THÒ LÒ & BÔNG VỤ - Poet HANSY

Chuyển đến nội dung chính Chia sẻ

• Nhận đường liên kết
• Facebook
• X
• Pinterest
• Email
• Ứng dụng khác

Nhãn

• Kỹ năng Văn-Thơ

Chủ Nhật, tháng 9 12, 2021

THÒ LÒ & BÔNG VỤ

THÒ LÒ & BÔNG VỤ Cái mà ngoài Bắc gọi là thò lò thì trong Nam kêu là bong vụ, mà thực ra, vốn chỉ là vụ. Đây là một từ của phương ngữ Nam bộ, bắt nguồn ở từ vu của tiếng Khmer, mà Từ điển Khơme - Việt (ảnh) của Hoàng Học giảng là “con quay” (tập 2, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1979, tr.1496). Dictionarium Anamitico Latinum (1772 - 1773) của Pierre Pigneau de Béhaine, lấy tiếng Đàng Trong làm nền tảng, đã đối dịch vụ là “turbo lusorius”, tức “con quay [dùng làm] đồ chơi”, mà Hồng Nhuệ Nguyễn Khắc Xuyên đã dịch thành “chơi chong chóng” (xin xem Tự vị Annam Latinh, NXB Trẻ, 1999). Đây là một cách dịch sai hẳn vì đã biến một danh ngữ thành một ngữ vị từ, thuộc hai từ loại đối lập với nhau. Huống chi, turbo cũng chẳng phải là “chong chóng” vì chong chóng là helix (đã cho ra tiếng Pháp hélice). Nếu là “chơi chong chóng” thì phải dịch thành helicem ludere. Trong quyển từ điển cùng tên in tại Serampore (Ấn Độ) năm 1838, J.L.Taberd đã dịch gọn lại là “turbo, turbinis”, nghĩa là “con quay” (turbinis là sinh cách [genitive] của turbo), với thí dụ chọi vụ, được dịch thành “turbinem agitare”, nghĩa là “búng [khởi động] con quay”. Đây mới đích thị là một ngữ vị từ. Sở dĩ phải dài dòng như trên là để khẳng định rằng tên của con quay mà trong Nam kêu là bong vụ thì ban đầu chỉ là vụ mà thôi. Còn bong vụ thì lại là một ngữ vị từ đồng nghĩa với chọi vụ trong từ điển của Taberd. Chính vì nó là một ngữ vị từ nên Đại Nam quấc âm tự vị của Huình-Tịnh Paulus Của mới giảng bong vụ là “đánh cho cái vụ xoay tròn”. Chẳng qua là do từ nguyên dân gian nên ngữ vị từ này đã bị dùng sai lệch về ngữ nghĩa và từ loại mà trở thành danh từ bong vụ một cách sái quy trình nên mới “không giống ai” về cấu tạo mà thôi. Vậy bong vụ vốn chỉ là vụ. Còn thò lò thì sao? Thì vốn vẫn là thò lò. Đây là một từ Việt gốc Hán, bắt nguồn ở hai tiếng ghi bằng hai chữ [陀螺], mà âm Hán Việt hiện hành là đà loa, có nghĩa là “con quay”. Trong tiếng Hán thì đà [陀] là “vật có hình tròn” (Hán ngữ đại tự điển, Thành Đô, 1993, nghĩa 2) còn loa [螺] là “ốc”. Vậy đà loa có nghĩa gốc là “[con] ốc hình tròn”, dùng theo ẩn dụ để chỉ con quay. Quan hệ ngữ âm giữa đà loa và thò lò có thể được chứng minh như sau. Về ĐnTH giữa đà và thò, ta còn có: - đà [佗,拖,馱], chở đồ vật nthồ (trong xe thồ); - đoạt [痥], chân ngựa bị thương, bị thương nói chung; đồng nguyên với đột [跌], chân bị thươngn thọt (trong cà thọt, thọt chân); - đĩnh [挺], ngay, thẳng n thẳng; - độn [鈍], chậm lụt, khờ dại n thộn ( = đần)... Về quan hệ A n O giữa đà và thò, ta có: - bà [爬] trong bà trùng n bò (trong bò sát); - bả [把] n bó (trong bó lúa); - ha [呵], hà hơi n ho trong ho he; - há [罅] trong há khích n hó trong hó hé; - ma [磨,摩] trong ma sát n mò (trong mày mò); phả [譜] trong gia phả n pho trong pho sách; - tra [渣], cặn bã n tro ( trong tro tàn)... Còn giữa loa và lò, ta có: - loa [螺] n sò trong sò huyết; - lõa/khỏa [裸] trong lõa thể n lõ trong gầy lõ xương; - quá trong quá giang n có trong có giang... Từ nghĩa gốc chỉ một món đồ chơi, cả thò lò lẫn bong vụ còn chuyển nghĩa để chỉ một thứ dụng cụ của trò đỏ đen mà chúng tôi không bàn đến ở đây. AN CHI Chia sẻ

