Tìm Trống đất Trong Phường Bát âm Xưa - Báo Tuổi Trẻ

• Podcast
• YouTube
• Cần biết
• Rao vặt

Xin chào,

• Cài đặt tài khoản
• Tin đã lưu
• Bình luận của bạn
• Lịch sử giao dịch
• Dành cho bạn
• Vào Tuổi Trẻ Sao
• Thoát Tuổi Trẻ Sao
• Đăng xuất

Đặt báo Đăng ký Tuổi Trẻ Sao Vào trang Tuổi Trẻ Sao

• Video
• Thời sự
• Thế giới
• Pháp luật
• Kinh doanh
• Công nghệ
• Xe
• Du lịch
• Nhịp sống trẻ
• Văn hóa
• Giải trí
• Thể thao
• Giáo dục
• Nhà đất
• Sức khỏe
• Giả thật
• Bạn đọc

0 Văn hóa 24/06/2004 15:24 GMT+7 Tìm trống đất trong phường bát âm xưa HOÀNG THÁI LỘC

TTO - Chuyện xuất phát từ sự thắc mắc của cụ Lê Văn Kinh - một nghệ nhân dân gian ngành thêu tiếng tăm xứ Huế về công cụ phát ra thổ âm trong phường bát âm xưa.

Phóng to

TTO - Chuyện xuất phát từ sự thắc mắc của cụ Lê Văn Kinh - một nghệ nhân dân gian ngành thêu tiếng tăm xứ Huế về công cụ phát ra thổ âm trong phường bát âm xưa.

Trong một lần ông bạn vong niên người xứ Truồi lên trao đổi sách Hán văn, cụ Kinh đem thắc mắc của mình ra trò chuyện. Như nghe "trúng tim đen", ông bạn già bất ngờ vỗ táy đánh đốp: "Đây là cái của mình rồi, cái của người xưa để lại!" - ông nói đầy vẻ tự hào về cái mọi người không biết mà ông lại biết rất rõ… Ông tên là Phạm Tiến Sỹ, 82 tuổi, người làng Miêu Nha, xã Lộc Điền, huyện Phú lộc, Thừa Thiên - Huế.

Bát Âm: 8 thứ tiếng nhạc khí đời cổ dùng trong việc tế lễ 1. Bào: Tức là tiếng kèn. Gồm có cái vu và cái sinh hoàng. Vu có 36 ống tre, dài 4 thước 2 tấc ta. Các ống sắp so le như hình chim phượng. ống sinh hoàng làm bằng qu bầu, trên có 13 cái hoàng (còi). 2. Thổ: Đất. Nhạc khí làm bằng đất, gồm có chậu sành và trống đất. Muốn làm trống đất, người ta đào lỗ xuống đất sâu khong 20 phân Tây, trên mặt lỗ để mnh gỗ. Lấy một cái cọc tre chống lên mng gỗ đó. Trên đỉnh cọc tre có buộc dây thừng. Hai đầu dây thừng căng ra buộc vào hai cái cọc tre khác cắm xuống đất hai bên. Khi đánh thì dùng dùi gỗ đánh vào hai đoạn dây thừng này. Ngày xưa hay dùng trống đất để hát trống quân ở làng quê. Còn phần thổ trong ban nhạc bát âm là cái tiu, giống như cái mõ nhỏ bằng đất nung. 3. Cách: Da. Tiếng trống da. 4. Mộc: Gỗ. Gồm có mõ và sênh. 5. Thạch: Đá. Tức là khánh đá. 6. Kim: Kim loại: Chuông, chiêng, nạo bạt, thanh la. 7. Ty: T. Tức là các loại nhạc khí có giây: Đàn cầm, đàn nguyệt, tỳ bà, hồ và nhị. 8. Trúc: ống trúc. Gồm có sáo (thổi ngang) và tiêu (thổi dọc) Dàn bát âm thời cuối Nguyễn triều gồm có một đàn tam huyền, một đàn nhị, một tỳ bà, một đàn nguyệt, hai cây qun, một sinh tiền, một phách đn, một tam âm thanh la, và một trống bn một mặt. Tư liệu do nghệ nhân Trịnh Bách cung cấp

Ông Phạm Tiến Sỹ bắt đầu nói về trống đất bằng một câu chuyện cách đây gần bảy mươi năm trước. Hồi đó, ông còn trong số lũ trẻ con "để chỏm" theo học Hán tự một ông thầy đồ trong làng. "Chúng tôi buộc học thuộc lòng Tam tự kinh từng ba tiếng một. Ngang phần bát âm, sách có đoạn: "Bào thổ cách - mộc thạch chum - dữ ty trúc".

