Soạn Bài Bánh Chưng, Bánh Giầy

A. Bố cục:

- Phần 1: Từ đầu.... chứng giám : Nhà vua ra quyết định truyền ngôi

- Phần 2: Tiếp .... hình tròn : Lang Liêu và các hoàng tử tìm kiếm và làm lễ vật

- Phần 3: Còn lại : Ý nghĩa và tục lệ làm bánh chưng, bánh giầy.

B. Tóm tắt:

Hùng Vương có tới hai mươi người con trai. Lúc về già, để chọn người kế ngôi, nhà vua bèn ra điều kiện : Không nhất thiết là con trưởng, ai làm vừa ý vua trong lễ Tiên vương sẽ được truyền ngôi cho. Các lang đua nhau làm lễ thật hậu, chỉ có Lang Liêu - người con trai thứ mười tám là buồn, vì mẹ bị ghẻ lạnh và đã mất. Không như các lang khác có thể sai người đi tìm của quý trên rừng, dưới biển, Lang Liêu chỉ quen việc trồng khoai, trồng lúa, và chàng lại nghĩ : khoai lúa tầm thương quá !

Một đêm, chàng mộng thấy thần và được thần gợi ý, chàng làm ra một loại bánh hình vuông và một loại bánh hình tròn để dâng vua. Vua rất vừa ý, chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất và Tiên vương.

Bánh hình tròn được đặt tên là bánh giầy, còn bánh hình vuông được đặt tên là bánh chưng và Lang Liêu được vua truyền ngôi cho. Từ đấy, bánh chưng, bánh giầy là hương vị không thể thiếu trong ngày Tết.

I. Đọc - Hiểu văn bản

Câu 1: Vua Hùng chọn người nối ngôi trong hoàn cảnh nào, với ý định ra sao và bằng hình thức gì ?

- Trong hoàn cảnh: đất nước thanh bình và nhà vua đã già.

- Ý định của vua: người nối ngôi phải nối được ý chí của vua, không nhất thiết là con trưởng.

- Hình thức chọn: thử tài (nhân lễ Tiên vương, ai làm vừa ý vua sẽ được truyền ngôi).

Câu 2: Vì sao trong các con của vua, chỉ có Lang Liêu được thần giúp đỡ ?

- Mẹ chàng trước kia bị vua cha ghẻ lạnh, ốm rồi chết. So với anh em, chàng là người thiệt thòi nhất.

- Tuy là con vua, nhưng "từ khi lớn lên, ra ở riêng" chàng "chỉ chăm lo việc đồng áng, trồng lúa, trồng khoai" - sống cuộc sống như dân thường.

- Chàng là người hiểu được ý thần : "Trong trời đất, không gì quý bằng hạt gạo" ; đồng thời chàng tự sáng tạo để thực hiện được ý đó : lấy gạo làm bánh lễ Tiên vương.

Câu 3: Vì sao hai thứ bánh của Lang Liêu được vua cha chọn để tế Trời, Đất, Tiên vương và Lang Liêu được chọn nối ngôi vua ?

- Hai thứ bánh của Lang Liêu được vua cha chọn để tế Trời, Đất, Tiên vương vì:

+ Bánh giầy là tượng Trời; bánh chưng là tượng Đất, có cây cỏ muôn loài còn là biểu tượng cho sự "đùm bọc nhau".

+ Vua cha thấy rằng Lang Liêu đã hiểu ý mình là phải phát triển nghề nông thì dân mới no ấm, thái bình. Đây là nguyên nhân thành công của các đấng Tiên vương.

- Lang Liêu được chọn kế vị ngôi báu vì qua hai chiếc bánh đã:

+ Đề cao được sự kính thờ trời đất vả tổ tiên.

+ Thể hiện ý đồ sau khi lên ngôi sẽ phát triển nghề nông, mong mang lại ấm no, thái bình cho dân.

Câu 4: Hãy nêu ý nghĩa của truyền thuyết Bánh chưng, bánh giầy.

Truyền thuyết Bánh chưng, bánh giầy có nhiều ý nghĩa, trong đó nổi bật nhất là: thông qua việc giải thích nguồn gốc sự vật (bánh chưng, bánh giầy – hai thứ bánh tiêu biểu cho truyền thống văn hoá ẩm thực của người Việt Nam trong dịp tết cổ truyền Việt Nam), truyện đề cao trí thông minh và lòng hiếu thảo của người lao động, đề cao nghề nông. Qua cách vua Hùng lựa chọn người nối ngôi là Lang Liêu, truyện còn đề cao ý thức tôn kính tổ tiên, xây dựng phong tục tập quán trên cơ sở coi trọng những giá trị sáng tạo thiêng liêng của nhân dân, ca ngợi truyền thống đạo lí cao đẹp của dân tộc Việt Nam.

II. Luyện tập

Câu 1. Trao đổi ý kiến ở lớp: Ý nghĩa của phong tục ngày Tết nhân dân ta làm bánh chưng, bánh giầy.

Đây là một phong tục có ý nghĩa:

- Đề cao lao động

- Sự thờ kính Trời, Đất, Tổ tiên của nhân dân ta

- Người Việt Nam dù theo bất cứ tôn giáo gì thì việc thờ cúng tổ tiên là nét văn hóa tâm linh rất đáng trân trọng. Con cháu luôn nhớ ơn những tiền nhân đi trước, nguyện làm tốt hơn những điều mà cha ông đã làm hoặc chưa có điều kiện để thực hiện.

Câu 2. Đọc truyện này em thích nhất chi tiết nào ? Vì sao ?

Đọc truyện, mỗi người có thể thích một chi tiết khác nhau, chẳng hạn:

Chi tiết nhà vua gọi các con lại và nói : "...ta già rồi, không sống mãi ở đời, người nối ngôi ta phải nối được chí ta, không nhất thiết phải là con trưởng. Năm nay, lễ Tiên vương, ai làm vừa ý ta, ta sẽ truyền ngôi cho, có Tiên vương chứng giám." vì đây là chi tiết tạo nên sự hồi hộp cho người nghe ; nó có tính chất như câu đố trong một cuộc thi. Các "dữ kiện" đặt ra vừa rõ ràng (khoogn nhất thiết là con trưởng), vừa hàm chứa nhiều khả năng dự đoán bất ngờ (nối được chí ta, làm vừa ý ta).