NGHỆ THUẬT Kể CHUYỆN Của CONAN DOYLE TRONG ... - 123doc

Có thể bạn quan tâm

Tải bản đầy đủ (.doc) (66 trang)

Trang chủ

Khoa học xã hội

Văn học - Ngôn ngữ học

NGHỆ THUẬT kể CHUYỆN của CONAN DOYLE TRONG tác PHẨM NHỮNG vụ kỳ án của SHERLOCK HOLMES3

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (403.84 KB, 66 trang )

ĐẠI HỌC HUẾTRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌCKHOA NGỮ VĂNLÊ CÔNG HIỆPNGHỆ THUẬT KỂ CHUYỆN CỦA CONAN DOYLE TRONGTÁC PHẨM NHỮNG VỤ KỲ ÁN CỦA SHERLOCK HOLMES3KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆPKHÓA K36NGÀNH: VĂN HỌCHuế 2016ĐẠI HỌC HUẾTRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌCKHOA NGỮ VĂNLÊ CÔNG HIỆPNGHỆ THUẬT KỂ CHUYỆN CỦA CONAN DOYLETRONG TÁC PHẨM NHỮNG VỤ KỲ ÁNCỦA SHERLOCK HOLMESKHÓA LUẬN TỐT NGHIỆPKHÓA K36NGÀNH: VĂN HỌCNGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌCThs. ĐẬU TUẤN NGỌCHuế 2016Lời Cám ƠnTôi xin chân thành cám ơn quý thầy cô giáo khóaNgữ Văn trường Đại học Khoa Học đã cung cấp tri thứcvà tạo điều kiện thuận lợi giúp tôi thực hiện và hoànthành khóa khóa luận tốt nghiệp này.Tôi cũng xin gửi lời cám ơn đến những người bạnđã giúp tôi hoàn thành khóa luận này cách tốt đẹp.Cách đặc biệt, xin gửi lời cám ơn sâu sắc đếnthầy giáo Thạc sĩ Đậu Tuấn Ngọc - người đã hướng dẫntận tình chu đáo, giúp tôi hoàn thành khóa luận này.Sinh viên thực hiệnLê Công HiệpLỜI NHẬN XÉT CỦA NGƯỜI HƯỚNG DẪN................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................LỜI NHẬN XÉT CỦA NGƯỜI PHẢN BIỆN................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................MỤC LỤCA. PHẦN MỞ ĐẦU..............................................................................................................................11. Mục đích, ý nghĩa của đề tài......................................................................................................12. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.........................................................................................................23. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..............................................................................................33.1. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................................................33.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................................................34. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................................35. Đóng góp của nghiên cứu..........................................................................................................46. Bố cục khóa luận........................................................................................................................4B. PHẦN NỘI DUNG...........................................................................................................................5Chương 1: ATHUR CONAN DOLEY - NHÀ TIỂU THUYẾT TRINH THÁM VÀ NGHỆ THUẬT KỂ CHUYỆNTỪ GÓC NHÌN LÍ LUẬN.......................................................................................................................51.1. Vài nét về tiểu sử - văn nghiệp của Conan Doley....................................................................51.1.1. Tiểu sử.................................................................................................................................51.1.2. Văn nghiệp...........................................................................................................................71.2. Nghệ thuật kể chuyện.............................................................................................................81.2.1. Nhân vật người kể chuyện...................................................................................................91.2.2. Những phương diện của nghệ thuật kể chuyện.................................................................121.2.2.1. Kết cấu............................................................................................................................121.2.2.2. Điểm nhìn.......................................................................................................................131.2.2.3. Cốt truyện.......................................................................................................................14Chương 2: NGHỆ THUẬT KỂ CHUYỆN TRONG NHỮNG VỤ KỲ ÁN CỦA SHERLOCK HOLMES, NHÌN TỪPHƯƠNG DIỆN CỐT TRUYỆN, ĐIỂM NHÌN, KẾT CẤU VÀ TÌNH HUỐNG TRUYỆN...............................162.1. Cốt truyện.............................................................................................................................162.1.1. Cốt truyện độc lập.............................................................................................................162.1.2. Cốt truyện đơn