Đột Quỵ Và Tai Biến Mạch Máu Não Có Giống Nhau Không?

Đột quỵ và tai biến mạch máu não là những thuật ngữ thường được nhắc đến nhiều trong cuộc sống hàng ngày. Nhưng nhiều người băn khoăn đây có phải là tên của cùng một căn bệnh hay không? Bệnh lý này nguy hiểm thế nào và làm sao để phòng ngừa? Bài viết sau sẽ góp phần giải đáp các thắc mắc vừa nêu.

Menu xem nhanh:

• 1. Đột quỵ và tai biến mạch máu não có phải cùng một căn bệnh không?
• 2. Các loại tai biến mạch máu não
  • 2.1. Đột quỵ do thiếu máu cục bộ hoặc nhồi máu não
  • 2.2. Đột quỵ và tai biến mạch máu não do xuất huyết não
• 3. Những nguyên nhân gây ra đột quỵ hay tai biến mạch máu não là gì?
• 4. Các dấu hiệu nhận biết đột quỵ
• 5. Phòng ngừa – Chiến lược tốt nhất để chống lại đột quỵ
  • 5.1. Lối sống lành mạnh phòng tránh đột quỵ và tai biến mạch máu não
  • 5.2. Thăm khám sức khỏe thường xuyên, kiểm soát bệnh lý nền theo chỉ định
  • 5.3 Thực hiện tầm soát nguy cơ đột quỵ não

1. Đột quỵ và tai biến mạch máu não có phải cùng một căn bệnh không?

Trong thực tế, nhiều bệnh nhân hay nhầm lẫn tai biến mạch máu và đột quỵ não là hai bệnh khác nhau. Thực chất, đây lại là cách gọi tên của cùng một căn bệnh cấp tính, rất nguy hiểm đối với tính mạng và sức khỏe con người.

Đột quỵ (tai biến mạch máu não) là tình trạng thiếu máu lên não đột ngột, xảy ra ở một phần hoặc toàn bộ não bộ. Khi dòng máu lên não gặp trục trặc thì những vùng cơ thể do phần não tổn thương chi phối sẽ bị tê liệt, yếu hoặc hôn mê. Hậu quả nặng nhất là tử vong do máu tràn vào não bộ.

Đột quỵ là mô tả sự cấp tính của bệnh. Còn thuật ngữ tai biến mạch máu não nói lên nơi bắt nguồn căn bệnh. Tai biến mạch máu não là nguyên nhân thứ hai gây sa sút trí tuệ (sau bệnh Alzheimer) và là nguyên nhân tử vong thứ hai (20%).

Dù là cách gọi nào thì đây cũng là căn bệnh nguy hiểm, có khả năng đe dọa mạng sống người bệnh. Đột quỵ có thể khiến người đang bình thường có thể tê liệt, gục xuống, hôn mê và khả năng di chứng, tàn tật suốt đời.

Nguy hiểm hơn là đột quỵ có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Độ tuổi khởi phát đột quỵ trung bình là 74 tuổi, 25% bệnh nhân dưới 65 tuổi và 10% dưới 45 tuổi. Trong những năm gần đây, số lượng các cơn đột quỵ ảnh hưởng đến những người trẻ tuổi đã tăng lên đáng kể.

Tai biến mạch máu não và đột quỵ là tên gọi của cùng một bệnh.

2. Các loại tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não (đột quỵ) có hai dạng: nhồi máu não và xuất huyết não (hoặc màng não).

2.1. Đột quỵ do thiếu máu cục bộ hoặc nhồi máu não

Đây là tình trạng thường xuyên xảy ra nhất, chiếm 80% các trường hợp đột quỵ. Nguyên nhân gây bệnh là do một cục máu đông (huyết khối) làm tắc nghẽn động mạch não.