• Nhận đường liên kết
• Facebook
• X
• Pinterest
• Email
• Ứng dụng khác

Gửi Bài đăng qua email Nhãn: Kỹ năng Văn-Thơ

Nhận xét

Đăng nhận xét

Bài đăng phổ biến

Thứ Năm, tháng 5 19, 2016

MẬT NGỮ LÀNG PHÙ HẢI – Lê Đức Dục

Chia sẻ

• Nhận đường liên kết
• Facebook
• X
• Pinterest
• Email
• Ứng dụng khác

Đăng nhận xét Thứ Tư, tháng 6 09, 2021

MỘT SỐ LOẠI LỖI CHÍNH TẢ

Chia sẻ

• Nhận đường liên kết
• Facebook
• X
• Pinterest
• Email
• Ứng dụng khác

Đăng nhận xét Poet Hansy Truy cập hồ sơ

THƯ VIỆN HANSY

• 2024 1488
  • tháng 11 167
  • tháng 10 193
  • tháng 9 164
  • tháng 8 174
  • tháng 7 172
  • tháng 6 158
  • tháng 5 156
  • tháng 4 135
  • tháng 3 77
  • tháng 2 46
  • tháng 1 46

• 2023 846
  • tháng 12 53
  • tháng 11 72
  • tháng 10 50
  • tháng 9 50
  • tháng 8 52
  • tháng 7 56
  • tháng 6 63
  • tháng 5 85
  • tháng 4 90
  • tháng 3 82
  • tháng 2 83
  • tháng 1 110
• 2022 1076
  • tháng 12 84
  • tháng 11 79
  • tháng 10 92
  • tháng 9 90
  • tháng 8 90
  • tháng 7 100
  • tháng 6 88
  • tháng 5 97
  • tháng 4 74
  • tháng 3 80
  • tháng 2 105
  • tháng 1 97
• 2021 1183
  • tháng 12 87
  • tháng 11 77
  • tháng 10 76
  • tháng 9 142
    • KHÚC YÊU TÌNH NHỚ
    • LỒNG LỘNG TRIỀN MÊ
    • TÌNH NGỌT MÃI THƯƠNG
    • NỒNG THƠM BIỂN HÁT
    • DUIYÊN PHẬN GỞI TRAO
    • HÃY KẾT MƠ TÌNH
    • NHỊP LUYẾN RU HỒN
    • HỘI CHỨNG CHẢY MÁU CAM
    • TRỌN NGHĨA VỮNG TÌNH
    • ĐÁNH XÁP LÁ CÀ
    • ĐÁNH XÁP LÁ CÀ
    • NGHỆ THUẬT DÙNG TỪ CŨ
    • LÒNG DẬY RỘN THƯƠNG
    • GIỮA KHÚC TÌNH PHỤ
    • QUỐC TẾ HAY THẾ GIỚI?
    • CỨ NGỌT YÊU HOÀI
    • KHÚC LÒNG ĐƯỢM NGÁT
    • LỒNG LỘNG GIÓ TRĂNG
    • NGHĨA DUYÊN GIAI NGẪU
    • NGÁN TẬT CỦA ĐỜI
    • TỪ “HÀN MẶC” ĐẾN “HÀN MẠC”
    • LIÊN HOÀN
    • ĐỂU - ĐỂU CÁNG -ĐỂU GIẢ
    • MẶC
    • MÀY – TAO – MI – TỚ
    • GIẤC MỘNG LIÊU TRAI
    • CAO BÁ QUÁT
    • VẪN KHẮC HOÀI THƯƠNG
    • HÀNH LÍ
    • XẾ ĐIẾC
    • KỸ NỮ
    • VÕNG GIÁ
    • BÀI HAY BÀY?
    • VỀ CHỮ “DÙ” [và “DẦU”] TRONG TRUYỆN KIỀU
    • THỰC TẾ và THỰC DỤNG
    • ĐÂU – ĐÂY – ĐẤY
    • MỪNG ĐỒNG NAI MỞ CỬA
    • AN NINH
    • HẠT – HỘT – TRỨNG
    • KHÉO LÉO
    • ĐƯỢC và BỊ
    • QUAN PHỤ MẪU
    • ĐIỆU NHỚ VÔ CÙNG
    • DIỄM KHÚC MÙA YÊU
    • Số đỏ - Một bức tranh phong tục thuộc địa
    • BÁO CÔ & BẢO KÊ
    • Ô DÙ
    • XE ĐÒ
    • DẦU CAO – DẦU GIÓ DẦU CÙ LÀ
    • TÌNH ƠI! VỮNG NHÉ!
    • MÃI ĐƯỢM HƯƠNG TÌNH
    • NGÁT LỘNG THẪM TÌNH
    • ƯỚC MỘNG TRẦU CAU
