KHÁM KHỚP GỐI. PHẦN 2: ĐO LƯỜNG VÀ CÁC NGHIỆM PHÁP ...

Cập nhật lần cuối vào 20/05/2023

Xem lại: KHÁM KHỚP GỐI. PHẦN 1: CÁC BƯỚC CƠ BẢN BẠN CÓ THỂ XEM CÁC VIDEO THĂM KHÁM TẠI: Y HỌC PHỤC HỒI

Mục lục

CÁC TEST ĐẶC BIỆT

Các test đánh giá tràn dịch khớp

Test vắt sữa (milking), Chùi (Sweep Test, Brush test, Stroke test, Wipe test)

Tên gọi khác:	Chùi (Sweep Test, Brush test, Stroke test, Wipe test)
Sử dụng để đánh giá	Tràn dịch nhẹ
Tư thế bệnh nhân:	Nằm ngửa với gối duỗi thẳng, thư giãn cơ đùi
Tư thế người khám:	Đứng cạnh bên của bệnh nhân
Tay cố định:	Đặt ở mặt trên ngoài khớp gối, ôm sát đùi
Tay thực hiện:	Đặt ở mặt trong và ôm sát dưới gối
Hoạt động thực hiện:	Tay phía trong vuốt sát mặt trong gối hướng lên trên gối, tay phía ngoài đùi vuốt sát hướng xuống đến phía ngoài xương bánh chè
Test dương tính:	một gợn sóng nhẹ ở mặt trong gối ngay dưới xương bánh chè trong vòng 1-2 giây

Bập bềnh xương bánh chè (Ballotable Patella, Tap test, Dancing patella sign)

• Sử dụng để đánh giá: tràn dịch từ vừa đến nhiều
• Ấn nhẹ hoặc vỗ ngón lên xương bánh chè.
• Dương tính khi xương bánh chè dội lên hoặc cảm giác bồng bềnh.

Test vắt sữa (milking test)

Các test Xương bánh chè và khớp Bánh chè- Đùi

Test trượt xương bánh chè

• Đo lường sự dịch chuyển của xương bánh chè (bao nhiêu phần tư, đường giữa xương bánh chè là 0) khi trượt ra ngoài/vào trong, so với bên lành.
• Bình thường xương bánh chè dịch chuyển vận động <2/4.
• Bất thường: dịch chuyển bờ trong của xương bánh chè đến mép ngoài rãnh bánh chè (được xem là 2/4) hoặc nhiều hơn.

Test sợ (Patellar apprehension test)

• Đẩy trượt xương bánh chè ra ngoài.
• Dương tính khi bệnh nhân ngăn cản bằng cách co cơ tứ đầu hoặc ngừng test vì sợ trật xương bánh chè.
• Độ nhạy chỉ 39%.

Dấu hiệu chữ J (J sign)

• Mô tả đường đi chữ “J” ngược của xương bánh chè từ duỗi sang gập (hoặc ngược lại). Xương bánh chè bán trật ra ngoài đột ngột dịch vào trong khi nó đi vào rãnh lồi cầu lúc bắt đầu gập gối.
• Dấu hiệu chữ J gợi ý bất thường đường đi (maltracking) và có thể mất vững xương bánh chè.

Test bào gỗ (Patellofemoral grind test, Dấu hiệu Clarke)

• Sử dụng để đánh giá sự toàn vẹn của mặt khớp bánh chè- đùi.
• Tay người khám đặt ngay phía trên xương bánh chè, đẩy xuống đùi và yêu cầu bệnh nhân co cơ tứ đầu đùi.
• Dương tính: đau khi co cơ tứ đầu

Các test đánh giá mất vững khớp gối (dây chằng)

Dây chằng chéo trước

Với chấn thương cấp tính, khuyến cáo sử dụng test Lachman và pivot shift vì test ngăn kéo ít nhạy trong giai đoạn cấp. Điều này là do 2 yếu tố: khó gập gối 90 độ trong giai đoạn cấp do sưng (tràn dịch và có thể tụ máu) và đau, và khả năng co thắt cơ hamstring cản trở sự dịch chuyển ra trước của xương chày trên xương bánh chè ở tư thế này, gây âm tính giả.