tuyến........................................................................................................202.1.3. Mở đầu - kết thúc..............................................................................................................222.1.3.1. Phần mở đầu..................................................................................................................222.1.3.2. Phần kết thúc..................................................................................................................242.2. Điểm nhìn.............................................................................................................................252.2.1. Điểm nhìn: vận động, luân phiên.......................................................................................262.2.2. Điểm nhìn trần thuật khách quan......................................................................................292.3. Kết cấu..................................................................................................................................312.3.1. Kết cấu ẩn chi tiết..............................................................................................................312.3.2. Kết cấu theo mạch tâm lý của người kể chuyện.................................................................332.3.3. Kết cấu truyện lồng truyện................................................................................................362.4. Tình huống truyện................................................................................................................372.4.1. Tình huống “khởi động” vụ án...........................................................................................372.4.2. Yếu tố bất ngờ của vụ án....................................................................................................40Chương 3: NGHỆ THUẬT KỂ CHUYỆN TRONG NHỮNG VỤ KỲ ÁN CỦA SHERLOCK HOLMES, NHÌN TỪPHƯƠNG DIỆN KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN...................................................................................443.1. Không gian nghệ thuật..........................................................................................................443.1.1. Không gian động và có xu hướng mở rộng biên độ...........................................................443.1.2. Không gian nghệ thuật của vụ án.......................................................................................463.2. Thời gian nghệ thuật.............................................................................................................493.2.1. Trục thời gian tuyến tính....................................................................................................493.2.2. Thời gian của từng vụ án...................................................................................................52C. PHẦN KẾT LUẬN...........................................................................................................................55TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................................571A. PHẦN MỞ ĐẦU1. Mục đích, ý nghĩa của đề tàiChắc hẳn những độc giả yêu thích truyện thám tử và thể loại tiểu thuyếttrinh thám sẽ không mấy xa lạ với những cái tên như: Edgar Allan Poe,Conan Doyle, Agatha Christie, Mickey Spillane, Megan Abbott, DaphneDuMaurier, Tana French, Erle Stanley Gardner, Georges Simenon, AlexandraMarinina, Dan Brown, Di Li,… Đây là những tên tuổi lớn, tiêu biểu của nềnvăn học trinh thám xưa cũng như nay. Khi nhắc đến Edgar Allan Poe người tasẽ nghĩ ngay đến người đặt nền móng cho thể loại trinh thám, hay AgathaChristie - nữ hoàng truyện trinh thám, Mickey Spillane - ông vua thể loại tiểuthuyết trinh thám. Với Conan Doyle, ông không được gọi tên như những tácgiả kia, nhưng độc giả biết đến ông như một người đưa truyện trinh thám đếntầm cao mới, người đưa truyện trinh thám đến gần với độc giả ngay từ nhữngbuổi đầu xuất hiện của thể loại này.Theo cùng tên tuổi của ông, một kiệt tác đã được định hình và khẳngđịnh giá trị theo thời gian, đó chính là tác phẩm Sherlock Holmes - một kiệttác văn chương hiện đại. Nhiều người nhận định rằng, Sherlock Holme có“tuổi thọ” gần gấp đôi Arthur Conan Doyle.Lần đầu tiên được xuất hiện vào năm 1887 trong truyện dài “Study inScarlet” (chiếc nhẫn tình cờ), thám tử Sherlock Holmes bắt đầu chuyến đivinh quang của mình lúc đầu là khắp Vương quốc Anh, sau đó đi khắp thếgiới. Nhưng ít ai biết rằng, để có thể đưa nhân vật của mình đến với sự yêuquý, khâm phục của độc giả, ngoài những nội dung gay cấn, hấp dẫn, SirConan Doyle còn “tích hợp” trong đó một lối kể chuyện linh hoạt, sắc bén.Hầu hết những tác phẩm của Sir Conan Doyle đều mang đến cho độc giả sựlôi cuốn, hứng thú ngay từ lúc bắt đầu đến kết thúc. Một phần quan trọng góp2phần tạo nên sự thành công ấy, đó chính là nghệ thuật kể chuyện của ông.Chính vì thế, khóa luận này sẽ đi tìm và “giải mã” nghệ thuật kể chuyện củaConan Doyle sử dụng trong từng vụ án của Sherlock Holmes.2. Lịch sử nghiên cứu vấn đềKhách quan mà nói, đề tài về Sherlock Holmes không phải là một đề tàixa lạ với giới nghiên cứu và phê bình văn học. Sherlock Holmes được đánhgiá là nhân vật văn học có sức sống lâu bền, nhân vật này có một lượng lớnngười hâm mộ trên khắp thế giới. Mặc dù Conan Doyle không trực tiếp đềcập đến tiểu sử hay gốc tích của nhận vật Sherlock Holmes nhưng nhữngngười hâm mộ đã tập hợp những thông tin rời rạc trong những mẫu chuyệnkhác nhau để viết nên tiểu sử một cách cụ thể và chi tiết về Sherlock Holmes.