Đấu Thầu Là Gì? Đặc điểm, Nguyên Tắc Và Các Phương Thức đấu Thầu?

Mục lục bài viết

• 1 1. Đấu thầu là gì?
• 2 2. Đặc điểm của đấu thầu:
• 3 3. Quy định về lựa chọn hình thức đấu thầu:
• 4 5. Đối tượng và phạm vi áp dụng Luật đấu thầu:

1. Đấu thầu là gì?

Theo quy định tại khoản 8 Điều 4 Luật đấu thầu 2023:

“Đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu để kí kết và thực hiện hợp đồng cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp; lựa chọn nhà đầu tư để kí kết và thực hiện hợp đồng dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư, dự án đầu tư có sử dụng đất trên cơ sở bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.”

Như vậy, có thể thấy, đấu thầu là quá trình chủ đầu tư lựa chọn nhà thầu đáp ứng các yêu cầu của mình. Trong đó, bên mua sẽ tổ chức đấu thầu để bên bán (các nhà thầu) cạnh tranh nhau. Mục tiêu của bên mua là có được các hàng hóa và dịch vụ thỏa mãn các yêu cầu của mình về kĩ thuật, chất lượng và chi phí thấp nhất. Mục đích của nhà thầu là giành được quyền cung cấp mua hàng hóa, dịch vụ đó với giá đủ bù đắp các chi phí đầu vào và đảm bảo mức lợi nhuận cao nhất có thể. Như vậy, bản chất của đấu thầu đã được xã hội thừa nhận như 1 sự cạnh tranh lành mạnh để được thực hiện 1 việc nào đó, một yêu cầu nào đó.

Đấu thầu tiếng Anh là: Bid

2. Đặc điểm của đấu thầu:

Thứ nhất: Đấu thầu là 1 hoạt động thương mại. Trong đó bên dự thầu là các thương nhân có đủ điều kiện và mục tiêu mà bên dự thầu hướng tới là lợi nhuận, còn bên mời thầu là xác lập được hợp đồng mua bán hàng hóa, sử dụng dịch vụ với các điều kiện tốt nhất cho họ.

Thứ hai: Đấu thầu là 1 giai đoạn tiền hợp đồng. Hoạt động đấu thầu luôn gắn với quan hệ mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ. Trong nền kinh tế đấu thầu không diễn ra như 1  hoạt động độc lập, nó chỉ xuất hiện khi con người có nhu cầu mua sắm hàng hóa và sử dụng dịch vụ. Mục đích cuối cùng của đấu thầu là là giúp bên mời thầu tìm ra chủ thể có khả năng cung cấp hàng hóa, dịch vụ với chất lượng và giá cả tốt nhất. Sau khi quá trình đấu thầu hoàn tất, người trúng thầu sẽ cùng với người tổ chức đấu thầu đàm phán, để kí hợp đồng mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ hay xây lắp công trình.

Thứ ba: Chủ thể tham gia quan hệ đấu thầu hàng hóa, dịch vụ. Theo Luật thương mại 2005, trong hoạt động đấu thầu có thể xuất hiện bên thứ ba như các công ty tư vấn giúp lập hồ sơ mời thầu, chuyên gia giúp đỡ, đánh giá hồ sơ dự thầu. Tuy nhiên đây là hoạt động không qua trung gian, không có thương nhân làm dịch vụ đấu thầu hàng hóa, dịch vụ cho thương nhân khác nhận thù lao. Trong khi đó, Luật đấu thầu 2023 đã quy định thêm về tổ chức đấu thầu chuyên nghiệp bao gồm đại lí đấu thầu, đơn vị sự nghiệp được thành lập và chức năng thực hiện đấu thầu chuyên nghiệp.Việc thành lập và hoạt động của đại lí đấu thầu thực hiện theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp. Quan hệ đấu thầu luôn được xác lập giữa 1 bên mời thầu và nhiều bên dự thầu. Nhưng vẫn có trường hợp ngoại lệ như trong trường hợp chỉ định đầu tư.

Thứ tư: Hình thức pháp lí của quan hệ đấu thầu hàng hóa, dịch vụ là hồ sơ mời thầu và hồ sơ dự thầu. Hồ sơ mời thầu là văn bản pháp lí do bên mời thầu lập, trong đó có đầy đủ những yêu cầu về kĩ thuật, tài chính và thương mại của hàng hóa cần mua sắm, dịch vụ cần sử dụng. Còn hồ sơ dự thầu thể hiện năng lực, mức độ đáp ứng của bên dự thầu trước các yêu cầu trong hồ sơ mời thầu.