Test ngăn kéo ra trước (Anterior Drawer Test):

• Sử dụng để đánh giá: sự toàn vẹn của ACL
• Đánh giá dịch chuyển ra trước của xương chày do tổn thương dây chằng chéo trước với góc gập gối 90 độ, bàn chân đặt trên bàn khám.
• Dương tính khi dịch chuyển nhiều hơn 4-6 mm, hay nhiều hơn bên bình thường với cảm giác mềm hoặc lỏng.
• Độ nhạy và độ đặc hiệu 48% và 87%

Phân loại tổn thương ACL:

• Bình thường: Không dịch chuyển ra trước và cảm giác chắc
• lỏng độ 1+: Dịch chuyển xương chày ra trước 0-5 mm
• lỏng độ 2+: Dịch chuyển xương chày ra trước 5 – 10 mm
• lỏng độ 3+: Dịch chuyển xương chày ra trước >10 mm

Test Lachman

• Đánh giá dịch chuyển ra trước của xương chày do tổn thương dây chằng chéo trước với góc gập gối 30 độ. So sánh với bên lành.
• Dương tính khi dịch chuyển nhiều hơn 4-6 mm, hay nhiều hơn bên bình thường mới cảm giác mềm hoặc lỏng.
• Độ nhạy khoảng 80-85%, độ đặc hiệu >90 %.

Phân loại tổn thương ACL:

• Bình thường: Không dịch chuyển ra trước và cảm giác chắc
• lỏng độ 1+: Dịch chuyển xương chày ra trước 0-5 mm
• lỏng độ 2+: Dịch chuyển xương chày ra trước 5 – 10 mm
• lỏng độ 3+: Dịch chuyển xương chày ra trước >10 mm

Nghiệm pháp Lachman

Lưu ý rách PCL có thể gây test Lachman “giả” do bán trật ra sau.

Một số biến thể nếu đùi bệnh nhân to, tay người khám nhỏ:

Test dịch chuyển xoay bên (lateral pivot shift test):

Được sử dụng chủ yếu để đánh giá rách ACL, nhưng dương tính cũng chứng tỏ có thể tổn thương bao khớp sau ngoài, LCL, arcuate complex và dải chậu chày. Do đó nó cũng là test phù hợp để đánh giá mất vững xoay trước ngoài. Cần so sánh với bên lành.

Tên gọi khác	MacIntosh test,
Sử dụng để đánh giá	Sự toàn vẹn của ACL, mất vững xoay trước ngoài, bao khớp sau ngoài
Tư thế bệnh nhân	Nằm ngửa với háng gập 30 độ, dạng 30 độ và xoay trong 20 độ
Tư thế người khám	Đứng cạnh gối của bệnh nhân
Tay cố định	Gốc bàn tay đặt sau xương chày, trên cơ bụng chân ngoài
Tay thực hiện	Nắm cổ chân và giữ cẳng chân xoay trong nhẹ
Hoạt động	Tác động một lực ép vẹo ngoài (valgus) lên gối trong khi giữ xương chày xoay trong và di chuyển gối từ duỗi sang gập.
Test dương tính	Nếu test dương tính và dải chậu chày nguyên vẹn, xương chày sẽ bán trật ra trước trên xương đùi khi đặt ở tư thế gối duỗi. Khi gập gối, có thể cảm thấy và đôi khi nghe thấy chỉnh trật xương chày trên xương đùi giữa góc gập gối 20-40 độ khi đường kéo của dải chậu chày thay đổi từ cơ duỗi gối (ở tư thế duỗi thẳng) sang cơ gập gối.
Độ nhạy/ Độ đặc hiệu:	74%/ 95%