Ông thầy tui diễn giải: bào là tiếng đàn bầu, thổ là tiếng trống đất, cách là tiếng trống da; mộc - tiếng mõ, thạch - tiếng khánh đá, chum - tiếng chuông; ty - tiếng đờn nhị, trúc là tiếng sáo (chữ "dữ" là kết từ có nghĩa là "cùng với" - PV). Nhưng thầy lại bảo, trống làm bằng đất thì làm sao mà đánh? Nếu làm bằng đất nung thì đánh sẽ vỡ, mà để nguyên đất thường thì không thể phát tiếng kêu. Thế là ông bắt tụi tui đứa đi lấy mo cau, đứa đi lấy mây, tre, đứa thì đào lỗ thực hành cái trống đất theo ý ông. Từ đó lũ trẻ tụi tui thường tụ tập nhau lại mỗi đứa làm một cái trống đất mà đánh, vang dậy cả khu đồi…".

Ông tiếp tục nói một cách khảng khái: "Âm thanh đó đích thị là thổ âm trong các phường bát âm ngày xưa!".

Vật liệu và cách làm trống được ông cụ tả rất đơn giản. Phần quan trọng nhất là tìm cho được cái mo cau đực, lớn, dày cứng còn tươi, rửa và ép phẳng trong nhiều ngày. Ngoài ra còn có sợi dây mây, hai cọc tre nhỏ có "chặng ba" và thanh chống, cũng bằng thanh tre nhỏ. Khi thực hiện trước hết phải chọn chỗ đất cứng và bằng phẳng, không ứ nước. Khoanh một vòng tròn và đào lỗ - cái mà ông gọi là "hộp cộng hưởng".

Đường kính hộp cộng hưởng phụ thuộc vào độ lớn của mo cau. Loại bình thường rộng chừng 30 và sâu chừng 2/3 đường kính trống. Lấy sợi dây mây chẻ đôi, vót nhẵn buộc vào hai đầu cọc tre. Chiều dài dây mây gấp khoảng bốn lần mặt trống. Sau khi áng chừng độ cao của thanh chống, đóng hai cọc tre xuống đất sao cho cân đối và dây mây đi ngang qua tâm trống vừa đủ căng. Thanh chống này dài tương đương độ sâu hộp cộng hưởng. Lót mo cau phủ hết thân hộp, chống thanh chống đúng vào giữa tâm mo và dây mây cho thật căng. Việc còn lại là dùng dùi gỗ đánh trên dây mây đoạn hai bên thanh chống.

Dẫn ra sân, ông trình diễn cho chúng tôi xem tận mắt quy trình làm. "Tiếc là các chú không nói sớm để tui chuẩn bị cái mo cau đực thiệt lớn. Chừ chỉ có trống nhỏ thôi.". Soạn tất cả vật liệu ra, ông đào một hộp cộng hưởng theo hình lát cắt của một ống tròn đường kính 15 cm, sâu 11 cm. Ông vấn mây và buộc hai đầu vào hai cọc tre theo quy trình. Chiều dài đoạn mây chừng 70cm, được ông áng chừng độ căng khi nhìn thanh chống và đóng cọc. Sau đó ông lót mo cau phủ hết lên thân trống, căng dây mây bằng thanh chống. Tiếng trống được đánh lên, âm lượng phát ra nghe vừa tai - "do đất mềm và trống nhỏ - ông diễn giải" - nhưng âm thanh mang sắc thái trầm vang, có âm hưởng như điều gì giục giã trong lòng mọi người. "Nếu làm trống lớn thì âm vang xa lắm, có khi từ đầu đến cuối làng đều nghe. Nghe kể ngày xưa thời cụ tổ tui, dùng trống này để mà thu quân trong các chiến trận...".