Đó là một quá trình dài sưu tập lắp ghép các chi tiết lại với nhau, qua đó thấyđược sự quan tâm đặc biệt của người đọc đối với nhân vật hư cấu này.Hiện nay, có những bài nghiên cứu về Sherlock Holmes trên nhữngphương diện khác nhau như: Đi tìm nguyên mẫu Sherlock Holmes ngoài đờithực, rằng Conan Doyle đã xây dựng nhân vật của mình từ nguyên mẫu nào?Hay có những nhận định của một vài tờ báo lại cho rằng Conan Doyle ghétnhân vật của mình, bằng chứng là ông đã “bức ép” nhân vật của mình chếttrong vụ đánh nhau với giáo sư Moriarty ở thác nước Reeichenbach. Đây lànhững bài báo thiếu tính chuyên sâu, thiếu tính lập luận và độ tin cậy.Hay trong từ điển thuật ngữ văn học chúng tôi tìm thấy đoạn viết vềnghệ thuật kể chuyện trong các tác phẩm viết về Sherlock Holmes của ConanDoyle: “Chẳng hạn khi đọc tiểu thuyết của Co - nan Đoi lơ, cái thế giới màngười đọc hiểu, không phải là thế giới của bác sĩ Oen - xơ, mà là thế giới củaSai - lốc Hôm, những hiểu lầm, những thắc mắc của người trần thuật Oen - xơđược tạo ra do thủ pháp trần thuật đều đã được loại bỏ.” [5, tr. 224].3Ở cấp phương diện nghiên cứu chuyên sâu và có hệ thống, chúng tôitìm được bài nghiên cứu về Sherlock Holmes đó là khóa luận với đề tài: Nhânvật Sherlock Holmes của Conan Doyle, và cuốn sách Mastermind: How tothink like Sherlock Holmes (tạm dịch: làm thế nào để suy nghĩ như SherlockHolmes) của nữ tác giả Maria Konnikova.Tuy nhiên những tác phẩm hay những bài viết chúng tôi tìm được ởtrên, đa phần nghiên cứu, viết về nội dung của truyện chứ chưa đi sâu phântích nghệ thuật kể chuyện của nhà văn trong mỗi câu chuyện. Cho nên, chúngtôi mạnh dạn khai thác khía cạnh nghệ thuật kể chuyện của Arthur ConanDoyle trong tác phẩm Những vụ kỳ án của Sherlock Holmes, với hy vọng gópphần giải mã khía cạnh còn khá mới mẻ này.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu3.1. Đối tượng nghiên cứuĐối tượng của đề tài chính là tác phẩm Những vụ kỳ án của SherlockHolmes, của nhà văn Arthur Conan Doyle, của nhóm dịch giả: Lê Khánh, ĐỗTư Nghĩa, Vương Thảo, Ngô Văn Quý, Lê Nhân, NXB Văn học, 2015.3.2. Phạm vi nghiên cứuPhạm vi nghiên cứu của đề tài: với đề tài này, chúng tôi đi sâu và tậptrung nghiên cứu nghệ thuật kể chuyện của Arthur Conan Doyle trong tácphẩm Những vụ kỳ án của Sherlock Holmes.4. Phương pháp nghiên cứuĐể tiến hành nghiên cứu đề tài này, chúng tôi cố gắng sử dụng nhữngvốn tri thức đã được học, đọc về thi pháp học và lý thuyết về nghệ thuật kểchuyện. Đồng thời, kết hợp các phương pháp nghiên cứu:Phương pháp khảo sátPhương pháp tổng hợpPhương pháp phân tích4Phương pháp so sánh - đối chiếu.5. Đóng góp của nghiên cứuĐã hơn 100 năm kể từ ngày đầy tiên nhân vật Sherlock Holmes xuấthiện trên văn đàn (1887 - 2016) nhưng sức hút của nó vẫn còn rất lớn đối vớiđộc giả. Mới đây, một cuộc bầu chọn 100 tiểu thuyết hay nhất mọi thời đại dotrang điện tử NPR tổ chức, Sherlock Holmes cũng góp mặt ở vị trí thứ 10, quađó cho thấy sức sống mãnh liệt của những tác phẩm viết về nhân vật này.Từ trước đến nay, những bài nghiên cứu về Sherlock Holmes không phảilà ít hay nói chính xác hơn là rất nhiều. Đây là một thách thức cho chúng tôikhi thực hiện đề tài này. Nhưng trong số những đề tài nghiên cứu về SherlockHolmes chúng tôi lại tìm thấy rất ít những đề tài nghiên cứu về mảng nghệthuật trong tác phẩm, mà nếu có cũng thiếu tính chuyên sâu. Trên tinh thần đó,chúng tôi thực hiện đề tài: Nghệ thuật kể chuyện của Conan Doyle trong tácphẩm Những vụ kỳ án của Sherlock Holmes. Hy vọng với đề tài này, sẽ cungcấp cho mọi người cái nhìn rõ nét hơn về nghệ thuật kể chuyện của ConanDoyle.Qua đó, tiếp cận gần hơn và đầy đủ hơn với tác phẩm.6. Bố cục khóa luậnNgoài phần mở đầu và phần kết luận, nội dung của khóa luận đượcchúng tôi triển khai trong ba chương:Chương 1: Arthur Conan Doyle - Nhà tiểu thuyết trinh thám và nghệthuật kể chuyện từ góc nhìn lí luậnChương 2: Nghệ thuật kể chuyện trong Những vụ kỳ án của SherlockHolmes, nhìn từ phương diện cốt truyện, điểm nhìn, kết cấu và tình huốngtruyện.Chương 3: Nghệ thuật kể chuyện trong Những vụ kỳ án của SherlockHolmes, nhìn từ phương diện không gian và thời gian.5B. PHẦN NỘI DUNGChương 1: ATHUR CONAN DOLEY - NHÀ TIỂU THUYẾTTRINH THÁM VÀ NGHỆ THUẬT KỂ CHUYỆNTỪ GÓC NHÌN LÍ LUẬN1.1. Vài nét về tiểu