Hành Vi Gây Hấn – Phân Tích Từ Góc độ Tâm Lý Học Xã Hội - VNU

TG: NGUỒN:

Giải thưởng ĐHQGHN 2011: Hành vi gây hấn – Phân tích từ góc độ Tâm lý học xã hội

1. Tên công trình Khoa học - Công nghệ: Hành vi gây hấn – Phân tích từ góc độ Tâm lý học xã hội 2. Loại giải thưởng đăng ký đề nghị được xét tặng: Giải thưởng Công trình Khoa học - Công nghệ tiêu biểu trong năm 2011 của ĐHQGHN                                                                                      3. Nội dung và giá trị chính của công trình 3.1.Nội dung Gây hấn là một hiện tượng tâm lý tiêu cực, một loại hành vi cố tình làm tổn hại về thể chất hay tinh thần người khác hoặc bản thân. Từ góc độ nghiên cứu của khoa học tâm lý, gây hấn là một hiện tượng phức tạp nhất trong các hiện tượng tâm lý xã hội của con người. Trong khi đó, hiện tượng tâm lý này lại xuất hiện thường xuyên trong các tương tác xã hội và sự ảnh hưởng tiêu cực của hành vi này là khó lường trước đối với xã hội và các nền văn minh. Gây hấn không chỉ thể hiện đơn giản ở việc khích bác, cố tình thêu dệt câu chuyện làm tổn thương người khác hay giải quyết tình huống bằng cách đấm đá nhau giữa các cá nhân và các nhóm. Những chuyện thanh toán lẫn nhau, thuê mướn giết người, hay khủng bố, chiến tranh đều là những biểu hiện của gây hấn ở cấp cá nhân, nhóm, quốc gia hay quốc tế. Gây hấn có mặt ở khắp nơi, từ các chuyện xích mích nho nhỏ giữa những đứa trẻ trong gia đình, chuyện bố mẹ đánh mắng con hay bạo lực vợ - chồng, đến chuyện bắt nạt học đường, nơi công sở hay cộng công; từ việc công kích nhau ở Quốc hội đến những cuộc ném bom, xâm lược…, tất cả đều nhằm mục đích làm tổn thương nhau về mặt tâm lý, thể chất hay hủy hoại tài sản. Công trình “Hành vi gây hấn – phân tích từ góc độ tâm lý học xã hội” được được phân tích dựa vào những kết quả nghiên cứu thực tiễn và các nguồn tư liệu phong phú trong và ngoài nước. Công trình được bố cục trong năm chương. Chương I - HÀNH VI GÂY HẤN - GÓC NHÌN TOÀN CẢNH. Chương này giới thiệu qua những khía cạnh gây hấn khác nhau trong cuộc sống nhân loại: Từ những cuộc chiến tranh, xâm lược, tàn sát mang tính hủy diệt thế giới, đến những tuyên bố, tranh luận có tính hiếu chiến của các lãnh đạo trong chính trường; từ những cuộc biểu tình, bạo loạn, chém giết lẫn nhau trong xã hội đến những gây hấn trong gia đình, trường học, hay công sở. Chương 1 cũng lý giải hành vi gây hấn từ khía cạnh văn hóa (như niềm tin, quy tắc, lối sống của các cộng đồng chấp nhận sự tồn tại của hành vi gây hấn) và từ khía cạnh giới (sự khác biệt giữa nam giới và nữ giới trong hành vi gây hấn). Mục đích của chương là “phơi bày” những kiểu gây hấn mà loài người vẫn sử dụng nhằm làm tổn thương nhau, với hy vọng cảnh báo cho chúng ta thấy nguy cơ hủy hoại, hay sức mạnh tiềm tang có tính leo thang của loại hành vi gây hấn. Chương II - CÁC QUAN ĐIỂM TIẾP CẬN VỀ HÀNH VI GÂY HẤN. Phân tích cách chúng ta hiểu về hành vi gây hấn ở con người. Qua đó, phân tích các quan điểm khoa học nhìn nhận khác nhau về gây hấn. Một số các thực nghiệm về hành vi gây hấn và các kết quả điều tra của chúng tôi về mức độ hiểu biết của học sinh phổ thông trung học đối với hành vi gây hấn, và những bài báo trên mạng về nguồn gốc của hành vi gây hấn cũng được chúng tôi phân tích và giới thiệu. Trên phương diện lý thuyết, việc trình bày các quan điểm tiếp cận hành vi gây hấn đã tập trung làm rõ khái niệm gây hấn, các hình thức gây hấn và lý giải các nguồn gốc nảy sinh hành vi gây hấn ở con người. Chương III - NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HÀNH VI GÂY HẤN. Chương này tập trung phân tích ảnh hưởng của các yếu tố sinh học xã hội đến hành vi gây hấn của con người, trong đó chỉ ra hoạt