Chúng tôi thử thực hiện lại quy trình làm trống, thấy rằng tiếng trống phụ thuộc vào sự điều chỉnh khi căng dây. Độ căng bên dài, bên ngắn sẽ tạo ra hai tiếng khác nhau. Nếu đánh vào từng đoạn mỗi bên nghe được một quãng âm tương đối ngắn.

Ông cho biết thêm: hoàn toàn có thể làm cùng lúc nhiều trống to nhỏ khác nhau để tạo ra nhiều âm lượng mang sắc thái âm khác nhau và chơi đồng thời sẽ có một hợp âm rất phong phú. "Đội nhạc các phường bát âm từ trong dân gian rất lâu đời đã dùng loại trống như thế này" - ông khẳng định thêm lần nữa.

HOÀNG THÁI LỘC

BÌNH LUẬN HAY

Trở thành người đầu tiên tặng sao cho bài viết 0 0 0 Bài viết hay? Tặng sao cho Tuổi Trẻ Chia sẻ

Tặng sao

Chuyển sao tặng cho thành viên

• x1
• x5
• x10

Hoặc nhập số sao

Bạn đang có: 0 sao

Số sao không đủ. Nạp thêm sao

Tặng sao Tặng sao Tặng sao

Tặng sao thành công

Bạn đã tặng 0 Cho tác giả

Hoàn thành

Tặng sao không thành công

Đã có lỗi xảy ra, mời bạn quay lại bài viết và thực hiện lại thao tác

Quay lại bài viết Bình luận (0)

Tối đa: 1500 ký tự

Gửi bình luận Được quan tâm nhất Mới nhất Tặng sao cho thành viên

Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận

Xem thêm Xem tất cả bình luận (0)

Tin cùng chuyên mục

300 năm di sản vô giá đại danh y Hải Thượng Lãn Ông để lại cho nền y học cổ truyền Việt Nam

Nhạc sĩ Đặng Hữu Phúc: Và đất nước ta yêu như máu thịt

Bánh xèo, cơm gà, bánh hỏi lòng heo Phú Yên gói trọn trong gian bếp bà nội

Tặng thưởng 'Thành tựu văn học trọn đời' cho cố nhà văn Lê Lựu

Kỳ vọng phát triển du lịch xứng tầm với giá trị di sản Hải Thượng Lãn Ông để lại

Ngắm hoa nở bốn mùa trên gốm sứ phương Đông

Tuổi Trẻ Sao

Thông tin tài khoản ngày

Tài khoản được sử dụng đến ngày | Bạn đang có 0 trong tài khoản

1 sao = 1000đ. Mua thêm sao để tham gia hoạt động tương tác trên Tuổi Trẻ như: Đổi quà lưu niệm, Tặng sao cho tác giả, Shopping

Tổng số tiền thanh toán: 0đ

Số sao có thêm 0

Thanh toán Bình luận (0)

Tối đa: 1500 ký tự

Gửi bình luận Được quan tâm nhất Mới nhất Tặng sao cho thành viên

Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận

Xem thêm Xem tất cả bình luận (0) Bình luận (0)

Ý kiến của bạn sẽ được biên tập trước khi đăng, xin vui lòng viết bằng tiếng Việt có dấu.

Được quan tâm nhất Mới nhất Xem các bình luận trước

Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận

Xem thêm

Tối đa: 1500 ký tự

Hủy Gửi bình luận

• Trang chủ
• Video
• Thời sự
• Thế giới
• Pháp luật
• Kinh doanh
• Công nghệ
• Xe
• Du lịch
• Nhịp sống trẻ
• Văn hóa
• Giải trí
• Thể thao
• Giáo dục
• Khoa học
• Sức khỏe
• Giả thật
• Bạn đọc

Tổng biên tập: Lê Thế Chữ

Giấy phép hoạt động báo điện tử tiếng Việt, tiếng Anh Số 561/GP-BTTTT, cấp ngày 25-11-2022.

Thông tin tòa soạn - Thành Đoàn TP.HCM

Địa chỉ: 60A Hoàng Văn Thụ, P.9, Q.Phú Nhuận, Tp. Hồ Chí Minh

Hotline: 0918.033.133 - Email: tto@tuoitre.com.vn

Phòng Quảng Cáo Báo Tuổi Trẻ: 028.39974848

Liên hệ Quảng cáo Điều khoản bảo mật Liên hệ góp ý RSS

Đăng ký email - Mở cổng thông tin

Luôn cập nhật tin tức, sự kiện mới nhất

Đăng ký tại đây

© Copyright 2024 TuoiTre Online, All rights reserved ® Tuổi Trẻ Online giữ bản quyền nội dung trên website này

Email

Vui lòng nhập Email

Email Không đúng định dạng

Họ và tên

Vui lòng nhập Họ & Tên.