sử - văn nghiệp của Conan Doley1.1.1. Tiểu sửCuộc sống là một chuỗi những chọn lọc, cái gì không thể thích nghiđều bị đào thải, sự chọn lọc tự nhiên đó không chối từ một ai, không loại bỏmột điều gì.Sự chọn lọc đó luôn khách quan và công bằng đối với mọi người.Tuy nhiên, có một con người đã vượt qua được tính khắc nghiệt của quá trìnhchọn lọc ấy, một con người đã ghi tên mình vào danh sách những nhà văn lớncủa thế giới đó chính là Sir Arthur Conan Doyle.Arthur Conan Doyle sinh ngày 22 tháng 5 năm 1859 tại Edinburgh,trong một gia đình Ireland, bố là Charles Altamont Doyle và mẹ là MaryDoyle. Ông đã được gửi tới trường dự bị Dòng Tên Cơ đốc giáo Saint MarysHall, Stonyhurst khi lên chín. Ông học ngành y tại Đại học Edinburgh. Saukhi học tại trường, ông trở thành bác sĩ trên một con tàu tới bờ biển Tây Phi,và sau đó vào năm 1882 ông lập một phòng khám tại Plymouth. Ông hoànthành luận án tiến sĩ về Tabes Dorsalis năm 1885.Phòng khám của ông không thành công lắm: trong khi chờ bệnh nhân,ông bắt đầu viết truyện. Tiểu thuyết đầu tiên của ông được đăng trêntờ Chambers's Edinburgh Journal khi ông chưa tới 20 tuổi (một số trang báomạng như trang điện tử vnexpress.net lại cho rằng, Conan Doyle bắt đầu viếttruyện ngắn từ năm 6 tuổi.)Chỉ sau khi dời phòng khám về Portsmouth, Doyle mới bắt đầu theođuổi văn học một cách đúng nghĩa hơn. Tác phẩm đáng chú ý đầu tiên củaông là A Study in Scarlet (Một cuộc nghiên cứu về Màu đỏ hay Chiếc nhẫn6tình cờ), xuất hiện trong cuốn Beeton's Christmas Annual năm 1887 và lầnđầu tiên nhân vật Sherlock Holmes xuất hiện. Ông có niềm đam mê với nhiềumôn thể thao như: hockey, cricket, bơi lội, quyền anh và đặc biệt là bóng đá,ông đã từng giúp thành lập câu lạc bộ bóng đá Portsmouth AFC.Arthur Conan Doyle có hai mối tình đơm hoa kết trái với hai người phụnữ. Năm 1885 ông cưới Louise Hawkins, được gọi là "Touie", người bị bệnhlao và mất năm 1906. Sau đó, Ông tái hôn với Jean Leckie năm 1907, năm1897 ông gặp bà và yêu bà từ lúc đó, nhưng vẫn duy trì quan hệ thuầnkhiết với bà vì chung thuỷ với người vợ đầu tiên. Conan Doyle có năm con,hai người với vợ đầu là: Mary và Kingsley, và ba người với vợ sau là: Jean,Denis và Adrian.Conan Doyle được tìm thấy đang ôm chặt ngực trong vườn nhà ngày 7tháng 7 năm 1930. Ông mất một thời gian ngắn sau đó vì nhồi máu cơ tim ởtuổi 71, và được chôn trong Vườn Nhà thờ tại Minstead ở New Forest,Hampshire, Anh.Có lẽ, chính cuộc đời đầy những bước ngoặt của Arthur Conan Doyle,cũng như vốn sống phong phú mà ông đã có được trong những chuyến phiêulưu, đã hỗ trợ ông trong công việc “chế tác” ra nhân vật Sherlock Holmes,những vụ án gay cấn cũng như những cách gỡ rối tài ba mà nhân vật của ôngđã làm để “mở khóa” những vụ án hóc búa. Có thể nói rằng, với 40 năm viếtvăn của mình, Sir Arthur Conan Doyle đã làm việc nghiêm túc và cống hiếnhết mình cho văn học cũng như độc giả.Hiện nay, có một trang mạng điện tử tên arthurconandoyle.com liên tụccung cấp những thông xoay quanh nhà văn Arthur Conan Doyle và tác phẩmlừng danh Sherlock Holmes. Cùng với đó là sự xuất hiện ngày càng nhiềunhững bài viết, bài nghiên cứu về ông và Sherlock Holmes. Đặc biệt ở một sốnước, còn cho dựng tượng Arthur Conan Doyle cũng như Sherlock Holmes ở7những quảng trường. Đồng thời, tên của Holmes còn được dùng để đặt têncho một đại lộ ở Anh. Đây có thể nói là những việc mà nhân loại tưởng nhớđến ông và những đóng góp của ông cho văn hóa thế giới.1.1.2. Văn nghiệpNhững đóng góp mà Sir Arthur Conan Doyle đã để laị cho văn học làkhông thể chối bỏ. Suốt gần 40 năm, những giá trị mà Conan Doyle cống hiếncho văn học nói chung và thể loại trinh thám nói riêng là vô cùng quý giá. Bácsĩ Conan Doyle được biết đến như một trong số những nhà văn gắn liền têntuổi của mình với một hình mẫu nhân vật đó là viên thám tử tài ba và “lập dị”Sherlock Holmes. Các tác phẩm của Conan Doyle hầu như đều viết vềSherlock Holmes. Tuy nhiên, theo một số tờ báo cho rằng, Conan Doyle lạicó một “mối quan hệ phức tạp” với chính nhân vật của mình. Conan Doyletừng nói: "Tôi sẽ bị chỉ trích nhiều lắm nếu “xuống tay” với quý ông lịch lãmnày. Nhưng đó không phải là một vụ giết người, đó là hành động tự vệ. Bởinếu tôi không giết hắn ta. Hắn ta trước sau gì cũng giết tôi".Theo đó, ArthurConan Doyle chưa từng nghĩ mình sẽ thành danh với thể loại văn học này.Thay vào đó, ông thích viết thể loại tiểu thuyết lịch sử hơn. Chính vì thế,trong sự nghiệp sáng tác của mình, ngoài những tác phẩm viết về SherlockHolmes Conan Doyle, còn thấy xuất hiện một số tác phẩm khác.Bắt đầu viết truyện trong những ngày nhàn rỗi tại phòng mạch, ý địnhđầu tiên của Conan Doyle là viết về Sherlock Holmes, tuy nhiên những diễnbiến cũng như sự mong đợi của độc giả vượt xa khỏi những dự liệu của ông.