Kiểm Toán Nhà Nước Là Một Chế định độc Lập

(kiemtoannn.gov.vn) - Sửa đổi Hiến pháp năm 1992 phù hợp với tình hình mới là công việc rất quan trọng, là sự kiện có ý nghĩa chính trị, pháp lý to lớn của đất nước ta. Với tinh thần dân chủ và trách nhiệm cao, tại kỳ họp thứ thứ tư, Quốc hội khóa XIII, Quốc hội đã dành 2 ngày 15 và 16/11/2012 để thảo luận ở tổ và tại Hội trường về dự thảo sửa đổi Hiến pháp và dự thảo nghị quyết lấy ý kiến nhân dân về dự thảo Hiến pháp sửa đổi năm 1992, do Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng chủ trì; Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu điều khiển nội dung. Sau khi lấy ý kiến nhân dân về dự thảo sửa đổi Hiến pháp, Ủy ban sửa đổi Hiến pháp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ tiếp tục hoàn thiện dự thảo để trình Quốc hội xem xét thông qua vào kỳ họp thứ 6 năm 2013.

Đã có 72 vị đại biểu Quốc hội đăng ký và phát biểu ý kiến tại hội trường, ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội rất phong phú, sôi nổi, về cơ bản các đại biểu Quốc hội đều tán thành với bố cục và nội dung của bản dự thảo Hiến pháp sửa đổi và dự thảo nghị quyết lấy ý kiến nhân dân và cho rằng các bản dự thảo được chuẩn bị khá công phu, nghiêm túc, quán triệt được các mục tiêu, yêu cầu, quan điểm và những định hướng lớn được nêu trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng. Nhiều Đại biểu Quốc hội đã phát biểu, thảo luận xung quanh vấn đề các định chế độc lập như Cơ quan Kiểm toán Nhà nước, về địa vị pháp lý của Kiểm toán Nhà nước (KTNN) và Tổng Kiểm toán Nhà nước. Website Kiểm toán Nhà nước xin trân trọng giới thiệu với bạn đọc:

Đại biểu Đỗ Văn Đương - TP Hồ Chí Minh:Quyền lực Nhà nước không phải tự nhiên sinh ra, mà xuất phát từ nhân dân. Tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân thì mọi hoạt động của các cơ quan công chức Nhà nước phải phục vụ và vì lợi ích của nhân dân. Nguyên lý là như vậy, nhưng người ta thường bị tác động bởi nhiều vào tình cảm với những khát vọng quyền lực, tiền bạc và cả dục vọng. Vì thế mà dễ nảy sinh tiêu cực, tham nhũng, tha hóa quyền lực Nhà nước đi ngược lại lợi ích của ông chủ là nhân dân. Tất yếu đó đòi hỏi phải có cơ chế kiểm soát quyền lực Nhà nước để Nhà nước phải làm đúng, làm đủ những gì mà nhân dân đã ủy quyền. Trong dự thảo đã có một số chế định về kiểm soát quyền lực Nhà nước nhằm thể chế quan điểm của Đảng ta. Nhưng để đậm nét hơn và rõ nét hơn cơ chế này, tôi xin trao đổi thêm như sau:Tôi đề nghị bổ sung chế định thể hiện sự kiểm soát quyền lực ngay trong mỗi một hệ thống quyền lực. Chẳng hạn như phải làm rõ để giải quyết được mối quan hệ của sự tương tác giữa nhiệm vụ và quyền hạn của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ. Tôi tán thành với nhiều quy định của dự thảo nhằm nâng cao chất lượng kiểm soát của lập pháp với hành pháp như bổ sung quyền Quốc hội quyết định cơ cấu số lượng các thành viên Chính phủ Điều 101 và bỏ quy định mỗi ủy ban của Quốc hội có một số thành viên chuyên trách. Đây là một chủ trương để từng bước tăng số lượng đại biểu chuyên trách, để độc lập, khách quan hơn trong việc xét báo cáo, ấn nút biểu quyết các dự án do Chính phủ trình, chất vấn và phê bình các thành viên của Chính phủ. Tôi tán thành dự thảo bổ sung các thiết chế giúp Quốc hội có thanh công cụ để kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, tư pháp như Ủy ban Lâm thời Điều 84. Theo tôi, vấn đề này rất quan trọng.Tôi đề nghị thành lập Kiểm toán Nhà nước là một chế định độc lập, chỉ tuân theo pháp luật. Nhưng tôi đề nghị làm rõ hơn nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm toán Nhà nước, không chỉ kiểm toán việc quản lý, sử dụng nguồn lực tài chính, tài sản quốc gia mà còn các nguồn lực khác của quốc gia. Đặc biệt, phải làm rõ nguyên tắc tổ chức hoạt động của chế định này độc lập, không song trùng trực thuộc để đảm bảo tính độc lập của hoạt động kiểm toán. Nhân đây tôi đề nghị cũng giống các chế định khác, Tổng Kiểm toán Nhà nước nên để cho Chủ tịch nước đề nghị Quốc hội bầu thay vì Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị như dự thảo. Để rõ nét hơn cơ chế kiểm soát Nhà nước tôi cũng thiết tha đề nghị thành lập chế định Thanh tra Nhà nước độc lập giống như kiểm toán Nhà nước để phù hợp với điều kiện cụ thể của nước ta và đúng cơ cấu kiểm soát quyền lực Nhà nước.

