Đóng Thuế ở Pakistan: Người Nghèo Trợ Cấp Cho Người Giàu

Phóng to

Khoảng cách giàu nghèo ở Pakistan gia tăng một phần do hệ thống thuế hoạt động không vì công bằng xã hội - Ảnh: AFP

Đó là vì các chính trị gia - những người giàu nhất Pakistan - lại cũng là những người đặt ra luật lệ thuế, và họ rất có kỹ năng để đặt mình khỏi danh sách nộp thuế.

Ở Pakistan, việc thiếu một hệ thống thu thuế hiệu quả đang gây ra một mối đe dọa lớn: sự bất bình đẳng trong nghĩa vụ công dân này đang như cái ung nhọt, khi sự giàu có của những thành viên quyền lực nhất trong xã hội không bao giờ được điều phối vì mục đích tốt đẹp cho cộng đồng qua... thuế.

Theo quy định, những ai thu nhập hơn 3.488 USD/năm sẽ phải nộp thuế thu nhập, nhưng thực tế có ít người làm vậy. Akbar Zaidi, một nhà kinh tế chính trị tại Karachi, ước tính khoảng 10 triệu người Pakistan phải nộp thuế, trong khi chỉ 2,5 triệu người đăng ký nộp thuế đến nay.

Trong hơn 70 triệu dân Pakistan, chưa tới 2% nộp thuế thu nhập, khiến nguồn thu từ thuế của nước này nằm trong nhóm thấp nhất thế giới, thấp hơn cả Sierra Leone nếu tính theo tỉ lệ thuế trên GDP.

Nasir Aslam Zahid, cựu thẩm phán tòa án tối cao đang ở tuổi thất thập cổ lai hi, cho rằng sự tha hóa đạo đức đang ăn sâu trong xã hội, mà ở đó sự tôn trọng đối với tầng lớp bên trên của xã hội đang suy giảm. Giá trị cuộc sống thì bị lãng quên và lừa đảo trở thành một cách sống chung. “Thời tôi, khai nộp thuế thể hiện đạo đức của con người. Còn ngày nay tham nhũng đã đánh bạt tất cả”.

Thuế bán hàng (thuế phải trả lúc mua hàng) là loại thuế được coi là không công bằng lắm vì nhằm vào người nghèo nhiều hơn người giàu. Muhamed Azhar, 26 tuổi, lái xe ở Karachi với mức lương 123 USD/tháng, cũng phải trả thuế như ông nghị có mức lương 1.400 USD/tháng chưa kể phụ cấp các loại. Thu nhập từ bất động sản, đất đai thì hiếm khi được họ khai thuế.

Theo ông Zafar ul-Majeed, một quan chức cao cấp của Cục Thuế liên bang, phần lớn gánh nặng thuế ở Pakistan là do khu vực sản xuất nhỏ trong nước gánh vác. Khu vực kinh tế này chỉ chiếm 19% nền kinh tế Pakistan nhưng lại đóng góp 51% thuế. Hầu hết các hoạt động dịch vụ thương mại đều nép trong bóng tối.

Trong hàng triệu cửa hàng ở Pakistan, chỉ có 160.000 đăng ký thuế bán hàng - Majeed nói. Đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, nơi thu hút hơn một nửa dân số Pakistan, lợi nhuận từ các ngành nghề và đất đai đều rơi vào tay những chủ đất giàu có, tầng lớp trung lưu này không chỉ không bị thuế liên bang mà còn được sự hỗ trợ của nhà chức trách địa phương.

Nhiều vụ trốn thuế, đặc biệt với người giàu, lại được xem là hợp pháp. Theo luật những năm 1990 mà nay đã trở thành một trong những công cụ chính hợp thức hóa nguồn thu nhập trái phép (hay không khai báo) ở Pakistan, nhà chức trách không được phép đặt câu hỏi với những khoản tiền từ nước ngoài tuồn vào Pakistan.

Các doanh nhân và chính trị gia thường chuyển hàng tỉ rupee qua Dubai rồi đưa trở lại Pakistan nhưng chẳng bị hỏi han, thắc mắc gì.

“Thuế chính là điểm yếu, gót chân Achilles của các chính trị gia Pakistan” - Jahangir Tareen, doanh nhân và thành viên quốc hội đang cố gắng đưa vấn đề thuế vào lịch trình nghị sự quốc gia, nhận định. Ông đã trả 225.534 USD tiền thuế thu nhập năm 2009 và công khai con số này tại quốc hội vào tháng 6-2010.

“Nếu anh không có thu nhập cũng chẳng sao, nhưng đã thế thì đừng có đi mua chiếc Land Cruiser chứ!” - ông nói.

“Ở nước này không ai hỏi: Làm thế nào để có căn hộ ở Mayfair (một khu thượng lưu ở London)? - Shabbar Zaidi, đối tác tại Công ty kiểm toán A. F. Ferguson & Company ở Karachi, nói - Pakistan là nước rất tốt cho những người giàu có. Nào là tài sản riêng, người hầu kẻ hạ, nhà cao cửa rộng. Vấn đề đặt ra là ai đang phải gánh chịu? Dĩ nhiên là dân thường”.

Mặc dù những năm gần đây nhà chức trách Pakistan đã cố gắng mở rộng diện phải nộp thuế, nhưng thị trường chứng khoán, bất động sản và nông nghiệp - những lĩnh vực kiếm tiền chính cho tầng lớp thượng lưu giàu có - vẫn lọt khỏi lưới thuế một cách ngoạn mục.

“Đây là hệ thống (thuế má) của tầng lớp thượng lưu, do những người thượng lưu đặt ra và thực hiện, và vì những người thượng lưu - Riyaz Hussain Naqvi, quan chức chính phủ nghỉ hưu làm việc trong lĩnh vực thuế 38 năm, nhận định - Hệ thống ấy đầy bất công, trong đó người nghèo lại trợ cấp cho người giàu”.

Những người thu thuế cũng đang cố gắng mạnh tay. Gần đây họ phát lời cảnh báo tới hàng loạt hộ giàu có ở Islamabad. Nhưng xem ra việc đối mặt với những người giàu lại có thế lực như các chính trị gia chẳng hạn không dễ chút nào, giống như đu trên dây.

“Chắc không làm được lúc các ông ấy còn tại chức” - ông Majeed cười và nói.