    • TAM KHOA
    • GIẤM và TƯƠNG
    • CỐ SỰ & SỰ CỐ
    • VẾ NGUỒN GỐC ĐỊA DANH ĐÀ LẠT
    • ANH HÙNG ÁO VẢI
    • CỨU VÃN – CHÂM CỨU CỨU CÁNH
    • TỨ TUNG
    • SẦU RIÊNG
    • VIẾT “TỰ SƯỚNG”, “LỘ HÀNG” LÀM VẨN ĐỤC HAY PHÁT T...
    • MÃ PÍ LÈNG hay MÃ PÌ LÈNG?
    • ÂN NGHĨA TÌNH LOANG
    • TÌNH THU ẢN HIỆN
    • ĐƯỢM MÃI HỒNG DUYÊN
    • KHÚC NHỚ TƯƠNG TƯ
    • VÒNG TAY HỌC TRÒ
    • TÌM VỀ HƯƠNG CŨ
    • ÁI CẢM MÊ CUỒNG
    • Người mà đến thế thì thôi
    • TÌNH THẮM MỘNG QUÊ
    • TÂM HẰNG NGƯỠNG ĐẠO
    • NGƠI hay NGHE?
    • Từ SINH đến SỐNG
    • Từ D thành GI
    • SỪ: BỪA – CÚC: CUỐC?
    • TRIỀU: CHIỀU – CHẦU: CHÀO
    • MƯA RÀO hay MƯA DÀO?
    • Từ LÃNH đến LÃ
    • CHỜI là ĐA?
    • Từ ĐỘ đến ĐÒ
    • LƯỠI hat ĐUÔI? MÈO hay CỌP?
    • THÒ LÒ & BÔNG VỤ
    • Sách giáo khoa bỏ quên dấu phẩy
    • ĐƯỢM NGÁT YÊU THƯƠNG
    • BIỂN TRỜI TỔ QUỐC
    • PHONG SÁT
    • NGOÁI TƯỞNG DUYÊN XƯA
    • HOA SƯA CHÙNG THẢ
    • ĐI CHỢ THỜI COVID
    • XIN HÃY THÔI LỪA...
    • PHIÊU LÃNG CUỐI TRỜI
    • HOÀI NHỚ MÃI THƯƠNG
    • NGHĨA MẶN SẮT SON
    • GIÓ MÂY LANG BẠT
    • THANH TỊNH TÂM LÒNG
    • KHÚC NHẠC PHÊ HỒN
    • EM À ĐỢI NHÉ
    • NGÁT ĐẨM MƠ VÀNG
  • tháng 8 89
  • tháng 7 108
  • tháng 6 151
  • tháng 5 71
  • tháng 4 110
  • tháng 3 77
  • tháng 2 80
  • tháng 1 115
• 2020 1251
  • tháng 12 107
  • tháng 11 133
  • tháng 10 114
  • tháng 9 45
  • tháng 8 57
  • tháng 7 136
  • tháng 6 116
  • tháng 5 68
  • tháng 4 94
  • tháng 3 133
  • tháng 2 137
  • tháng 1 111
• 2019 1123
  • tháng 12 109
  • tháng 11 102
  • tháng 10 107
  • tháng 9 101
  • tháng 8 124
  • tháng 7 95
  • tháng 6 46
  • tháng 5 43
  • tháng 4 84
  • tháng 3 93
  • tháng 2 109
  • tháng 1 110
• 2018 1322
  • tháng 12 104
  • tháng 11 102
  • tháng 10 113
  • tháng 9 115
  • tháng 8 115
  • tháng 7 91
  • tháng 6 112
  • tháng 5 110
  • tháng 4 112
  • tháng 3 117
  • tháng 2 107
  • tháng 1 124
• 2017 1425
  • tháng 12 116
  • tháng 11 126
  • tháng 10 155
  • tháng 9 136
  • tháng 8 132
  • tháng 7 125
  • tháng 6 116
  • tháng 5 111
  • tháng 4 98
  • tháng 3 104
  • tháng 2 94
  • tháng 1 112
• 2016 1523
  • tháng 12 110
  • tháng 11 113
  • tháng 10 103
  • tháng 9 104
  • tháng 8 98
  • tháng 7 136
  • tháng 6 156
  • tháng 5 155
  • tháng 4 143
  • tháng 3 152
  • tháng 2 109
  • tháng 1 144
• 2015 455
  • tháng 12 104
  • tháng 11 106
  • tháng 10 111
  • tháng 9 130
  • tháng 7 4