Đại biểu Huỳnh Văn Tính - Tiền Giang:Về Địa vị pháp lý của Kiểm toán Nhà nước, tôi đồng ý với quy định về Kiểm toán nhà Nước như dự thảo ở Điều 123. Tôi đề nghị bổ sung quy định về vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức của Kiểm toán Nhà nước. Tôi thống nhất cần quy định rõ địa vị pháp lý của Kiểm toán Nhà nước, trong đó cần thể hiện Kiểm toán Nhà nước là cơ quan chuyên môn do Quốc hội thành lập để giúp Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc, các Ủy ban  Quốc hội trong việc xem xét quyết định ngân sách nhà nước trong việc thẩm tra dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách nhà nước, dự toán các công trình quan trọng của quốc gia do Quốc  hội quyết định trong việc thẩm tra và trình Quốc hội phê chuẩn tổng quyết toán ngân sách nhà nước, giám sát việc chấp hành ngân sách nhà nước. Có như vậy Quốc hội mới có thực quyền, thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong lĩnh vực tài chính, ngân sách nhà nước mà trong thời gian qua còn mang nặng tính hình thức.

Đại biểu Bùi Đức Thụ - Lai Châu:Kiểm toán Nhà nước ra đời tháng 7/1994, lúc đầu trực thuộc Chính phủ, năm 2005 Quốc hội thông qua Luật Kiểm toán Nhà nước đã xác định: Kiểm toán Nhà nước là một cơ quan do Quốc hội thành lập có nhiệm vụ kiểm toán, kiểm tra từ bên ngoài đối với việc quản lý sử dụng tài chính công hoạt động độc lập chỉ tuân thủ theo pháp luật. Để thẩm định địa vị pháp lý và có cơ sở để xây dựng sửa đổi Luật Kiểm toán Nhà nước, tôi nhất trí với Ủy ban Sửa đổi Hiến pháp là có chế định quy định về những nguyên tắc tổ chức hoạt động chung nhất của Kiểm toán Nhà nước đặc biệt trong Điều 123, Điều 124. Tuy nhiên, tôi thấy rằng, nhiệm kỳ của Tổng Kiểm toán Nhà nước sửa đổi hiện tại là 7 năm, đợt này đề nghị sửa rút xuống còn 5 năm thì cần cân nhắc, bởi theo thông lệ quốc tế như tuyên bố Lima của các tổ chức Kiểm toán Quốc tế Intersite đều kiến nghị cần phải đảm bảo tính độc lập trong tổ chức hoạt động kiểm toán, để đảm bảo tính khách quan trong việc kiểm tra giám sát việc quản lý sử dụng nguồn lực tài chính công. Một trong những điều đó là quy định nhiệm kỳ của Tổng kiểm toán dài hơn so với nhiệm kỳ Quốc hội.

Đại biểu Bùi Ngọc Chương - Cà Mau:Dự thảo Hiến pháp tại Khoản 2, Điều 76 có bổ sung quyền giám sát tối cao của Quốc hội đối với hoạt động của Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm toán Nhà nước. Dự kiến hai tổ chức này được Quốc hội thành lập nhưng là cơ quan chuyên môn để giúp Quốc hội và không mang tính cơ quan quyền lực phải chịu sự giám sát tối cao, không thuộc đối tượng phải trả lời chất vấn trước Quốc hội. Vì vậy, không cần thiết phải ghi trong Hiến pháp và để luật định tương tự như các cơ quan Hội đồng Dân tộc, các ủy ban của Quốc hội là các cơ quan Quốc hội thành lập thì chỉ báo cáo công tác trước Quốc hội.Về các thiết chế độc lập do Quốc hội thành lập. Tôi nhất trí việc quy định trong Hiến pháp thành lập hai cơ quan độc lập do Quốc hội thành lập là Hội đồng Bầu cử quốc gia và Kiểm toán Nhà nước. Cùng với việc bổ sung hai thiết chế độc lập này, tôi đề nghị Quốc hội xem xét cho thành lập Ủy ban Phòng, chống tham nhũng là cơ quan chuyên môn độc lập giúp Quốc hội giám sát, phối hợp điều tra, kiểm tra việc phòng, chống tham nhũng.

Đại biểu Nguyễn Đình Quyền - TP Hà Nội:Tôi hoàn toàn nhất trí với quy định về Kiểm toán Nhà nước là một cơ quan độc lập, do Quốc hội thành lập như là bản dự thảo Hiến pháp. Tuy nhiên, vì là cơ quan do Quốc hội thành lập thì người đứng đầu đó tôi đề nghị Tổng Kiểm toán Nhà nước được bầu trong số các đại biểu Quốc hội.

