Một Số đặc điểm Của đất Vùng Khô Nóng Bình Thuận – Ninh Thuận

Khác với các vùng khác trên lãnh thổ Việt Nam, Bình Thuận - Ninh Thuận là vùng khí hậu khô nóng đặc trưng. Đây cũng là vùng mà môi trường sinh thái thường xuyên bị đe doạ, đất đai khô cằn, các quá trình sa mạc hoá, hiện tượng muối hoá bề mặt xẩy ra ở nhiều nơi, gây nhiều khó khăn cho sự phát triển kinh tế và cuộc sống của nhân dân. Cho nên, việc nghiên cứu các đặc điểm địa chất môi trường, sinh thái, đặc biệt là việc đánh giá tài nguyên đất (thổ nhưỡng) vùng khô nóng Bình Thuận - Ninh Thuận có ý nghĩa hết sức quan trọng; đó là cơ sở khoa học cho quy hoạch nông nghiệp, lâm nghiệp và công nghiệp nhằm phát triển kinh tế bền vững, cải tạo và bảo vệ môi trường sinh thái.

Trong những năm gần đây, đới khô Thuận Hải (nay thuộc các tỉnh Bình Thuận, Ninh Thuận) đã được sự quan tâm đầu tư của các cấp, các ngành và cũng là đối tượng được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu [3, 7, 8, 10, 14, 16]. Tuy nhiên, việc phân loại và nghiên cứu đặc điểm các kiểu đất chưa được giải quyết một cách đầy đủ.

Trong phạm vi bài báo này, chúng tôi trình bày các đặc điểm cơ bản của các thành tạo đất hình thành trên vỏ phong hoá các đá khác nhau để làm cơ sở cho việc phân loại, đánh giá và định hướng sử dụng tài nguyên đất ở vùng khô nóng Bình Thuận - Ninh Thuận.

Hiện nay, các nhà nghiên cứu cho rằng đất là một thể độc lập, là phần trên  cùng của vỏ phong hoá, nơi có sự tác động mạnh mẽ của vòng tuần hoàn sinh học, làm thay đổi thành phần, cấu tạo, kiến trúc của vỏ phong hoá ban đầu. Như vậy, đá gốc và kiểu vỏ phong hoá của chúng có vai trò quan trọng, quyết định sự thành tạo và các đặc điểm của đất. Trên cơ sở nghiên cứu lớp thổ nhưỡng phát triển trên vỏ phong hoá các đá khác nhau, có thể thấy rằng đất vùng khô nóng Bình Thuận - Ninh Thuận có những đặc điểm cơ bản khác với các loại đất ở các vùng nhiệt đới ẩm.

I. ĐẶC ĐIỂM THÀNH PHẦN VẬT CHẤT CỦA CÁC KIỂU ĐẤT VÙNG  BÌNH THUẬN -NINH THUẬN

1. Thành phần độ hạt

Đất phát triển trên vỏ phong hoá các đá trong điều kiện khô nóng thường chứa nhiều thành phần vụn thô. Thành phần cát (> 0,0005 mm) chiếm 50-60%, bột (0,005-0,002 mm) thường chiếm 15-20% và sét (<0,002 mm) thường chiếm từ 25 đến 35%. Đặc điểm thành phần độ hạt của lớp đất trên vỏ phong hoá các đá khác nhau được ghi ở Bảng 1.

Như vậy, ở vùng Bình Thuận - Ninh Thuận, thành phần vụn thô gồm cát, bột là thành phần cơ bản của đất. Lượng sét trong đất thường thấp, chỉ chiếm 25-35%.

2. Thành phần khoáng vật

Thành phần khoáng vật của lớp đất trên vỏ phong hoá các đá trong vùng chủ yếu là các khoáng vật như thạch anh: 40-60%, felspat: 5-20%, các khoáng vật khác đặc trưng gồm kaolinit, hyđromica, monmorilonit, goethit và calcit (xem Bảng 2); ngoài ra còn có các khoáng vật dễ hoà tan như natron, trona và halit.