... 743.1. Diễn xướng ................................................................................................ 743.1.1. Không gian diễn xướng .......................................................................... 743.1.2. Hình thức diễn xướng ............................................................................. 823.1.2.1. Đối đáp ................................................................................................ 823.1.2.2. Ứng tác ................................................................................................ 873.2. Thể thơ....................................................................................................... 903.3. Ngôn ngữ và làn điệu ................................................................................ 963.3.1.Ngôn ngữ ................................................................................................. 963.3.2. Làn điệu .................................................................................................. 102KẾT LUẬN ...................................................................................................... 108TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 112PHỤ LỤC ......................................................................................................... 117DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT6ĐBBBĐồng bằng Bắc BộH hoặc HNHà NộiTQTrống quânTQ1Trống quân mộtUBNDUỷ Ban Nhân DânPGS/TSPhó Giáo sư/ Tiến sĩPHẦN MỞ ĐẦU71. Lí do chọn đề tài.1. Việc giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống với những nét vănhóa đặc sắc, quý giá trong kho tàng văn hóa văn học dân gian của ông chađang là một thách thức lớn trong thời đại hiện nay. Muốn gìn giữ nhữnggiá trị truyền thống của dân tộc, của quốc gia phải bắt đầu từ mỗi địaphương, mỗi vùng miền. Việt Nam một đất nước có tới 54 dân tộc anh em.Mỗi dân tộc lại có những nét sinh hoạt văn hoá mang đậm sắc thái vùngmiền thể hiện rõ bản sắc riêng của từng vùng văn hóa với tính cách conngười nơi đó. Các sinh hoạt văn hóa do con người tạo dựng nhằm duy trìvà phát triển đặc trưng văn hóa của tộc người mình.Sinh hoạt văn hóa qua hát đối đáp được thể hiện trong ca dao dân cathường có ca từ bằng lời thơ dân gian cô đọng, súc tích, dễ thuộc, dễ nhớ,dễ hát nên được trao truyền, kế thừa và sáng tạo liên tục. Những ca từ nàyđã mang nội dung phản ánh xã hội, lịch sử và thể hiện được những tâm tư,tình cảm của các thành viên trong các cộng đồng tộc người Việt Nam vớitình yêu đôi lứa, tình yêu cuộc sống, quê hương, đất nước mình.Xét về bản chất ca dao và dân ca hầu như không có ranh giới rõ rệt.Nói một cách ngắn gọn và đơn giản, dân ca thường là những bài hát dângian do quần chúng nhân dân sáng tác, diễn xướng và lưu truyền. Ở dân ca,yếu tố văn học (lời ca) và âm nhạc (làn điệu) cùng thể thức diễn xướng gắnbó với nhau trong một chỉnh thể thống nhất. Còn ca dao thường được hiểulà lời của bài hát dân ca khi tách lời ca ra khỏi điệu hát.Dân ca là những bài hát do nhân dân sáng tác và được lưu truyền từđời này qua đời khác. Đây là một loại hình nghệ thuật rất đặc sắc và mỗivùng miền lại có những cách thể hiện mang sắc thái riêng của từng vùngmiền, từng địa phương. Hiện nay tình hình sinh hoạt diễn xướng hát dân ca8cũng như ca dao dân ca đối đáp đang dần vắng bóng trong đời sống tinhthần của người dân lao