Để rồi nhân vật của ông trở nên bất hủ, nhân vật của ông nổi tiếng đến mứcngười Nga phải dựng tượng của Sherlock Holmes ở quảng trường. Tên tuổi củaSherlock Holmes luôn gắn liền với những hoạt động văn hóa tinh thần ở Anh.Sự nghiệp mà Sir Arthur Conan Doyle để lại trước lúc qua đời có thể8phân loại thành hai mảng: mảng viết về Sherlock Holmes mảng truyện giảtưởng và tiểu thuyết lịch sử.Mảng truyện viết về Sherlock Holmes gồm hai phần đó chính là đoảntiểu thuyết và truyện ngắn:Đoản tiểu thuyết viết về Sherlock Holmes có 4 tiểu thuyết được sắp xếptheo thứ tự xuất hiện như sau:A Study in Scarlet (tạm dịch Chiếc nhẫn tìnhcờ) (1887), The Sign of the Four (tạm dịch truy tìmDấu bộ tứ) (1890), TheHound of the Baskervilles (tạm dịch Con chó dòng họ Baskervilles) (1902),The Valley of Fear (tạm dịch Thung lũng khủng khiếp ) (1904).Cùng với đó là 56 truyện ngắn viết về Sherlock Holmes bắt đầu từtruyện: A Scandal in Bohemia (tạm dịch Vụ tai tiếng xứ Bohemia), được viếtnăm 1891 cho đến truyện The Case Book of Sherlock Holmes (tạm dịch Tàngthư Sherlock Holmes) được viết năm 1927.Mảng tiểu thuyết lịch sử và giả tưởng gồm: Những hầm mộ mới, Vịgiáo sư của trường Lea House, Sự việc đã xảy ra như thế nào?, Hồn ma hiệnlên từ đáy biển, Sự khủng khiếp giữa trời cao, Vụ án B.24, Tên tử tù bấttử, Câu chuyện về Sannox phu nhân, Lô số 249, Cuộc thí nghiệm ly kỳ tạiKeinplatz, Chiếc nhẫn giải thoát, Hang Blue John, Cái thang máy, Chiếcphễu bằng da, Bàn tay nâu, Con mèo Brasil, Chơi với lửa…Đây là những tácphẩm tuy không viết về Sherlock Holmes nhưng cũng nổi tiếng của Sir ArthurConan Doyle.40 năm hoạt động văn chương, Conan Doyle đã làm việc và cống hiếnhết sức mình cho độc giả. Những thành quả ông đã đạt được thực sự là nhờvào quá trình hoạt động tích cực này.1.2. Nghệ thuật kể chuyệnKhái niệm Narratology (tiếng Anh) Narratologie (tiếng Pháp) đượcdịch là nghệ thuật kể chuyện, nghệ thuật trần thuật, nghệ thuật tự sự. Đây là9khái niệm thu hút khá nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu phê bình vănhọc. Nghệ thuật kể chuyện, nghệ thuật trần thuật hay nghệ thuật tự sự đề làphương thức tái hiện đời sống.Trần thuật là biện pháp nghệ thuật cơ bản nhất để tạo thành văn bảnvăn học. Về bản chất, trần thuật là hành vi ngôn ngữ nhằm kể, thuật, miêu tả,cung cấp thông tin về sự kiện nhân vật, theo một thứ tự nhất định trong khôngian, thời gian và về ý nghĩa. Trần thuật có nhiệm vụ cho người đọc biết ai,xuất hiện ở đâu, khi nào, làm việc gì, trong tình huống nào,…1.2.1. Nhân vật người kể chuyệnNgười kể chuyện là một nhân tố quan trọng trong một văn bản nghệthuật, nó tạo nên sức ảnh hưởng đến sự thành công hay thất bại của một tácphẩm. Người kể chuyện chính là hình ảnh của tác giả trong tác phẩm. Thôngqua nhân vật người kể chuyện, tác giả muốn gửi gắm những suy tư của mìnhvào đó và vì vậy, nhân vật người kể chuyện lại là trung gian chuyển thể. Từnhững lý do trên, có thể khẳng định, việc nghiên cứu về nhân vật người kểchuyện là hết sức cần thiết.Người kể chuyện là yếu tố thuộc thế giới miêu tả. Đó là một người donhà văn tạo ra để thay thế chính nhà văn thực hiện hành vi trần thuật. Ngườikể chuyện trong tác phẩm ẩn mình trong dòng chữ người kể chuyện ấy có thểđược kể bằng ngôi thứ ba, ngôi thứ nhất và ngôi thứ hai. Một tác phẩm có thểcó một hoặc nhiều người kể chuyện. Hình tượng người kể chuyện đem lại chotác phẩm một cái nhìn và một sự đánh giá bổ sung về mặt tâm lí, nghề nghiệphay lập trường xã hội cho cái nhìn tác giả, làm cho sự trình bày, tái tạo conngười và đời sống trong tác phẩm thêm phong phú, nhiều phối cảnh.Đối chiếu vào tác phẩm Những vụ kỳ án của Sherlock Holmes, dễ nhậnthấy rằng nhân vật người kể chuyện trong tác phẩm không phải là tác giả màlà một nhân vật hư cấu trong truyện. Sở dĩ gọi đó là nhân vật hư cấu bởi vì10trong truyện nhân vật ấy được tác giả xây dựng nên chứ không phải là mộtnhân vật ngoài đời thực. Nhân vật bác sĩ Watson, chính là nhân vật người kểchuyện trong tác phẩm Những vụ kỳ án của Sherlock Holmes. Nhiều tờ báonghiên cứu cho rằng, Watson là hình mẫu của Arthur Conan Doyle trong tácphẩm, nhưng ở đây, chúng tôi không truy xét đến vấn đề nguyên mẫu củanhân vật mà đi tìm mối tương quan giữa người kể chuyện với tác giả. ConanDoyle đã hóa thân thành một nhân vật trong truyện để rồi qua đó kể lại câuchuyện, đó chính là bác sĩ Watson.Hình tượng ước lệ về người trần thuật trong tác phẩm văn học, chỉ xuấthiện khi nào câu chuyện được kể bởi một nhân vật cụ thể trong tác phẩm. Đócó thể là hình tượng của tác giả, dĩ nhiên không nên đồng nhất hoàn toàn vớitác giả ngoài đời; có thể là một nhân vật đặc biệt do tác giả tạo ra; có thể làmột người biết một câu chuyện nào đó. Bác sĩ Watson thực sự là người kểchuyện trong truyện. Người kể chuyện xưng tôi, cho nên, truyện được kể theongôi thứ nhất. Những vụ án được Watson kể lại là những vụ án chính mắt anhtrông thấy. Chính việc lựa chọn ngôi kể là ngôi thứ nhất đã giúp tác phẩm trởnên đáng tin cậy hơn. Giả sử như, tác giả lựa chọn ngôi kể là ngôi thứ ba thìsao? Như