Khoảng 25% các trường hợp đột quỵ là do rối loạn nhịp tim (rung nhĩ), 25% do vỡ các mảng xơ vữa, 25% do bệnh động mạch não nhỏ và 1/4 còn lại do các nguyên nhân khác. Trong số đó, bóc tách động mạch cảnh và động mạch đốt sống là nguyên nhân hàng đầu của đột quỵ do thiếu máu cục bộ ở người trẻ tuổi.

Hiếm gặp hơn, nhồi máu não có thể có nguồn gốc từ tĩnh mạch (và không phải động mạch) và huyết khối tĩnh mạch não (chiếm khoảng 1% các ca đột quỵ). Các huyết khối này xảy ra ở mọi lứa tuổi, với số ca đáng kể ở phụ nữ trẻ có liên quan đến các yếu tố nội tiết tố (thuốc tránh thai, mang thai và sau sinh) và thường xuyên hút thuốc.

2.2. Đột quỵ và tai biến mạch máu não do xuất huyết não

Có 20% trường hợp đột quỵ xảy ra do động mạch bị vỡ, gây xuất huyết trong não hoặc vỡ phình mạch (sự giãn nở bất thường của thành động mạch). Những cơn đột quỵ này có thể liên tiếp dẫn đến chấn thương, dị dạng mạch máu hoặc thậm chí là một khối u. Bệnh mạch máu não amyloid là nguyên nhân gây ra hầu hết các trường hợp xuất huyết bề mặt tự phát.

Dù là cách gọi nào, đột quỵ hay tai biến thì đây cũng là căn bệnh nguy hiểm, có khả năng đe dọa mạng sống người bệnh.

3. Những nguyên nhân gây ra đột quỵ hay tai biến mạch máu não là gì?

Dù là do tắc động mạch não (đột quỵ do thiếu máu cục bộ) hay vỡ mạch (đột quỵ do xuất huyết), thì căn bệnh này cũng thường xảy ra đột ngột mà không hề báo trước. Đây là trường hợp khẩn cấp về y tế và chúng ta phải nhanh chóng hành động sơ cứu.

– Thông thường, cục máu đông được vận chuyển bởi hệ tuần hoàn máu làm tắc nghẽn động mạch là nguyên nhân chủ yếu gây ra đột quỵ.

– Nguyên nhân thứ hai là do huyết áp cao.

– Trong các trường hợp khác, đột quỵ xảy ra do thuyên tắc mạch não, động mạch tự bị tắc nghẽn, dị dạng mạch hoặc do điều trị bằng thuốc chống đông máu.

4. Các dấu hiệu nhận biết đột quỵ

Các triệu chứng của đột quỵ rất đa dạng và phụ thuộc chủ yếu vào vùng não bị ảnh hưởng. Dấu hiệu phổ biến nhất của đột quỵ là liệt mặt, cánh tay hoặc chân đột ngột chảy xệ, thường chỉ ở một bên (liệt nửa người). Các dấu hiệu gợi ý khác có thể xảy ra đột ngột như:

– Đau đầu dữ dội và bất thường đôi khi kèm theo nôn mửa

– Rối loạn ngôn ngữ hoặc mất ngôn ngữ dẫn đến khó thể hiện suy nghĩ bản thân một cách rõ ràng hoặc khó hiểu

– Rối loạn tâm thần

– Các vấn đề về thị lực như nhìn đôi, hình ảnh mờ hoặc mất khả năng nhìn ở một hoặc cả hai mắt xảy ra trong một vài khoảnh khắc hoặc kéo dài.

– Mất thăng bằng hoặc đi lại khó khăn

– Chóng mặt và choáng váng

– Mệt mỏi, ủ rũ, buồn ngủ

Trong trường hợp có dấu hiệu nghi ngờ bị tai biến mạch máu não, người bệnh hoặc người ở gần cần khẩn cấp gọi ngay cấp cứu để tận dụng thời điểm vàng sơ cứu bệnh nhân đột quỵ thoát khỏi cơn nguy hiểm.

Phòng ngừa mắc bệnh là chiến lược tốt nhất mỗi chúng ta nên thực hiện hàng ngày.

