Vĩnh Biệt Đoàn Tử Huyến - Linh Hồn Của Một Không Gian Văn Hóa

Dịch giả Đoàn Tử Huyến - Ảnh: NGUYỄN ĐÌNH TOÁN

Gia đình bạn bè bàng hoàng, nhưng cũng biết là anh đã rất nhẹ nhàng như không để đau đớn cho người ở lại.

Anh ra đi để lại những trang sách dịch văn học Nga - Xô Viết. Đặc biệt là những tác phẩm của M. Bulgakov (1891 - 1940) - một nhà văn lớn không chịu khuất phục số phận đã viết nên Nghệ nhân và Margarita, Trái tim chó, Những quả trứng định mệnh đầy lòng yêu thương và lo âu cho con người.

Anh đã đọc và đồng cảm sâu sắc với nhà văn để quyết định dịch những cuốn sách đó ra tiếng Việt.

Dịch văn chương không bao giờ là việc chuyển ngữ đơn thuần. Bản dịch Nghệ nhân và Margarita của anh đã lay động người đọc ở nội dung mang tính tư tưởng triết học sâu xa được chuyển tải uyển chuyển, thấm thía bằng một thứ tiếng Việt phong phú và sinh động.

Anh còn dịch nhiều nhà văn khác và với mỗi nhà văn anh đều có cách tiếp cận và xử lý văn bản nghệ thuật tinh tế. Tiểu thuyết Đêm sau lễ ra trường của V. Tendryakov (1923 - 1984) anh dịch đã chạm đến một vấn đề lớn của học đường và tuổi mới lớn.

Bản dịch có lẽ là cuối cùng anh thực hiện đầu thế kỷ 21 là cuốn Giọt rừng (M. Prishvin - 1873 - 1954) - tác phẩm khiến người đọc rưng rưng với vẻ đẹp của thiên nhiên Nga và của tiếng Việt.

Anh ra đi để lại tạp chí Văn Học Nước Ngoài của Hội Nhà văn Việt Nam được tái lập năm 1995 mà anh, nói không ngoa, chính là linh hồn của nó dù anh chỉ giữ chức phó tổng biên tập.

Quyển tiểu thuyết Sự bất tử của Milan Kundera (nhà văn Czech định cư tại Pháp) tôi dịch từ tiếng Nga nhờ anh biên tập và góp tiếng nói quyết định cho đăng số đầu.

Cũng chính anh từ đó đã động viên tôi dịch tiếp Kundera để năm 1999 nhà sách Đông Tây của anh đã in cho tôi bản dịch bộ ba tác phẩm của nhà văn lớn người Czech này.

Trong mấy năm làm tạp chí Văn Học Nước Ngoài, anh đã cùng ban biên tập đăng tải một khối lượng lớn tác phẩm của nhiều nhà văn nổi tiếng các nước, đưa đến cho công chúng độc giả và giới văn chương nước nhà sự hiểu biết đa dạng và một vốn tri thức thẩm mỹ sâu rộng về các nền văn học thế giới.

Anh ra đi để lại Trung tâm văn hóa ngôn ngữ Đông Tây - một trong những không gian sinh hoạt văn hóa đầu tiên ở thủ đô do anh sáng lập. Nơi đây đã diễn ra nhiều cuộc trò chuyện về văn hóa văn nghệ, rất nhiều hoạt động làm cầu nối văn hóa trong và ngoài nước mà anh lại cũng chính là linh hồn.

Nơi đây đã tổ chức dịch thuật, biên soạn nhiều cuốn sách giá trị. Tập tiểu luận viết bằng tiếng Pháp những năm 1922 - 1932 của học giả Phạm Quỳnh do anh tổ chức dịch thuật và in ấn đã góp thêm cứ liệu xác thực và quan trọng cho việc nhìn nhận lại một "nhà văn hóa tiên phong" (chữ dùng của Vũ Ngọc Phan) trong lịch sử Việt Nam nửa đầu thế kỷ 20.

Anh ra đi để lại kỷ niệm về một Người Chơi hào sảng hết mình tận tình tung phá. Anh lắm bạn nhiều bè, ưa đi đây đi đó, nhưng lại không thích xuất hiện trên truyền thông. Cơn tai biến đã khiến anh hỏng trí nhớ vùng ngôn ngữ và điều đó khiến anh hết sức đau khổ.

Bạn bè thương anh muốn anh khuây khỏa thường kéo anh đi chơi. Thứ năm (19-11) anh còn có mặt ở nhà tôi chung vui một nhà thơ cao tuổi ra tập thơ mới. Tất cả chúng tôi không thể ngờ đó là lần cuối được gặp anh.

Khi tôi báo tin anh mất trên Facebook, mọi người vào bình luận đều tiễn đưa anh bằng hai từ Tài năng và Tử tế. Vâng, anh, dịch giả Đoàn Tử Huyến - một người tử tế văn hóa.

Nhà thơ Nguyễn Xuân Sanh, nhân vật cuối cùng của Thơ Mới, cũng mất cùng ngày, thọ 100 tuổi. "Đáy đĩa mùa đi nhịp hải hà" (Buồn xưa, Nguyễn Xuân Sanh) - câu thơ này giờ đây đọc lên bỗng thêm vị bùi ngùi, nhắc chúng ta nhớ người đi xa những khi mùa về...

Dịch giả Đoàn Tử Huyến qua đời

TTO - Dịch giả Đoàn Tử Huyến - dịch giả của những tác phẩm văn học Nga - Xô Viết nổi tiếng - vừa qua đời sáng nay 22-11, hưởng thọ 70 tuổi.