Làm Thế Nào Có Thể Phát Huy Tối đa Tác Dụng Làm Phân Xanh Của đỗ ...

Phân xanh (green manure) được sử dụng trong Thiết kế vườn rừng sinh thái Permaculture như một trong những kỹ thuật chủ đạo nhằm cải tạo và bảo vệ đất. Ở Việt Nam có một thời, sử dụng phân xanh trong nông nghiệp đã trở thành một phong trào nở rộ. Đến nỗi mà, những đứa trẻ chúng tôi cũng thuộc làu làu câu thơ: “Hoan hô anh Nguyễn Chí Thanh/ Anh về phân bắc phân xanh đầy đồng”.

Tôi không nhớ chi tiết ngày đó nông dân sử dụng phân xanh như thế nào, chỉ nhớ ngày nhỏ bố thường bắt chúng tôi lên đồi cắt cây bông hôi (giờ nghe đâu người ta đặt tên nó là cỏ cộng sản) mang về cho bố ủ với phân chuồng. Đây là kỹ thuật ủ phân (composting) chứ không phải là kỹ thuật sử dụng phân xanh.

Kỹ thuật sử dụng phân xanh

Kỹ thuật sử dụng phân xanh để lại những phần của cây đã nhổ rễ trên mặt đất hoặc vùi trong đất cho tới khi chúng khô éo và mục rữa nhằm bảo vệ và cung cấp dinh dưỡng cho đất.

Những cây trồng được sử dụng làm phân xanh thường là những “cây trồng phủ đất”, được trồng với mục đích che phủ mặt đất chứ không để thu hoạch. Cây trồng phủ đất giúp giảm thiểu cỏ dại, quản lý tình trạng xói mòn đất, hình thành và cải thiện độ phì nhiêu và chất lượng đất, kiểm soát sâu bệnh và thúc đẩy đa dạng sinh học.

Cây trồng phủ đất có hàng trăm loại khác nhau, song có 3 nhóm phổ biến nhất: cây họ đậu (legumes), cỏ (grasses) và họ cải (mustards). Lựa chọn đúng loài cây trồng phủ đất tùy thuộc vào: tình trạng đất, khí hậu, nguồn lực và mong muốn của bạn. Tôi đã chọn đỗ đen làm cây trồng phủ đất để cung cấp phân xanh cho khu vườn của mình bởi những lý do sau:

Thứ nhất,

Đỗ đen là cây họ đậu với những nốt sần ở rễ giúp bù đắp lượng ni-tơ thiếu hụt trong đất. Vườn nhà tôi có độ dốc thoải, để hoang nhiều năm. Dinh dưỡng trong đất mất dần sau mỗi trận mưa to, nên ngay khi bắt đầu làm vườn, tôi tìm cách ngăn chặn dòng chảy và bổ sung dưỡng chất cho đất. Đỗ đen không những bổ sung ni-tơ mà còn cung cấp nhiều loại dưỡng chất khác cho đất.

Thứ hai,

Khí hậu ngoài Bắc vào lúc giao mùa “đỏng đảnh” như gái mới lớn, nóng lạnh bất thường. Một bạn tình nguyện viên người Đức mô tả khí hậu ở Hòa Bình như thế này: “Sáng thì lạnh như mùa đông, trưa chiều thì nóng như giữa mùa hè ở Đức”. Chênh lệch nhiệt độ trong ngày có lúc tới gần 20 độ. Đỗ đen dường như là cây khá “bình thản” sinh trưởng trong điều kiện khí hậu như vậy.

Thứ ba,

So sánh giá hạt giống đỗ đen có thể mua ở ngay gần nhà với các loại cây khác như lạc dại, cỏ ba lá, cỏ vetiver…vv, giống đỗ đen có phần rẻ hơn và dễ mua hơn rất nhiều.

Thứ tư,

Diện tích vườn nhà tôi nhỏ, chỉ vẻn vẹn có 1000m vuông, đỗ đen đáp ứng mong muốn của tôi về một loại cây phân xanh có thể cạnh tranh với cỏ dại, có nguồn dưỡng chất tốt và dễ dàng loại bỏ khi cần thiết.

Kết quả

Và bây giờ, đỗ đen đã trở thành cây phân xanh chủ đạo trong vườn nhà tôi. Bất kỳ lúc nào ra vườn tôi cũng đem theo một lọ hạt giống, cứ chỗ nào đất trống là tôi lại dúi vào mấy hạt đỗ đen. Đỗ đen khá thân thiện, có thể trồng kết hợp với mọi loại cây trồng trừ các loại hành, tỏi, tiểu hồi và ớt. Với hành, tỏi, chúng là những “kẻ thù” không đội trời chung của nhau. Tôi đã từng dúi ít hạt đỗ đen vào luống hành, quả thực là chúng lên rất “dặt dẹo”. Tiểu hồi là cây trồng ít được ưa chuộng nhất thế giới. Còn với ớt, những dây leo của đỗ đen sẽ làm cho nó không thể ngóc đầu lên được.

Khi cây đỗ đen bắt đầu ra lứa hoa đầu tiên, tôi nhổ lên, cắt ngắn và thả vào gốc cây trồng chính. Tại sao phải cắt lúc này? Ra hoa là hiện tượng cây đã tới thời kỳ trưởng thành. Như “cô gái” bước vào giai đoạn dậy thì, lúc này cây đang rất “sung sức”, rễ khỏe hút thật nhiều dưỡng chất chuẩn bị cho thời kỳ sản xuất quả và hạt. Cũng giống như những cây trồng khác, đỗ đen đòi hỏi rất nhiều ni-tơ và dưỡng chất khi bước vào giai đoạn sản xuất quả và hạt. Nếu để đỗ đen ra quả, bạn không những không thể có được nguồn phân xanh chất lượng tốt nhất cho đất mà còn có nguy cơ mất đi dưỡng chất của đất.

Mách nhỏ

Nếu bạn có cảm giác tiếc nuối khi nhổ đi những cây đỗ đen đang mơn mởn ấy, hãy nhớ tới mục tiêu cải tạo đất. Bạn sẽ thực hiện việc đó một cách dễ dàng hơn.

Tác giả: Hạnh Liên