Em Hiểu Thế Nào Về Bút Pháp ước Lệ? - TopLoigiai

Khi nhắc đến bút pháp ước lệ, chúng ta nghĩ đến ngay một loại nghệ thuật tinh tế trong văn học cổ. Bút pháp ước lệ không chỉ là việc đổ mực trên bề mặt, mà là việc dùng từ và câu để tạo nên những hình ảnh đẹp đẽ. Vậy em hiểu thế nào về bút pháp ước lệ? Mời các em cùng tìm câu trả lời trong bài viết dưới đây.

Mục lục nội dung Em hiểu thế nào về bút pháp ước lệ?Dẫn chứng bút pháp ước lệ trong Chị em Thúy Kiều của Nguyễn DuDẫn chứng bút pháp ước lệ trong Chinh Phụ Ngâm và Cung Oán Ngâm

Em hiểu thế nào về bút pháp ước lệ?

Bút pháp ước lệ là một dạng nghệ thuật con chữ, sử dụng những quy ước trong biểu hiện nghệ thuật như dùng hình tượng thiên nhiên đẹp: "trăng","hoa","ngọc","tuyết"... để nói về vẻ đẹp của con người. Nó nghiêng về phía gợi cho người đọc cách để tưởng tượng được vẻ đẹp chứ không miêu tả cụ thể vẻ đẹp như thế nào. 

Bút pháp ước lệ tạo ra những con chữ không chỉ đơn thuần là phương tiện truyền đạt thông tin mà còn là một hình thức thể hiện tinh tế của vẻ đẹp và sự sáng tạo. Sau này, tính ước lệ còn được mở rộng, không chỉ để tả con người mà còn dùng để diễn đạt vẻ đẹp của thiên nhiên như cơn gió, bầu trời,...

Dẫn chứng bút pháp ước lệ trong Chị em Thúy Kiều của Nguyễn Du

Bút pháp ước lệ là một trong những đặc trưng nghệ thuật của thơ cổ điển, Nguyễn Du đã sử dụng nó một cách xuất sắc để tả người và mang đến sự tượng trưng cho vẻ đẹp và phẩm chất của các nhân vật. Việc sử dụng các hình ảnh ẩn dụ và phép ẩn dụ đã tạo nên một bức tranh tượng trưng đầy ẩn ý, làm nổi bật vẻ đẹp và phẩm chất của các nhân vật chính trong tác phẩm.

“Đầu lòng hai ả tố nga

Thuý Kiều là chị em là Thuý Vân

Mai cốt cách tuyết tinh thần

Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười”

Tác giả bắt đầu bằng việc giới thiệu gia đình họ Vương có hai cô con gái là Thuý Kiều và Thuý Vân. “Mai cốt cách tuyết tinh thần” thể hiện được hình dáng và ấn tượng ban đầu về hai thiếu nữ xinh đẹp, yểu điệu và thướt tha. 

“Vân xem trang trọng khác vời,

Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang.

Hoa cười, ngọc thốt đoan trang,

Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da”.

Khi tả Thúy Vân, bút pháp ước lệ được tác giả sử dụng là “khuôn trăng” thay cho khuôn mặt tròn đầy phúc hậu như vầng trăng. “Hoa cười, ngọc thốt” là cách Nguyễn Du miêu tả sự tinh tế của nàng Vân thông qua cách cười nói nhẹ nhàng, có duyên như một nụ hoa trên cành. Làn “mây” được ví chẳng bằng nước tóc bồng bềnh, hạt “tuyết” chẳng trắng chẳng mịn bằng làn da. Tác giả không nói da nàng trắng, chẳng bào nàng cười duyên mà sử dụng bút pháp ước lệ cho người đọc thấy những đặc điểm ấy một cách khéo léo.