động. Nguyên nhân của sự mai một này phần nhiềulà do người dân trong những hoàn cảnh khách quan khác nhau đã ít chú ýđến những điệu hát mà ông cha đã sáng tạo và gìn giữ. Dưới sự tác độngcủa công nghệ thông tin, của khoa học kĩ thuật, ngày nay dân chúng đượctiếp xúc với nhiều dòng nhạc khác nhau. Chính điều này đã khiến chongười dân đặc biệt là giới trẻ dần xa rời, không quan tâm tới nghệ thuậttruyền thống, trong đó có ca dao dân ca đối đáp.2. Chúng ta từ thời thơ ấu đã được nghe những lời hát ru, những câuca dao dân ca trữ tình thấm đượm tình nghĩa. Để giữ gìn và bảo tồn nhữnglàn điệu dân ca ấy, các nhà nghiên cứu đã có nhiều công trình nghiên cứuvà sưu tầm ca dao Việt Nam nói chung. Ca dao dân ca đối đáp là một bộphận trong kho tàng ca dao dân ca Việt Nam có giá trị trên cả phương diệnvăn chương và âm nhạc, có một vị trí quan trọng trong đời sống tinh thầnngười dân lao động. Ca dao dân ca đối đáp có tính chất tập thể, thích ứngvới nhiều hình thức sinh hoạt tập thể của nhân dân. Trong thời kì hiện nay,ca dao dân ca đối đáp vẫn được duy trì ở nhiều vùng miền, tuy nhiên ítđược các thế hệ trẻ biết tới và sẽ ngày càng mai một nếu không có nhữngbiện pháp bảo tồn và phát huy. Mặc dù ca dao dân ca đã và đang đượckhảo cứu trên nhiều bình diện theo hướng nghiên cứu tổng quát nhưng vẫncòn thiếu những công trình chuyên sâu nghiên cứu về ca dao dân ca đốiđáp của Việt Nam nói chung, đồng bằng Bắc Bộ nói riêng. Chính vì vậy,chúng tôi đã lựa chọn đề tài nghiên cứu “Đặc điểm của ca dao dân ca đốiđáp ở đồng bằng Bắc Bộ” cho luận văn của mình.2. Lịch sử vấn đề.9Ca dao dân ca là loại hình nghệ thuật truyền thống của dân tộc, đã đisâu vào đời sống tinh thần của nhân dân các vùng miền, phản ánh nhữngtâm tư tình cảm của con người trên khắp mọi miền của đất nước. Cho đếnnay, nhiều công trình nghiên cứu ca dao dân ca đã có những đóng góp quantrọng trong việc khám phá sự phong phú và sâu sắc của thể loại này. Đã cónhiều nhà nghiên cứu cất công đi sưu tầm và nghiên cứu dân ca ở nhiềuphương diện, với mục đích chung nhất là sưu tầm, giới thiệu dân ca cácvùng miền tới nhiều độc giả để góp phần duy trì nét đẹp văn hóa trong sinhhoạt diễn xướng dân ca và để lưu truyền kho tàng ca dao dân ca Việt Nam.Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, đã có một số công trình ghichép lại ca dao dân ca của người Việt như: Tục ngữ phong giao (1928) củaNguyễn Văn Ngọc, Tục ngữ ca dao (1932) của Phạm Quỳnh. Trong cáccông trình này, các học giả ít quan tâm đến vấn đề dị bản, không chú ý đếnviệc giải thích ý nghĩa của điển cố, địa danh mà chỉ nhằm gìn giữ vốn cổ.Ca dao dân ca là đối tượng nghiên cứu của nhiều lĩnh vực như âmnhạc, văn hóa dân gian, dân tộc học,... bởi vậy nó đã được nghiên cứu từnhiều góc độ chuyên môn khác nhau. Từ việc khảo sát các công trình viếtvề ca dao dân ca nói chung như: Hát đối của nam nữ thanh niên ở ViệtNam (1934) của Nguyễn Văn Huyên, Dân ca (1954) của ban Âm nhạc Hội Văn nghệ Việt Nam Tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam (1978), của VũNgọc Phan, Văn học dân gian Việt Nam (2006) GS. Đinh Gia Khánh chủbiên, Ca dao dân ca Việt Nam: tinh tuyển, (2005) của Kiều Văn, … đã chochúng tôi cái nhìn tổng quan về tình hình nghiên cứu ca dao dân ca ViệtNam nói chung.10TÀI LIỆU THAM KHẢO1.Phan Kế Bính (2001), Việt Nam phong tục, Nxb Văn hoá –Thông tin, Hà Nội.2.Nguyễn Hữu Bổn (sưu tầm, biên