động của vùng hưng phấn khiến cho hành vi của con người trở nên hung hãn, cũng như sự biến thể của gen MAOA gây ra xu hướng bạo lực ở một số người. Đặc biệt hàm lượng testosterone trong máu cao ở một số người (đặc biệt là nam giới) có ảnh hưởng trực tiếp tới hành vi gây hấn. Phần nghiên cứu về những yếu tố xã hội ảnh hưởng đến hành vi gây hấn đã nhắc tới các tác nhân kích thích, như sức nóng (nhiệt độ), các chất kích thích (rượu, ma túy…), cũng như các yếu tố tâm lí như nhận thức, xúc cảm, sự bị sỉ nhục, bị khiêu khích… Yếu tố truyền thông, như sách báo, phim ảnh, tranh khiêu dâm, các trò chơi bạo lực trực tuyến có ảnh hưởng tới hành vi gây hấn ở con người được đặc biệt nhấn mạnh trong chương này. Chương IV – GÂY HẤN HỌC ĐƯỜNG. Ngoài những con số thống kê về tình hình gây hấn học đường trên thế giới và ở Việt Nam, chương này tập trung phân tích kết quả nghiên cứu của chúng tôi về thực trạng gây hấn học đường ở Việt Nam, trong đó nhấn mạnh đến hiện tượng bắt nạt trong trường học và hậu quả của chúng. Phần cuối cùng của chương giới thiệu một số bài báo trên mạng Internet phản ánh về tình hình gây hấn học đường hiện nay ở Việt Nam. Chương V – BẠO LỰC GIA ĐÌNH. Một trong những hình thức gây hấn “thân thương nhất, đáng trách nhất” là nạn bạo lực gia đình. Chương này đề cập đến những khía cạnh pháp lý từ các văn bản liên quan đến bạo lực gia đình; những quan điểm lý thuyết về bạo lực gia đình, cũng như những tổn thương tâm lí mà trẻ em và phụ nữ phải chịu đựng do bạo hành gia đình gây ra. Cuối chương giới thiệu những bài báo mạng về thực trạng bạo lực gia đình ở Việt Nam. 3.2.Giá trị khoa học Đây là công trình nghiên cứu đầu tiên ở Việt Nam về một hiện tượng tâm lý xã hội của con người – Hành vi gây hấn. Công trình đã tập hợp, tổng hợp và phân tích hành vi gây hấn của con người từ nền tảng tri thức và quan điểm nghiên cứu của Tâm lý học xã hội. Trong đó làm rõ các khái niệm cơ bản xung quanh vấn đề gây hấn, phân loại hành vi gây hấn, phân tích nguyên nhân, hậu quả của hành vi gây hấn đối với các cá nhân, các nhóm, gia đình và xã hội. Kết quả nghiên cứu góp phần xây dựng cơ sở lý luận cho chuyên ngành Tâm lý học xã hội. Cách nghiên cứu và phân tích một vấn đề thực tiễn xã hội dựa trên nền tảng các quan điểm khoa học của ngành sẽ giúp cho các nghiên cứu sinh, học viên cao học, người nghiên cứu có cơ sở và có thể vận dụng các lý thuyết này vào phân tích một hiện tượng tâm lý xã hội mà họ quan tâm. 3.3.Giá trị thực tiễn Công trình được phân tích từ các kết quả điều tra thực tế. Nó cung cấp các tri thức về thực trạng gây hấn trong học sinh, sinh viên và bạo lực trong các gia đình ở Việt Nam. Những kết quả nghiên cứu này đóng góp cho việc hoạch định chính sách của nhà nước đối với các vấn nạn trong gia đình và học đường. Cuốn sách góp phần nhất định vào việc bảo tồn và phát huy những giá trị nhân văn truyền thống tốt đẹp của con người trong các mối quan hệ; hạn chế và đẩy lùi những hành vi bạo lực trong đời sống xã hội hiện nay. 3.4. Phạm vi hoặc địa điểm triển khai ứng dụng Có thể sử dụng như một chuyên đề đối với nghiên cứu sinh và học viên cao học thuộc chuyên ngành Tâm lý học xã hội và chuyên ngành Xã hội học gia đình trong các trường Đại học và các Viện nghiên cứu. Có thể sử dụng như một tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu về Tâm lý học xã hội và Xã hội học gia đình và những người quan tâm tới vấn đề học đường và gia đình. 4. Tài liệu có giá trị minh chứng kèm theo (nếu có) liên quan đến nội dung xin xét tặng giải thưởng - Bản gốc công trình đã xuất bản - Bài báo: + Gây hấn học đường ở học sinh Trung học phổ thông + Khác biệt giới trong hành vi gây hấn của học sinh trung học phổ thông