5. Phòng ngừa – Chiến lược tốt nhất để chống lại đột quỵ

Theo Hướng dẫn Phòng ngừa Đột quỵ năm 2011 của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, những người có lối sống lành mạnh có thể giảm 80% nguy cơ bị đột quỵ lần đầu so với những người khác.

5.1. Lối sống lành mạnh phòng tránh đột quỵ và tai biến mạch máu não

– Không hút thuốc

– Tránh uống rượu quá mức

– Thường xuyên hoạt động, vận động thể chất và tham gia các hoạt động ngoài trời

– Duy trì cân nặng hợp lý phù hợp với chỉ số khối cơ thể BMI

– Lựa chọn thực phẩm nhiều chất xơ, kali và rau xanh; giàu kali và magie; ít muối (dưới 1150mg mỗi ngày); đường, cholesterol, đồ chế biến sẵn… Các nghiên cứu cho thấy những người ăn khoảng 10 phần trái cây và rau mỗi ngày, những người thích ngũ cốc nguyên hạt và những người ăn 1- 2 phần cá béo mỗi tuần có nguy cơ đột quỵ thấp hơn.

5.2. Thăm khám sức khỏe thường xuyên, kiểm soát bệnh lý nền theo chỉ định

– Khi thăm khám, bác sĩ có thể nghe âm thanh của động mạch cảnh qua ống nghe. Nếu nghi ngờ một động mạch bị ảnh hưởng bởi xơ vữa, bác sĩ sẽ đề nghị siêu âm Doppler động mạch cảnh để kiểm tra mức độ hẹp của động mạch và nguy cơ tai biến mạch máu não.

– Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ cao cần kiểm soát. Bạn nên theo dõi huyết áp thường xuyên. Nếu bạn bị tăng huyết áp, hãy điều trị ngay cả khi nó không có triệu chứng.  Đôi khi người bệnh sẽ cần dùng thuốc can thiệp như thuốc lợi tiểu hoặc thuốc chẹn beta. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất cứ loại thuốc nào.

– Thường xuyên làm xét nghiệm lipid máu để phát hiện sớm các dị thường mạch máu, khoảng 5 năm một lần cho nam giới trên 40 tuổi và phụ nữ sau mãn kinh hoặc trên 50 tuổi. Những người có nguy cơ cao như người mắc bệnh tiểu đường, cao huyết áp, hút thuốc lá, béo bụng, tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch,…nên kiểm tra thường xuyên hơn.

– Thường xuyên kiểm tra lượng đường trong máu để ngăn ngừa bệnh tiểu đường. Ngoài ra, hãy kiểm soát lượng đường trong máu nếu bạn mắc bệnh tiểu đường.

– Tham khảo ý kiến ​​bác sĩ của bạn ngay lập tức trong trường hợp nhịp tim nhanh bất thường hoặc không đều.

5.3 Thực hiện tầm soát nguy cơ đột quỵ não

Bên cạnh việc thăm khám sức khỏe thì hiện nay tầm soát nguy cơ đột quỵ đang được áp dụng tại một số bệnh viện để dự phòng hiệu quả căn bệnh nguy hiểm này. Thực hiện các phương pháp xét nghiệm, chẩn đoán nhằm phát hiện đồng thời các yếu tố nguy cơ chẳng hạn như là các bệnh lý nền: Huyết áp tăng, rối loạn lipid máu, tiểu đường, xơ vữa động mạch, rung nhĩ, bệnh mạch vành… Từ đó, người bệnh sẽ được tư vấn, hướng dẫn kiểm soát hoặc điều trị nếu cần thiết để giảm nguy cơ đột quỵ xảy ra.

Như vậy, đột quỵ và tai biến mạch máu não thực chất là tên gọi của cùng một căn bệnh nguy hiểm với sức khỏe của chúng ta. Phòng ngừa bệnh là chiến lược tốt nhất mà mỗi người nên thực hiện hàng ngày.