thế sẽ tiện cho tác giả trong việc miêu tả câu chuyện. Nhưng nhânvật người kể chuyện là nhân vật toàn tri, biết thấu hết mọi việc, vậy thì khá làkhó khăn cho tác giả khi trình bày những vụ án. Nó sẽ bớt những bất ngờ,kịch tính, vì thực sự người kể chuyện đã biết hết mọi chuyện, biết hết mọi ngõngách trong tâm hồn mỗi nhân vật, biết hết toàn bộ mọi sự việc đã xảy ra.Hơn nữa, với ngôi kể là ngôi thứ ba độ tin cậy của người kể chuyện sẽ thấphơn so với ngôi thứ nhất. Vì với ngôi thứ nhất, nhân vật kể chuyện là mộtnhân vật xuất hiện và tồn tại trong tác phẩm, nhân vật ấy có thể chứng kiếnhết toàn bộ mọi việc. Nhưng với ngôi kể thứ ba, tác phẩm sẽ không xuất hiệnnhân vật kể chuyện. Dĩ nhiên với một nhân vật chứng kiến toàn bộ mọi việc11kể lại diễn biến của nó sự việc thì độ tin cậy chắc chắn phải cao hơn. Tuynhiên, phải nhìn nhận rằng, với ngôi kể thứ nhất hay ngôi kể thứ ba, đằng saunhững nhân vật kể chuyện điều là hình bóng tác giả. Tuy nhiên, hiệu ứng màhai ngôi kể mang lại là hoàn toàn khác nhau. Tuy cùng một ý đồ thể hiệnnhưng độ tin cậy và công tác triển khai câu chuyện ở hai ngôi kể là hoàn toànkhác nhau.Cần nhấn mạnh lại rằng, với tuyển tập Những vụ kỳ án của SherlockHolmes, việc lựa chọn ngôi kể là ngôi thứ nhất và nhân vật kể là bác sĩWatson là hoàn toàn hợp lý. Sự lựa chọn đó hợp lý bởi những lẽ này: thứnhất, Watson là một người bạn thân thiệt, đồng thời là cộng sự đắc lực củaSherlock Holmes trong mọi vụ án. Watson dường như theo sát SherlockHolmes ở những vụ án và thường xuyện được Sherlock Holmes trao đổi ýkiến chuyên môn. Chính vì vậy, Watson dường như biết tường tận về mọi vụán cùng những chi tiết những điểm li kỳ của từng vụ án. Thứ đến, việc để mộtnhât vật trong truyện kể lại toàn bộ câu chuyện là hết sức hợp lý và đáng tincậy. Cuối cùng, Conan Doyle xây dựng nhân vật của mình với một lối kểchuyện không giống ai. Conan Doyle muốn nhân vật của mình kể lại câuchuyện theo mạch diễn biến tâm trạng và suy nghĩ của mình chứ không phảitheo trật tự vụ án. Nghĩa là, khi đã kết thúc vụ án, chắc chắn bác sĩ Watson đãhiểu tường tận từng chi tiết xuất hiện trong vụ án để rồi có thể kể lại toàn bộcâu chuyện theo trình tự thời gian nó xảy ra. Thế nhưng không, Conan Doylemuốn Watson kể lại toàn bộ câu chuyện theo tâm trạng của chính nhân vật từlúc bắt đầu vụ án, diễn biến và kết thúc vụ án như thế nào.Việc để cho nhân vật kể chuyện kể thuật lại từng vụ án là một điểmthường thấy ở những tác phẩm trinh thám. Thuật lại toàn bộ vụ án theo diễntiến của nó là một ưu điểm, bởi vì như thế sẽ giúp cho độc giả dễ “hòa mìnhvào bối cảnh truyện” hóa thân thành vật trong tác phẩm, cũng quan sát, cũng12suy luận và điều tra như chính nhân vật Sherlock Holmes trong truyện. Quađó, làm cho tác phẩm trở nên hấp dẫn, kịch tính hơn trong mắt độc giả. Chắchẳn rằng, với những ai đã đọc Những vụ kỳ án của Sherlock Holmes cũng đãtừng thử “nhập vai” làm Sherlock Holmes, cũng từng thử tài phán đoán củamình, cũng từng mường tưởng ra cái kết và thủ phạm của từng vụ án. Tất cảnhững điều đó chính là hiệu quả của việc lựa chọn ngôi kể và phương thức kể.1.2.2. Những phương diện của nghệ thuật kể chuyệnNghệ thuật kể chuyện làm một đề tài rộng lớn và có tính bao quát rộng,ở đó không chỉ xuất hiện yếu tố người kể chuyện mà thôi. Bao quanh nó còntồn tại những yếu tố kết cấu, điểm nhìn, cốt truyện,… đây là những yếu tố cầnđược đi sâu, phân tích nhiều.1.2.2.1. Kết cấuTheo từ điển thuật ngữ văn học kết cấu là toàn bộ tổ chức phức tạp vàsinh động của tác phẩm.Cần phân biệt giữa bố cục với kết cấu của tác phẩm, thuật ngữ bố cụcnhằm chỉ sự sắp xếp, phân bố các chương đoạn, các bộ phận của tác phẩmtheo một trình tự nhất định.Thuật ngữ kết cấu thể hiện một nội dung rộng rãi, phức tạp hơn. Tổchức tác phẩm không chỉ giới hạn ở sự tiếp nối bề mặt, ở những tương quanbên ngoài giữa các bộ phận, chương đoạn mà còn bao hàm sự liên kết bêntrong, nghệ thuật kiến trúc nội dung cụ thể của tác phẩm. Bố cục là mộtphương diện của kết cấu. Ngoài bố cục, kết cấu còn bao gồm: tổ chức hệthống tính cách, tổ chức thời gian và không gian nghệ thuật của tác phẩm;nghệ thuật tổ chức những liên kết cụ thể của các thành phần cốt truyện, nghệthuật trình bày, bố trí các yếu tố ngoài cốt truyện,… sao cho toàn bộ tác phẩmthực sự trở thành một chỉnh thể nghệ thuật.Bất cứ tác phẩm văn học nào cũng có một kết cấu nhất định. Kết cấu là13phương tiện cơ bản và tất yếu của khái quát nghệ thuật. Kết cấu đảm nhiệmcác chức năng rất đa dạng: bộc lộ tốt chủ đề và tư tưởng của tác phẩm: triểnkhai, trình bày hấp dẫn cốt truyện; cấu trúc hợp lí hệ thống tính cách; tổ chứcđiểm nhìn trần thuật của tác giả: tạo ra tính toàn vẹn của tác phẩm như là mộthiện tượng thẩm mỹ.Nếu nhũng yếu tố kỹ thuật, thủ pháp là có giới hạn thì kết cấu là vôhạn, vì mỗi tác phẩm là một “sinh mệnh”, một “cơ thể sống” nên kết cấu tácphẩm là một kiến trúc, một tổ chức cụ thể, phù hợp với