soạn), Hát trống quân DạTrạch, Tài liệu điền dã tháng 3 năm 2011.3.Nguyễn Từ Chi (2003), Góp phần nghiên cứu văn hóa và tộcngười, Nxb Văn hóa dân tộc, HN.4.Chu Ngọc Chi (1934), Các bài hát Ví, nhà in Thái Sơn.5.Lê Văn Chưởng (2004), Dân ca Việt Nam: những thành tố củachỉnh thể nguyên hợp, Nxb Khoa học Xã hội.6.Ngô Đạt (2005), Hát Ví ở Bắc Giang, Nxb Văn hóa Thông tin.7.Lâm Minh Đức (2005), Dân ca quan họ Bắc Ninh: 100 lời cổ,Nxb Thanh niên.8.Bảo Định Giang, Nguyễn Tấn Phát, Trần Tấn Vĩnh, Bùi MạnhNhị (1984), Ca dao dân ca Nam Bộ, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh.9.Tuấn Giang (2006), Giá trị nghệ thuật của diễn xướng dân gianViệt Nam, Nxb Văn hóa – Thông tin.10. Dương Quảng Hàm (1961), Việt Nam Văn học sử yếu, BộQGGD.11. Bùi Trọng Hiền (1998), Hát trống quân Dạ Trạch, Báo cáoKhoa học, Viện Nghiên cứu Văn hoá nghệ thuật, HN.12. Nguyễn Văn Hòa (2011), Dân ca Thái vùng Tây Bắc – ViệtNam, Nxb Văn hóa – Thông tin.1113. Lan Hương (2005), Ca dao Việt Nam về tình yêu đôi lứa, NxbVăn hóa Thông tin.14. Nguyễn Xuân Kính (2006), Thi pháp ca dao, Nxb ĐH Quốc giaHà Nội.15. Đinh Gia Khánh (1983), Ca dao Việt Nam, Nxb Văn học.16. Đinh Gia Khánh (1989), Trên đường tìm hiểu văn hóa dân gian,Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.17. Đinh Gia Khánh (1995), Các vùng văn hóa Việt Nam, Nxb Vănhọc.18. Đinh Gia Khánh (1995), Văn hóa dân gian Việt Nam dưới sựphát triển của xã hội Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.19. Đinh Gia Khánh (chủ biên) (2006), Văn học dân gian Việt Nam,Nxb Giáo dục.20. Vũ Ngọc Khánh, Phạm Minh Thảo (1997), Kho tàng diễnxướng dân gian Việt Nam.21. Vũ Tiến Kỳ (chủ biên) - Nguyễn Đức Can (2010), Tục ngữ cadao Hưng Yên, Nxb Văn hoá – Thông tin.22. Nguyễn Phúc Lai (2008), Hưng Yên – vùng phù sa văn hoá,Nxb Trẻ.23. Mã Giang Lân, Nguyễn Đình Bưu (1976), Hát ví đồng bằng HàBắc, Ty văn hóa Hà Bắc.24. Mã Giang Lân, Lê Chí Quế, Đinh Gia Khánh (1977), Tục ngữ,câu đố, ca dao, dân ca Việt Nam, Nxb Trường Đại học Tổng hợp.1225. Vũ Tự Lập (chủ biên) (1991), Văn hóa và dân cư đồng bằngsông Hồng, Nxb Khoa học Xã hội.26. Đặng Văn Lung (1997), Nghiên cứu văn nghệ dân gian ViệtNam, tập 1, Nxb Văn hóa dân tộc.27. Đặng Văn Lung (1978), Quan họ: nguồn gốc và quá trình pháttriển, Nxb Khoa học Xã hội.28. Nguyễn Thụy Loan (2006), Dân ca Quan họ Bắc Ninh – Một disản độc đáo, Tạp chí Văn hóa dân gian số 5, tr 28 -39.29. Phạm Phúc Minh (1994), Tìm hiểu dân ca Việt Nam, Nxb Âmnhạc.30. Tú Ngọc (1994), Dân ca người Việt: Thể loại và hình thức, NxbÂm nhạc.31. Trần Việt Ngữ (2001), Hát trống quân làng Xuân Cầu (huyệnVăn Giang, tỉnh Hưng Yên), Tạp chí Văn hóa Dân gian số 6, tr3 –tr11.32. Trần Việt Ngữ (2002) , Hát trống quân, Nxb Văn hóa dân tộc.33. Trần Việt Ngữ, Trương Đình Quang, Hoàng Chương (1963),Dân ca miền Nam trung bộ, Nxb Văn hóa.34. Vũ Ngọc Phan, Lê Anh Tra, Nguyễn Huy Hồng (1978), Diễnxướng dân gian và nghệ thuật sân khấu, Viện nghệ thuật.35. Vũ Ngọc Phan (1978), Tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam, NxbKhoa học Xã hội.36. Nguyễn Văn Phú, Lưu Hữu Phước, Nguyễn Viêm, Tú Ngọc(1962), Dân ca quan họ Bắc Ninh, Nxb Văn học.1337. Trần Linh Quý, Hồng Thao (1997), Tìm hiểu dân ca quan họ,Nxb Văn hóa dân tộc.38. Trần Linh Quý (2012), Trên đường tìm về quan họ, Nxb Vănhóa – Thông tin.39. Lê Chí Quế (2001), Văn hoá dân gian: Khảo sát và nghiên