Gửi bình luận Bạn vui lòng đợi 0s để tiếp tục comment Bình luận được gửi thành công

• Bình luận
• Đăng nhập
• Tạo tài khoản

Thông tin bạn đọc Thông tin của bạn đọc sẽ được bảo mật an toàn và chỉ sử dụng trong trường hợp toà soạn cần thiết để liên lạc với bạn. Tên của bạn

Vui lòng nhập Tên hiển thị

Email

Vui lòng nhập Email

Email Không đúng định dạng

Mã xác nhận

Vui lòng nhập mã xác nhận.

Gửi bình luận Đóng Bạn đã có tài khoản? Đăng nhập ngay Email

Vui lòng nhập Email

Email Không đúng định dạng

Mật khẩu

Mật khẩu không đúng.

Thông tin đăng nhập không đúng.

Tài khoản bị khóa, vui lòng liên hệ quản trị viên.

Có lỗi phát sinh. Vui lòng thử lại sau.

Quên mật khẩu? Đăng nhập hoặc đăng nhập Google Facebook Tên của bạn

Vui lòng nhập Tên của bạn.

Email

Vui lòng nhập Email

Email Không đúng định dạng

Mật khẩu

Mật khẩu phải có ít nhất 6 kí tự.

Xác nhận mật khẩu

Xác nhận mật khẩu không khớp.

Mã xác nhận

Mã xác nhận không đúng.

Có lỗi phát sinh. Vui lòng thử lại sau.

Khi bấm tạo tài khoản bạn đã đồng ý với quy định của tòa soạn Tạo tài khoản hoặc đăng nhập Google Facebook Hoàn tất

Mã xác nhận không đúng.

Có lỗi phát sinh. Vui lòng thử lại sau.

Email (*)

Vui lòng nhập Email

Email Không đúng định dạng

Họ và tên (*)

Vui lòng nhập Họ & Tên.

Ý kiến của bạn (*)

Vui lòng nhập Ý kiến của bạn.

Gửi ý kiến

Mã xác nhận không đúng.

Có lỗi phát sinh. Vui lòng thử lại sau.

Thêm chuyên mục, tăng trải nghiệm với Tuổi Trẻ Sao

Từ ngày 1-1-2023, Tuổi Trẻ Online giới thiệu Tuổi Trẻ Sao - phiên bản đặc biệt dành riêng cho các thành viên với nhiều chuyên mục và trải nghiệm thú vị, bao gồm: Tư vấn pháp luật, Hỏi chuyện sức khỏe; Xem nhật báo sắc nét trên mạng (E-paper), Tuổi Trẻ Live (trực tiếp các sự kiện thời sự nóng bỏng, hấp dẫn).

Tuổi Trẻ Sao được thiết kế thông thoáng với tất cả các trang, chuyên mục và video đều không có quảng cáo hiển thị, không làm ngắt quãng sự tập trung của bạn đọc.

Bằng cách đóng góp Sao, thành viên Tuổi Trẻ Sao có thể tham gia các hoạt động và tương tác trên nền tảng Tuổi Trẻ Online như tặng Sao cho tác giả và các bài viết yêu thích, đổi quà lưu niệm trong chương trình, đăng ký quảng cáo, mua sắm trực tuyến.

Báo Tuổi Trẻ phát triển Tuổi Trẻ Sao nhằm từng bước nâng cao chất lượng nội dung, tăng khả năng kết nối, tương tác và thực hiện các nội dung mới theo nhu cầu của số đông công chúng.

Chúng tôi hy vọng Tuổi Trẻ Sao sẽ góp phần chăm sóc, phục vụ và mang lại những trải nghiệm mới mẻ, tích cực hơn cho cộng đồng độc giả của Tuổi Trẻ Online.

TTO

Đăng ký Tuổi Trẻ Sao

Nhập mã xác nhận

Mã capcha Hủy bỏ Hoàn tất