Hiện thêm Ẩn bớt

Nhãn

• @-CHA & CON41
• @-CHIẾN TRANH12
• @-NGÂM THƠ11
• @-NHÀ BÁO NHÂN DÂN12
• @-Trung Quốc XẢO QUYỆT29
• @-Việt Nam Sử Lược-TTK36
• @.KIỀU27
• @QUỲNH LOAN10
• @Thơ tặng MỸ NHÂN19
• ♥♫ -NHẠC YÊU THÍCH- ♥♫96

• 12.7.84-Vị Xuyên5
• 20-119
• 30.4.197552
• 68-Cách Tân534
• Ẩm thực22
• Bài học Cuộc Sống51
• Bạn Thơ Đường Luật11
• Bàn tròn Lịch sử58
• Bằng Hữu & Hansy38
• Bên thắng cuộc6
• Biển Đông-Tàu14
• Bình Thơ77
• Bốn Mùa14
• Cách Tân-img382
• Cải cách Ruộng đất19
• CẢNH GIÁC1
• Cha Mẹ9
• Chén rượu giang hồ44
• Chính tả-Tiếng Việt154
• Chữ - Nghĩa160
• Covid-1929
• Cờ Tướng-Nhạc29
• Danh nhân Lịch sử16
• Donal Trump29
• Đà Nẵng10
• Đề Thám12
• Đồng Nai7
• ĐTự do - Tuyển153
• Đường Luật3131
• Đường Luật đặc biệt139
• Đường Luật tuyển chọn57
• Gen Z5
• Giải mật VNCH+Mỹ11
• Giai Thoại195
• Gif2
• Hạ2
• Hà Nội16
• Hán Việt35
• Hào hùng Sử Việt254
• Happy New Year96
• HIẾN TẠNG1
• Hình Động223
• Hình Thường8
• Hoa14
• HOÀNG SA-19747
• HỘI ĐƯỜNG LUẬT VN16
• hTÀU - 197919
• Hùng Vương5
• KHMER ĐỎ-197924
• Kim Bằng XH1146
• Kinh đô VN11
• Kỹ năng Văn-Thơ730
• Lê Lợi34
• Lưu Niệm DLXH-G50
• Lý luận-Phê bình296
• Lý Thường Kiệt21
• MẸO VẶT7
• Mở cõi phương Nam27
• MỸ tháo chạy25
• Nhà Giáo VN74
• Nhà TRẦN13
• Nhạc56
• Nhạc Phổ Thơ Hansy6
• Nhân vật Võ lâm4
• Noel-PHẬT-Chào mừng108
• PC Thế giới2
• Phụ nữ VN36
• Quảng Trị22
• Quê8
• Sức khoẻ13
• Tản Văn23
• TẾT216
• Thắng cảnh VN71
• Thắng cảnh World1
• Thi Hữu Giao Hòa217
• Thích Minh Tuệ5
• Thiền19
• Thơ 776879
• Thơ Cách Tân86
• Thơ Dự Thi1
• Thơ Ngắn136
• Thơ Tình1402
• Thơ tình 888472
• Thơ-Thơ26
• Thời sự & Suy nghĩ315
• Thư giãn13
• Tiết kiệm ĐIỆN2
• Tiếu Ngạo Giang Hồ230
• Tình Mật Duyên Đường274
• Tình Sử Trầu Cau252
• Tình Thơ Trên Net55
• Tình Thơ Xướng-Họa34
• TÌNH TUYỂN-new27
• Tình-TRUYỆN THƠ1
• Tổ Quốc VN55
• TRIẾT4
• TRỊNH15
• Truyện Thơ62
• Valentine23
• Vancali1
• Vũ Đức Sao Biển47
• z12 con Giáp35

Hiện thêm Ẩn bớt

Báo cáo vi phạm

BẠN THĂM TỪ: 01.9.2015