cứu,Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.40. Lê Chí Quế (chủ biên) - Võ Quang Nhơn - Nguyễn Hùng Vĩ(2004), Văn học dân gian Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.41. Ngô Phạm Toán (2009), Hát trống quân Dạ Trạch, Luận vănThạc sĩ Văn hoá học, Trường Đại học Văn hoá Hà Nội.42. Hồng Thao (1997), Dân ca quan họ, Nxb Âm nhạc.43. Hà Văn Tấn (chủ biên) (1995), Góp phần nghiên cứu văn hóaViệt Nam: những công trình nghiên cứu của giáo sư tiến sĩ Nguyễn VănHuyên, Nxb KHoa học Xã hội.44. Sông Thao - Đặng Văn Lung (1999), Tuyển tập Văn học Dângian Việt Nam: Dân ca ( Tập IV, quyển 2), Nxb Giáo dục.45. Nguyễn Thành Tuấn (2010), Văn học dân gian Hưng Yên, NxbVăn hoá – Thông tin, 2010.46. Tô Ngọc Thanh (2006), Dân ca Việt Nam: những làn điệu dânca phổ biến, Nxb Âm nhạc.47. Ngô Đức Thịnh (chủ biên) (1990), Quan niệm về folklore, NxbKhoa học Xã hội.48. Ngô Đức Thịnh (2004), Văn hóa Vùng và Phân vùng văn hóa ởViệt Nam, Nxb Trẻ.1449. Đặng Diệu Trang, Thiên nhiên thực vật ruộng vườn trong cadao dân ca đông bằng Bắc bộ, Viên nghiên cứu văn hóa.(www.vanhoahoc.vn)50. Kiều Văn (2005), Ca dao – dân ca Việt Nam: Tinh tuyển, NxbĐồng Nai.51. Trần Quốc Vượng (2009),Cơ sở văn hoá Việt Nam, Nxb Giáodục, H.52. Tô Vũ, Trần Kiết Tường (1955), Dân ca Việt Nam, H. Kuy Sơn.53. Phạm Thu Yến (Chủ biên) (2007), Giáo trình Văn học dângian: dành cho học viên ngành Ngữ văn – Hệ đào tạo Tại chức và Từ xa,Nxb Đại học Sư Phạm.54. Nguyễn Khắc Xương (2010), Ví giao duyên: Nam nữ đối ca,Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.55. Nhiều tác giả (1954), Dân ca, Nxb Văn nghệ.56. Nhiều tác giả (2005), Từ điển văn học (bộ mới), Nxb Thế Giới,HN.57. Nhiều tác giả (2006), Văn hoá – Văn nghệ dân gian Hưng Yên:đôi nét phác thảo, Nxb Hội Nhà văn.58. Nhiều tác giả (2006), Không gian văn hóa quan họ Bắc Ninh –bảo tồn và phát huy, Nxb Thông tin – Sở VHTT Bắc Ninh.15

Tài liệu liên quan

• HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT CỦA NGƯỜI DÂN Ở ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ
  • 30
  • 886
  • 0
• Khai thác các giá trị văn hóa của nghệ thuật ca trù ở đồng bằng bắc bộ tại việt nam phục vụ phát triển du lịch
  • 31
  • 1
  • 6
• ĐỀ TÀI : VÀI NÉT SINH HOẠT CỦA NGƯỜI VIỆT Ở ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ ĐẦU THẾ KỶ XX QUA CÔNG TRÌNH “KỸ THUẬT CỦA NGƯỜI AN NAM” CỦA HENRI OGER doc
  • 5
  • 497
  • 1
• Nghiên cứu một số kinh nghiệm truyền thống trong việc bảo vệ môi trường của các dân tộc thiểu số vùng đồng bằng Bắc Bộ
  • 37
  • 435
  • 0
• Hoat động sản xuất của người dân ở Đồng bằng Bắc bộ
  • 40
  • 433
  • 2
• quan niệm về vũ trụ và nhân sinh trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người việt ở đồng bằng bắc bộ
  • 11
  • 714
  • 2
• Vai trò của nghệ nhân dân gian trong việc bảo tồn và phát huy nghệ thuật múa rối nước ở đồng bằng Bắc Bộ
  • 129
  • 848
  • 1
• Dòng họ và đời sống làng xã ở đồng bằng Bắc Bộ qua tư liệu một số xã thuộc huyện Thạch Thất - Hà Tây
  • 152
  • 561
  • 2
• slide thuyết trình lớp 4 - Bài 14 Hoạt động sản xuất của người dân ở đồng bằng Bắc Bộ (tiép theo
  • 33
  • 1
  • 0
• Ảnh hưởng của phật giáo và đạo giáo đến tín ngưỡng thờ mẫu ở đồng bằng bắc bộ
  • 119
  • 674
  • 1

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về

(314.01 KB - 15 trang) - Đặc điểm của ca dao dân ca đối đáp ở đồng bằng bắc bộ Tải bản đầy đủ ngay ×