Thứ năm: Giá của gói thầu: xét trên góc độ giá cả thì đấu thầu cần thiết phải có sự khống chế về giá, gọi là giá gói thầu hoạc dự toán _ được đưa ra bởi bên mời thầu theo khả năng tài chính của bên mời thầu. Bên dự thầu đưa ra giá cao hơn khẳ năng tài chính của bên mời thầu thì dù có tốt đến mấy cũng khó có thể thắng thầu. bên dự thầu nào đáp ứng được các yêu cầu của bên mời thầu mà có giá càng thấp thì sẽ càng có cơ hội chiến thắng.

3. Quy định về lựa chọn hình thức đấu thầu:

Tóm tắt câu hỏi:

Đơn vị tôi (Trung tâm Khuyến công – thuộc Sở Công thương) được Bộ Công Thương phê duyệt hỗ trợ đào tạo nghề cho lao động nông thôn từ nguồn kinh phí khuyến công quốc gia. Kinh phí hỗ trợ tập trung mua nguyên vật liệu (các loại vải), chi phí dạy nghề (thuê giáo viên), mỗi nội dung trị giá 150 triệu đồng. Vậy xin Công ty tư vấn: Đơn vị tôi nên áp dụng hình thức đấu thầu nào?, đơn vị nào phê duyệt, thẩm định lựa chọn nhà thầu? Quy trình đấu thầu? Xin cung cấp các mẫu văn bản từng quy trình đấu thầu? Xin cám ơn?

Luật sư tư vấn:

Theo quy định Luật đấu thầu 2023 quy định một số hình thức đấu thầu sau:

Chỉ định thầu (Điều 23 Luật đấu thầu 2023): chỉ định thầu đối với nhà thầu được áp dụng trong các trường hợp sau đây:

– Gói thầu cần thực hiện để khắc phục ngay hoặc để xử lý kịp thời hậu quả gây ra do sự cố bất khả kháng; gói thầu cần thực hiện để bảo đảm bí mật nhà nước; gói thầu cần triển khai ngay để tránh gây nguy hại trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe và tài sản của cộng đồng dân cư trên địa bàn hoặc để không ảnh hưởng nghiêm trọng đến công trình liền kề; gói thầu mua thuốc, hóa chất, vật tư, thiết bị y tế để triển khai công tác phòng, chống dịch bệnh trong trường hợp cấp bách;

– Gói thầu cấp bách cần triển khai nhằm mục tiêu bảo vệ chủ quyền quốc gia, biên giới quốc gia, hải đảo;

– Gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa phải mua từ nhà thầu đã thực hiện trước đó do phải bảo đảm tính tương thích về công nghệ, bản quyền mà không thể mua được từ nhà thầu khác; gói thầu có tính chất nghiên cứu, thử nghiệm; mua bản quyền sở hữu trí tuệ;

– Gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn lập báo cáo nghiên cứu khả thi, thiết kế xây dựng được chỉ định cho tác giả của thiết kế kiến trúc công trình trúng tuyển hoặc được tuyển chọn khi tác giả có đủ điều kiện năng lực theo quy định; gói thầu thi công xây dựng tượng đài, phù điêu, tranh hoành tráng, tác phẩm nghệ thuật gắn với quyền tác giả từ khâu sáng tác đến thi công công trình;

– Gói thầu di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật do một đơn vị chuyên ngành trực tiếp quản lý để phục vụ công tác giải phóng mặt bằng; gói thầu rà phá bom, mìn, vật nổ để chuẩn bị mặt bằng thi công xây dựng công trình;

– Gói thầu cung cấp sản phẩm, dịch vụ công, gói thầu có giá gói thầu trong hạn mức được áp dụng chỉ định thầu theo quy định của Chính phủ phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội trong từng thời kỳ.