nội dung cụ thể củatác phẩm. Kết cấu bộc lộ nhận thức, tài năng và phong cách của nhà văn.1.2.2.2. Điểm nhìnĐiểm nhìn nghệ thuật có thể hiểu là điểm rơi của cái nhìn vào kháchthể.Trong trường hợp này hệ thống các chi tiết, sự phân bố và kết nối thưa,dày, sự thay thế loại chi tiết này bằng loại chi tiết khác lại là biểu hiện củađiểm nhìn nghệ thuật.Theo M. Bakhtin, điểm nhìn mang nội dung tư tưởng, ý thức hệ. Lại cóđiểm nhìn tư tưởng và ý thức hệ, tuyên bố quan điểm đánh giá một chiều màkhông cần giải thíchĐiểm nhìn (tiếng Nga: khudojestvennaya tochka zreniya; tiếng Anh:point of view) là vị trí từ đó người trần thuật nhìn ra và miêu tả sự vật trongtác phẩm. Không thể có nghệ thuật nếu không có điểm nhìn, bởi nó thể hiệnsự chú ý, quan tâm và đặc điểm của chủ thể trong việc tạo ra cái nhìn nghệthuật. Giá trị của sáng tạo nghệ thuật một phần không nhỏ là do đem lại chongười thưởng thức một cái nhìn mới đối với cuộc sống. Sự thay đổi của nghệthuật bắt đầu từ sự thay đổi điểm nhìn.Điểm nhìn trần thuật gắn bó mật thiết với ngôi kể, nhưng rộng hơn ngôikể. Bởi vì, nhiều khi chuyện kể theo ngôi thứ ba, nhưng có khi ngôi thứ ba kếthợp với điểm nhìn của nhân vật.14Điểm nhìn nghệ thuật có thể được phân chia thành điểm nhìn khônggian và điểm nhìn thời gian. Nhìn xa, gần, trên, dưới, lệch, thẳng,… là điểmnhìn không gian. Nhìn từ hiện tại, quá khứ hay tương lai là điểm nhìn thờigian. Có điểm nhìn tâm lý khi người trần thuật nhìn theo tầm mắt của nhânvật có đặc điểm giới tính, lứa tuổi hoặc quan hệ thân, sơ; bên trong hay bênngoài. Có điểm nhìn quang học, hoàn toàn khách quan. Có điểm nhìn theomột mô hình văn hóa nào đó. Chẳng hạn trong thơ cổ Việt Nam thịnh hànhđiểm nhìn siêu cá thể. Nhà thơ tự nhìn mình như một ai ở ngoài mình nhìnvào mình. Có điểm nhìn theo một hệ tư tưởng nhất định với lập trường, quanniệm có tính giai cấp, xã hội rõ rệt.Đến lượt mình điểm nhìn nghệ thuật biểu hiện qua các phương tiệnnghệ thuật, ngôi kể, các xưng gọi sự vật, cách dung từ ngữ, kiểu câu,…Điểmnhìn nghệ thuật cung cấp một phương diện để người đọc nhìn sâu vào cấu tạonghệ thuật và nhận ra đặc điểm phong cách ở trong đó.1.2.2.3. Cốt truyệnCốt truyện là chuỗi các sự kiện được tạo dựng trong tác phẩm tự sự vàkịch, nằm dưới lớp lời trần thuật, làm nên cái sườn của tác phẩm.Từ điển thuật ngữ văn học định nghĩa: “Cốt truyện (tiếng Anh: plot, tiếngNga: siujet, tiếng Pháp: sujet) là hệ thống sự kiện cụ thể, được tổ chức theo yêucầu tư tưởng và nghệ thuật nhất định, tạo thành bộ phận cơ bản, quan trọng nhấttrong hình thức động của tác phẩm văn học thuộc các loại tự sự và kịch.”Cốt truyện là một phương diện bộc lộ nhân vật, nhờ cốt truyện, nhà vănthể hiện sự tác động qua lại giữa các tính cách nhân vật; mặt khác, cốt truyệncòn là phương tiện để nhà văn tái hiện các xung đột xã hội.Cốt truyện là một hiện tượng phức tạp. Trong thực tế văn học, cốttruyện các tác phẩm hết sức đa dạng, kết tinh truyền thống dân tộc, phản ánhnhững thành tựu văn học của mỗi thời kì lịch sử, thể hiện phong cách, tài15năng nghệ thuật của nhà văn.Về phương diện kết cấu và quy mô của nội dung, nhìn chung có thể chiacốt truyện thành hai loại: cốt truyện đơn tuyến và cốt truyện đa tuyến. Trongcốt truyện đơn tuyến, hệ thống sự kiện được tác giả kể lại gọn gàng và thườnglà đơn giản về số lượng, tập trung thể hiện quá trình phát triển tính cách.Abraham Lincoln tổng thống thứ 16 của Hoa Kỳ đã từng nói, “Nếu chotôi sáu giờ để chặt một cái cây, tôi sẽ dành bốn tiếng để mài cái rìu.”[12] Thậtvậy, công tác chuẩn bị là một trong những thao tác quan trọng để công việcđạt hiệu quả, để công việc nghiên cứu đạt thành quả tốt, chúng ta phải nắmvững hệ thống lý luận. Chính vì vậy, việc đưa những phương diện của nghệthuật kể chuyện vào bài viết nhằm xây dựng cho bài viết một hệ thống lý luậncũng như tăng thêm độ tin cậy, tính chính xác cho bài viết. Dựa vào hệ thốnglý luận trên, chúng tôi tiến hành khai thác những khía cạnh thuộc phạm trùnghệ thuật kể chuyện trong tác phẩm Những vụ kỳ án của Sherlock Holmes.16Chương 2: NGHỆ THUẬT KỂ CHUYỆN TRONG NHỮNG VỤ KỲ ÁNCỦA SHERLOCK HOLMES, NHÌN TỪ PHƯƠNG DIỆNCỐT TRUYỆN, ĐIỂM NHÌN, KẾT CẤU VÀ TÌNH HUỐNG TRUYỆN2.1. Cốt truyệnCốt truyện là một phương diện bộc lộ nhân vật, nhờ cốt truyện, nhà vănthể hiện sự tác động qua lại giữa các tính cách nhân vật; mặt khác, cốt truyệncòn là phương tiện để nhà văn tái hiện các xung đột xã hội.Cốt truyện là một hiện tượng phức tạp. trong thực tế văn học, cốttruyện các tác phẩm hết sức đa dạng, kết tinh truyền thống dân tộc, phản ánhnhững thành tựu văn học của mỗi thời kì lịch sử, thể hiện phong cách, tàinăng nghệ thuật của nhà văn.Về phương diện kết cấu và quy mô của nội dung, nhìn chung có thể chiacốt truyện thành hai loại: cốt truyện đơn tuyến và cốt truyện đa tuyến. trong cốttruyện đơn tuyến, hệ thống sự kiện được tác giả kể lại gọn gàng và thường làđơn giản về số lượng, tập trung thể hiện quá trình phát triển tính cách.Từ điển thuật ngữ văn học định nghĩa: “Cốt truyện (tiếng Anh: plot, tiếngNga: siujet, tiếng Pháp: sujet) là hệ thống sự kiện cụ thể, được tổ chức theo yêucầu tư tưởng và nghệ thuật nhất định, tạo thành bộ phận cơ bản, quan trọng nhấttrong hình thức động của tác phẩm văn học thuộc các loại tự sự và kịch.”2.1.1. Cốt truyện độc lậpCốt truyện được gọi là bộ khung của một văn bản.Cũng như một cơ thểmuốn tồn tại được phải có xương sống, đối với một văn bản nghệ thuật cốttruyện chính là bộ xương sống ấy.