“Kiều càng sắc sảo mặn mà

So bề tài sắc lại là phần hơn

Làn thu thuỷ nét xuân sơn

Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh

Một mai nghiêng nước nghiêng thành

Sắc đành đòi một tài đành hoạ hai”

So với Thúy Vân đã xinh đẹp hơn người rồi thì người chị Thúy Kiều lại được miêu tả là “càng sắc sảo mặn mà.” Vậy nên, những bút pháp mà tác giả sử dụng không chỉ vẻ đẹp mà còn cả tài năng của Thúy Kiều. “Làn thu thuỷ nét xuân sơn” chẳng phải dòng nước hay ngọn núi nấp sau mây mù. Đó chính là ánh mắt sóng sánh như nước mùa xuân, là rặng mày cong cong như nét núi xa xa. Có lẽ là vậy, nên “hoa” mới ghen, “liễu” mời hờn. Nhưng chính cái hờn ghen ấy lại như một điềm báo chẳng lành về cuộc đời của Thúy Kiều, khiến lòng người bất an.

“Chạnh thương cô Kiều như cuộc đời dân tộc

Sắc tài sao mà lắm truân chuyên

Bỗng quý Kiều như cuộc đời dân tộc

Chữ kiên trinh vượt trăm sóng Tiền Đường”.

Bằng cách dẫn chuyện tài tình, tác giả không chỉ làm nổi bật vẻ đẹp của các nhân vật mà còn tạo ra sự tương phản đối lập giữa vẻ đẹp và số phận oan trái của họ. Sự kết hợp giữa vẻ đẹp hoàn hảo và số phận bi thảm đã tạo nên một sự cảm động sâu sắc trong tác phẩm.

Dẫn chứng bút pháp ước lệ trong Chinh Phụ Ngâm và Cung Oán Ngâm

Trong "Chinh Phụ Ngâm", các hình ảnh về sương, mưa, hoa, điểu và các mùa trong năm như xuân, hạ, thu, đông, đã được tác giả sử dụng để tạo nên những bức tranh sống động về tâm trạng của người chinh phụ. Ví dụ như câu thơ "Cảnh buồn người thiết tha lòng", sương và mưa được miêu tả để tạo ra một không gian u tối và lạnh lẽo, tượng trưng cho nỗi cô đơn và đau khổ của người chinh phụ đang xa cách với chồng. Cảnh vật này không chỉ là mô tả thực tế mà còn thể hiện tâm trạng và cảm xúc tương ứng nên đánh sâu vào lòng người đọc.

“Cảnh buồn người thiết tha lòng

Cành cây sương đượm, tiếng trùng mưa phun”

“Giọt sương phủ bụi chim gù

Sâu tường kêu vắng, chuông chùa nên khơi”

“Chiều ủ dột giấc mai khuya sớm

Vẻ bâng khuâng hồn bướm vẩn vơ”

Chiều ủ dột hay là lòng người ủ dột, khung cảnh chiều tàn luôn khiến cho tâm trạng con người buồn bã. “Hồn bướm vẩn vơ” cũng là một điển tích khó quên, là cảnh cung tần phi nữ trong cung cấm trước kia. Họ bị giam hãm nơi hậu cung, như một bức tường cao, một cái lồng đẹp mà cánh bướm lại chẳng thể nào bay lượn ra ngoài. 

“Sương như búa bổ mòn gốc liễu

Tuyết dường cưa xẻ héo cành khô”

(Chinh phụ ngâm)

 Hay:

“Hoa này bướm nỡ thờ ơ

 Để gầy bông thắm, để xơ nhị vàng”

(Cung oán ngâm khúc)

Hình tượng người phụ nữ được thể hiện qua "Liễu" đồng cảm với sự mong manh, yếu đuối, còn "ngô" biểu tượng cho sự mộc mạc và chân tình. Hai hình tượng này kết hợp với nhau trong hai câu thơ, tạo ra một tương phản nhưng lại vô cùng hài hòa của hình ảnh người phụ nữ. Tính chất riêng biệt của "liễu" và "ngô" phản ánh một sự thật: Dễ tổn thương, mềm yếu của người phụ nữ trước những khó khăn ("sương") và sự lão hóa, phai màu nhan sắc ("tuyết"). Bức tranh của hình ảnh này miêu tả sự héo úa và mòn mỏi của người chinh phụ theo thời gian.

------------------------------------------------------------------------------

Vậy là trong bài viết trên, Toploigiai đã cùng các em trả lời câu hỏi em hiểu thế nào về bút pháp ước lệ? Hy vọng bài viết trở thành một tư liệu giúp các em phân tích văn và thơ sâu sắc hơn. Chúc các em học tốt môn văn!