Chào hàng cạnh tranh (Điều 24 Luật đấu thầu 2023) được áp dụng đối với gói thầu có giá trị trong hạn mức theo quy định của Chính phủ và thuộc một trong các trường hợp sau đây:

– Gói thầu dịch vụ phi tư vấn thông dụng, đơn giản;

– Gói thầu mua sắm hàng hóa thông dụng, sẵn có trên thị trường với đặc tính kỹ thuật được tiêu chuẩn hóa và tương đương nhau về chất lượng;

– Gói thầu xây lắp công trình đơn giản đã có thiết kế bản vẽ thi công được phê duyệt.

Mua sắm trực tiếp (Điều 25 Luật đấu thầu 2023) được áp dụng đối với gói thầy mua sắm hàng hóa tương tự thuộc cùng một dự án, dự toán mua sắm hoặc thuộc dự án, dự toán mua sắm khác.

Tự thực hiện (Điều 26 Luật đấu thầu 2023):  được áp dụng đối với gói thầu thuộc dự án, dự toán mua sắm trong trường hợp tổ chức trực tiếp quản lý, sử dụng gói thầu có năng lực kỹ thuật, tài chính và kinh nghiệm đáp ứng yêu cầu của gói thầu.

Gói thầu của bạn là mua nguyên vật liệu, cụ thể là các loại vải, đây là mua sắm hàng hóa thông dụng nên có thể áp dụng hình thức chào hàng cạnh tranh. 

Theo quy định trên, đơn vị của bạn, cụ thể là thủ trưởng của đơn vị sẽ có thẩm quyền phê duyệt, thẩm định lựa chọn nhà thầu.

5. Đối tượng và phạm vi áp dụng Luật đấu thầu:

Tóm tắt câu hỏi:

Công ty chúng tôi có 30% vốn góp của DN nhà nước bằng quyền sử dụng đất. Chúng tôi muốn mua một lô xe điện có giá trị khoảng 4 tỷ đồng cho hoạt động kinh doanh. Xin Luật sư cho biết chúng tôi có phải áp dụng Luật đấu thầu không và nếu phải áp dụng chúng tôi phải dùng phương thức đấu thầu nào? Xin chân thành cảm ơn.

Luật sư tư vấn:

Theo quy định tại khoản 1 Điều 2 Luật đấu thầu 2023 về đối tượng áp dụng như sau:

“1. Hoạt động lựa chọn nhà thầu có sử dụng vốn ngân sách nhà nước theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, vốn từ nguồn thu hợp pháp theo quy định của pháp luật của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập để:

a) Thực hiện dự án đầu tư, dự toán mua sắm của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, đơn vị thuộc lực lượng vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công lập và các tổ chức, cá nhân khác;

b) Cung cấp sản phẩm, dịch vụ công; mua thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm, thiết bị y tế; mua hàng dự trữ quốc gia, thuê bảo quản hàng dự trữ quốc gia, trừ hoạt động mua trực tiếp rộng rãi của mọi đối tượng theo quy định của pháp luật về dự trữ quốc gia;

c) Thực hiện các công việc khác phải tổ chức đấu thầu theo quy định của pháp luật có liên quan;”

Bản chất của đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu cung cấp hàng hóa, dịch vụ nhà đầu tư để ký kết, để thực hiện hoạt động này, tùy vào nguồn vốn sử dụng sẽ xác định có áp dụng Luật đấu thầu 2023 hay không?

Ví dụ nếu sử dụng toàn bộ là vốn tư nhân thì có thể tổ chức đấu thầu theo quy định của Luật thương mại 2005 hoặc tổ chức theo hình thức Luật đấu thầu 2033, hay nếu sử dụng vốn vay ODA của Nhật Bản thì phải sử dụng hướng dẫn mua sắm bằng vốn vay ODA, hoặc thuộc các trường hợp quy định tại Điều 1 Luật đấu thầu 2023 thì phải tổ chức đấu thầu theo quy định của Luật đấu thầu.

Trong trường hợp của bạn, công ty bạn là công ty có vốn góp Nhà nước (cụ thể là 30%) và nay muốn mua sắm hàng hóa. Theo quy định trên, nếu doanh nghiệp bạn có sử dụng vốn của nhà nước từ 30% trở lên và nếu thuộc một trong các trường hợp trên thì sẽ thuộc đối tượng áp dụng Luật đấu thầu 2023.

Với giá gói thầu là 4 tỷ thì bạn có thể lựa chọn hình thức đấu thầu rộng rãi hoặc chào hàng cạnh tranh thông thường.