Để có những phân tích đánh giá toàn diệnvề một tác phẩm, không thể bỏ sót yếu tố cốt truyện.Cốt truyện là một đối tượng thuộc phạm trù nghệ thuật.Cốt truyện làchuỗi các sự kiện được tạo dựng trong tác phẩm tự sự và kịch, nằm dưới lớp17lời trần thuật, làm nên cái sườn của tác phẩm.Cốt truyện trong một văn bản, một tác phẩm có hai tính chất cơbản.Một là, các sự kiện trong chuỗi có mối quan hệ nhân quả hoặc quan hệbộc lộ ý nghĩa, có mở đầu và kết thúc.Hai là, cốt truyện có tính liên tục vềthời gian.Đối chiếu và tác phẩm Những vụ kì án của Sherlock Holmes ta thấymột điều rằng, trong từng vụ án đều có một cốt truyện rõ ràng. Tuy nhiên,nhìn từ góc độ logic của cốt truyện, chúng ta không thể hợp những cốt truyệnấy lại thành một cốt truyện lớn hơn như là một seri truyện liên hoàn được.Giữa chúng dường như không ăn khớp với nhau về mặt sự kiện hay về mặtthời gian. Khảo sát phần “khởi động” 10 vụ án đầu tiên trong tác phẩmNhững vụ kì án của Sherlock Holmes, sẽ thấy những chuỗi vụ án được sắpxếp không theo thứ tự thời gian.Bảng 1: Bảng liệt kê thời gian của từng vụ ánSTT12345678910Tên vụ ánNhà quý tộc độc thânNăm hạt cam khôNgười đàn ông môi trềNgón tay cái của người kỹ sưChiếc vương miện nạm ngọcHội tóc đỏVụ tai tiếng sứ BohemiaDải băng lốm đốmViên ngọc màu xanhCô gái đi xe đạpThời gianTrước ngày cưới của Watson vài tuầnHạ tuần tháng chín năm 1887Một đêm tháng sáu của năm 1889Mùa hè năm 1889Không đề cập đến thời gianMùa thu năm 1890Đêm 20 tháng 3 năm 1888Đầu tháng tư năm 1883Ngày thứ ba của lễ Phục SinhNgày 23 tháng 4 năm 1894Qua bảng liệt kê trên, chúng ta nhận thấy, các vụ án được sắp xếpkhông tuân theo trình tự thời gian. Nghĩa là, logic của tác phẩm không phải làlogic thời gian tuyến tính. Có nghĩa là cốt truyện của tác phẩm không phảiphát triển theo mạch tịnh tiến của thời gian, hay chính xác hơn, tác phẩm18không bao gồm một cốt truyện tổng thể. Vậy nếu cốt truyện ấy không pháttriển theo thời gian thì nó sẽ phát triển theo hướng nào? Nội tâm hay dòng suytưởng của người kể chuyện.Nếu cốt truyện tổng thể của tác phẩm được “dệt” nên từ dòng suytưởng hay dòng kí ức của người kể chuyện, thì hẳn nó phải có sự logic về mặtsự kiện hoặc diễn biến của vụ án. Thế nhưng, trong tác phẩm Những vụ kỳ áncủa Sherlock Holmes, ta thấy dường như người kể chuyện - bác sĩ Watson chỉkể lại chi tiết từng vụ án mà ông và Sherlock Holmes đã cộng tác cùng nhauđể phá án. Và một điểm quan trong đó chính là sự độc lập của từng truyện,các truyện không mang tính liên tục, hay nối tiếp. Chính xác hơn, đây khôngphải là những truyện liên hoàn, vụ án này kết thúc sẽ mở đầu cho vụ án kia.Một điểm đặc biệt để có thể chứng minh yếu tố độc lập của những cốttruyện trong tác phẩm Những vụ kỳ án của Sherlock Holmes đó chính là,những vụ án xuất trong tác phẩm có thể đứng riêng biệt với nhau. Mỗi vụ ánnhư một tác phẩm hoàn chỉnh; ngoài ra có thể đảo vị trí của từng vụ án trongtác phẩm ngoại trừ hai trường hợp (Công việc sau cùng của Holmes và ngôinhà trống không). Trong mỗi một vụ án, có đủ các yếu tố để định hình thànhmột cốt truyện hoàn chỉnh như: có phần trình bày, phần thắt nút, phần pháttriển, phần cao trào và phần mở nút. Nó giống như sơ đồ sau:Câu chuyện trướcvụ án của Holmesvà WatsonNạn nhân hay ngườithân của nạn nhân đếntrình bày vụ việcHolmes và Watsonđến hiện trườngxem xétPhần suy luận củaWatson hoặc phần kếtcủa vụ ánHolmes bắt đầusuy luận, phá án

Tài liệu liên quan

Nghệ thuật kể chuyện trong tiểu thuyết Đắm thuyền của Rabindranath Tagore
- 88
- 1
- 3
NÉT ĐẶC SẮC CỦA NGHỆ THUẬT KỂ CHUYỆN TRONG TIỂU THUYẾT “TẤM VÁN PHÓNG DAO” (MẠC CAN) docx
- 7
- 993
- 6
luận văn nghệ thuật kể chuyện trong phim rừng nauy của trần anh hùng và tiểu thuyết cùng tên của haruki murak
- 138
- 5
- 35
Nghệ thuật kể chuyện trong truyện ngắn của ohenry
- 59
- 694
- 1
Nghệ thuật kể chuyện trong truyện ngắn của nguyễn huy thiệp
- 79
- 966
- 3
nghệ thuật kể chuyện của nguyên du, truyền thống và cách tân
- 194
- 1
- 1
nghệ thuật kể chuyện trong tiểu thuyết trò chuyện trong quán la catedral của mario vargas llosa
- 146
- 651
- 2
nghệ thuật kể chuyện của nguyễn du trong chuyện kiểu
- 97
- 896
- 1
Phân tích nghệ thuật xây dựng nhân vật việt trong tác phẩm những đứa con trong gia đình
- 4
- 1
- 0
NGHỆ THUẬT KỂ CHUYỆN TRONG TIỂU THUYẾT TRÒ CHUYỆN TRONG QUÁN LA CATEDRAL CỦA MARIO VARGAS LLOSA
- 148
- 915
- 4