Đại biểu Trần Văn Độ - An Giang:Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ phát triển bổ sung năm 2011 đã có sự bổ sung quan trọng về tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước, thể hiện đúng bản chất của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đó là trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa không chỉ có sự phân công phối hợp mà còn có sự kiểm soát lẫn nhau giữa các cơ quan nhà nước trong tổ chức thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Các Hiến pháp trước đây nhất là Hiến pháp năm 1992 cơ chế phân công và phối hợp đã được quy định tương đối đầy đủ và rõ ràng. Còn cơ chế kiểm soát quyền lực chưa được đề cập nhiều, vì vậy bổ sung quan trọng này trong cương lĩnh của đảng cần được thể chế hóa một cách đầy đủ trong Hiến pháp đạo luật cơ bản của nhà nước ta. Chúng tôi thấy rằng Dự thảo sửa đổi Hiến pháp đã có nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng thể hiện tư tưởng kiểm soát quyền lực nêu trên, đó là đã xác định rõ ràng các cơ quan lập pháp Quốc hội, hành pháp Chính phủ và tư pháp Tòa án. Quy định rõ ràng hơn, cụ thể hơn chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội, của Chính phủ, của Chủ tịch nước, của Tòa án và phần nào đã thể hiện được cơ chế kiểm soát lẫn nhau giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp ở trong dự thảo. Tuy nhiên, theo tôi trong dự thảo cơ chế kiểm soát việc thực hiện quyền lực được thể hiện chưa đầy đủ, chưa triệt để so với các cơ chế phân công và phối hợp quyền lực. Để có cơ chế kiểm soát trong tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước rõ ràng hơn, cụ thể hơn, hợp lý hơn làm cơ sở hiến định cho việc ban hành các Luật Tổ chức bộ máy nhà nước, nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp. Theo tôi, nên bỏ quy định coi Chính phủ là cơ quan chấp hành của Quốc hội, bởi vì theo quy định là cơ quan hành pháp Chính phủ đương nhiên triển khai thực hiện các nghị quyết, luật của Quốc hội hay nói cách khác hành pháp đã bao gồm chấp hành. Hơn nữa thuật "người chấp hành" dễ bị hiểu nhầm Chính phủ là cơ quan cấp dưới của Quốc hội trái với nguyên tắc phân công và kiểm soát thực hiện quyền nhà nước.Cần nghiên cứu, bổ sung hoặc chuyển một số cơ quan thành cơ quan trực thuộc của Quốc hội để tăng thẩm quyền giám sát của Quốc hội như là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất thực hiện quyền giám sát tối cao. Cần nghiên cứu trao cho Quốc hội những công cụ hữu hiệu để thực hiện chức năng giám sát kiểm soát của mình đối với các cơ quan hành pháp và tư pháp. Cụ thể là Cơ quan Kiểm toán Nhà nước; Cơ quan bảo hiến có chức năng giải thích Hiến pháp và tài phán.

Đại biểu Trần Du Lịch - TP Hồ Chí Minh:Điểm mới trong lần này của Nghị quyết Đại hội 11 đó là chúng ta không phân quyền, thống nhất các quyền đã phân công nhưng điểm rất mới đó là sự kiểm soát giữa các quyền. Chúng ta rà lại Hiến pháp 1992 vấn đề kiểm soát các quyền cái nào có, cái nào thiếu cần bổ sung. Chúng ta bổ sung các định chế độc lập như: Hội đồng bầu cử, như Kiểm toán Nhà nước, tôi rất đồng tình nâng địa vị pháp lý của Kiểm toán nhà nước lên. Ngoài ra còn những điểm nào nữa để bảo đảm tư tưởng của Đảng là các quyền thống nhất nhưng có sự phân công, đặc biệt có sự kiểm soát. Ủy ban sửa đổi Hiến pháp rà lại và xem những điểm đó đã đủ chưa hay cần bổ sung.

Đại biểu Vũ Xuân Trường - Nam Định: Tôi đề nghị bổ sung sửa Khoản 1 Điều 114 dự thảo quy định Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao do Quốc hội bầu và tôi cũng đề nghị bổ sung là do Quốc hội bầu trong số các đại biểu Quốc hội. Tương tự như vậy thì Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao và Tổng Kiểm toán Nhà nước cũng nên đặt ra chế định, tức là các chức danh này phải là đại biểu Quốc hội để đảm bảo thống nhất, ổn định như các Hiến pháp và luật trước đây đã quy định.

Đại biểu Đặng Đình Luyến - Khánh Hòa:Tôi nhất trí cao với việc bổ sung thêm Chương X quy định về: Hội đồng Bầu cử Quốc gia và Kiểm toán Nhà nước. Đặc biệt tôi tán thành việc trong dự thảo Hiến pháp lần này cần phải xác định rõ vị trí, vai trò của Kiểm toán Nhà nước, bởi đây là một cơ quan quan trọng giúp Quốc hội trong việc kiểm toán, quản lý sử dụng các nguồn lực tài chính cũng như tài sản quốc gia; tôi cũng tán thành việc cần có hai điều như trong dự thảo Hiến pháp và quy định cụ thể sẽ để luật quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm toán Nhà nước. Về cơ bản tôi tán thành với quy định về vị trí, vai trò, chức năng của Kiểm toán Nhà nước như trong dự thảo Hiến pháp.

Khánh Vy lược ghi