Lão Mai Quyền, đạo Trong Võ - Tiền Phong

Chúng tôi tìm về võ đường Kỳ Sơn nằm ẩn mình giữa những trầm mặc của khu phố cổ Hội An (Quảng Nam). Võ đường không chỉ được biết đến là cổ nhất trong các sới võ phố cổ, mà đích thân vị trưởng võ đường này – võ sư Trần Xuân Mẫn – đã góp phần ghi danh Lão Mai Quyền vào danh mục các bài quyền của võ thuật cổ truyền Việt Nam.

Ở độ tuổi 60, võ sư Trần Xuân Mẫn quắc thước, rắn rỏi, đầy uy mãnh trong các đường quyền, nét cước. Lão mai độc thọ nhất chi vinh (dịch ý: cây mai già sống riêng lẻ, một nhánh trổ hoa) – vừa đọc câu mở đầu của thiệu lời, các bộ pháp, thân pháp, tấn pháp của võ sư tựa hồ hình hài một lão mai trước mắt. Thân mai chắc khỏe, nhánh mai cứng cáp.

Cả bộ rễ vững chãi nằm dưới đất trong thế Trung bình tấn để chuẩn bị tung ra những bộ pháp chuẩn mực – Lưỡng túc khinh khinh tấn bộ hành/ Tấn nhất đoàn, thối hồi lão khởi/ Phi nhất thác, hoành thối thanh đình... (dịch ý: Hai chân bước nhẹ, tiến lên tấn công rồi vòng về/ Trụ tấn chém một nhát, lui về tư thế con khỉ già/ Bay lên đá và đẩy một tay, vòng về tư thế như con chuồn chuồn...).

Phút chốc cả thân mai rung chuyển sau thế thiền định. Quyền cước võ sư uyển chuyển như thể một nhánh cây phía tả co lại ép sát vào gốc, bẻ quặp lại và móc ngọn lên; một nhánh hữu lại dong thẳng ra đánh dứt khoát về phía hướng Đông, trong thế trận tả phòng hữu chiến.

Cả bài quyền là một tổng thể cương – nhu biến hóa, khi thì chắc chắn như một thân mai già trơ trơ cùng nắng gió, lúc lại mềm mại uyển chuyển như nhành mai; lúc thủ, lúc công khi uy mãnh như hổ giương oai thiết trảm, long tất lực lôi oanh, khi lui về, biến hóa tựa hồ Lão hồi, thối tọa, liên hoa biến (dịch ý: cụ già trở về, lùi lại ngồi xuống, hoa sen tàn)...

Võ sư Trần Xuân Mẫn cho biết: Từ lâu giới võ đã có câu “Thứ nhất lão mai, thứ hai ngọc trản”, nhấn mạnh Lão Mai Quyền là một trong những bài cốt yếu của võ cổ truyền dân tộc.

Thường trong võ cổ truyền, các vị tổ sư hay chọn những câu thiệu đầu để đặt tên bài quyền đó. Dù trong bài Lão Mai có nhiều thế bộ khác nhau của hổ, rồng, vọp già, rắn, chuồn chuồn, bươm bướm và cả lão hồi nhưng toàn bộ bài quyền này dựa nào thế uốn và cốt cách của cây mai mà phân bộ.

Trong võ đường Kỳ Sơn (Hội An). Ảnh: N.H

Đạo mai - Đạo võ

Trong tất cả các bài quyền của võ thuật cổ truyền, Lão Mai Quyền là bài được xem thể hiện rõ nhất tính nhân sinh quan, ứng xử của con người trong cách hành thế, như: thắng không kiêu bại không nản, biến hóa vô thường, sự an nhiên tự tại và sức mạnh tiềm tàng, ý chí vươn lên, khí tiết của người quân tử.

Người xưa hay nói học võ trước hết là để lấy cái Đạo. Ở đây chính cái Đạo mai, cốt cách cây mai đã hòa quyện vào Đạo võ – Võ sư Trần Xuân Mẫn nhấn mạnh.

Ngắm nhìn cây mai, thưởng thức diễn quyền Lão Mai cũng chính là để người ta chiêm nghiệm, nghĩ suy về cuộc đời, con người. Lão mai độc thọ - cây mai già, lại sống riêng lẻ tưởng chừng đang héo úa, lụi tàn trước khắc nghiệt của mùa đông giá lạnh. Nhưng chỉ cần nhất chi vinh – một nhánh còn tươi sót lại ấy thôi, đã hàm chứa sinh lực phồn phát đủ đi qua mùa đông và đâm hoa nẩy lộc vào mùa xuân tới.

Cây mai già như phải cắt hết cành lá của mình để chỉ còn lại những gì là tinh túy, cao đẹp. Lão mai mà không già yếu, vẫn vững chắc, dồi dào sinh lực. Xem ra cách luyện người, luyện võ cũng từ mai mà ra.

Để có những đường quyền, nét cước uy mãnh, uyển chuyển cương – nhu cũng đòi hỏi người luyện võ phải khổ công rèn tập, cắt gọn từng động tác, bộ pháp. Cũng thế, người có khí tiết, dũng khí, mỗi người cũng phải cắt gọt những tâm tính không tốt của mình.

Theo võ sư Trần Xuân Mẫn: Chưa có bài quyền nào đòi hỏi người hành võ phải công- thủ nhịp nhàng như Lão Mai Quyền. Hầu hết các thế bộ khi xuất chiêu xong đều phải lui về thủ tấn.

Thế võ cũng là thế mai, dường như qua những biến thiên thăng trầm, lão mai thấy cần tĩnh tọa để chiêm nghiệm về thế sự, thu về để gân chắc, rèn mình và thu mình về để tập trung vào một sức mạnh lớn hơn.

“Nhìn mai, luyện Lão Mai Quyền mà luyện tính khí thắng không kiêu, bại không nản” – Võ sư Mẫn bộc bạch. Tàng nha hổ giương oai thiết trảo. Ngay con hổ dũng mãnh cũng phải biết khiêm tốn che nanh vuốt của mình, nhưng khi cần là ra oai giương vuốt sắc. Hay thêm cả cái nhìn về cuộc đời sắc sắc không không như Liên ba biến (hoa sen tàn) để bình tâm, tĩnh tọa trước cuộc đời.