Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Xô Viết Kirghizia – Wikipedia Tiếng Việt

Đối với Tên thực thể Kazakhstan "Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết tự trị Kirghizia", xem Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kazakhstan.

Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kirghizia[1]
Tên bản ngữ Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы(tiếng Kyrgyz) Киргизская Советская Социалистическая Республика(tiếng Nga)
1936–1991
Quốc kỳ (1952–1991) Quốc huy (1956–1991)
Tiêu ngữ: "Бардык өлкөлөрдүн пролетарлары, бириккиле!""Vô sản toàn thế giới, đoàn kết lại!"
Quốc ca: "Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы Мамлекеттик Гимни""Quốc ca Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kirghizia"
Lãnh thổ Kirghizia trong Liên Xô.
Tổng quan
Vị thế	Các nước cộng hòa của Liên bang Xô viết
Thủ đôvà thành phố lớn nhất	Frunze42°52′B 74°36′Đ / 42,867°B 74,6°Đ / 42.867; 74.600
Ngôn ngữ chính thức	Tiếng Kyrgyz · Tiếng Nga
Ngôn ngữ thiểu số	Tiếng Uzbek
Tên dân cư	Người Kyrgyz
Chính trị
Chính phủ	Đơn nhất Marx-Lenin đơn đảng xã hội chủ nghĩa cộng hòa (1936–1990)Đơn nhất tổng thống chế cộng hòa (1990–1991)
Bí thư thứ nhất
• 1936–1937	Abdukadyr Urazbekov
• 1990–1993	Askar Akayev
Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng
• 1936–1937	Bayaly Isakeyev
• 1986–1991	Apas Jumagulov
Lịch sử
Lịch sử
• Thành lập	5 tháng 12 năm 1936
• Cuộc bạo loạn Osh	tháng 6 năm 1990
• Tuyên bố chủ quyền	30 tháng 12 năm 1990
• Tuyên bố độc lập	31 tháng 8 năm 1991
• Công nhận độc lập	26 tháng 12 năm 1991
Địa lý
Diện tích
• 1989	198.500 km2(76.641 mi2)
Dân số
• 1989	4.257.800
Kinh tế
Đơn vị tiền tệ	Rúp Xô viết (руб) (SUR) (1936-93)
Thông tin khác
Mã điện thoại	7 319/331/332/334/335
Tiền thân Kế tục Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết tự trị Kirghizstan Kyrgyzstan
Hiện nay là một phần của	Kyrgyzstan

Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô Viết Kirghizia (tiếng Kyrgyz: Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы Kyrgyz Sovettik Sotsialisttik Respublikasy; tiếng Nga: Киргизская Советская Социалистическая Республика Kirgizskaya Sovetskaya Sotsialisticheskaya Respublika), còn gọi là CHXNCNXV Kirghiz, CHXNCNXV Kyrgyz, Kirghizia Xô viết hay Kirghizia[2], là một trong những nước Cộng hòa tạo nên Liên Xô. Thành lập vào 14 tháng 10 năm 1924 với tên gọi Khu tự trị Kara-Kirghiz của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga, đã chuyển thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết tự trị Kirghizstan vào 2 tháng 1 năm 1926, vẫn là một phần của Nga Xô viết. Vào ngày 5 tháng 12 năm 1936, Quốc gia này trở thành một nước Cộng hòa của Liên Xô hay còn gọi là Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết Kirghizia trong suốt giai đoạn cuối của quá trình phân chia hành chính tại Liên Xô.

Quốc gia này tuyên bố độc lập vào 31 tháng 8 năm 1991, đổi tên thành "Cộng hòa Kyrgyzstan" như ngày trước.

Lịch sử

[sửa | sửa mã nguồn] Xem thêm: Lịch sử Kyrgyzstan

Khối phía Đông
Cộng hòa của Liên bang Xô viết Armenia Azerbaijan Byelorussia Estonia Gruzia Kazakhstan Kirghizia Latvia Litva Moldavia Nga Tajikistan Turkmenia Ukraina Uzbekistan
Quốc gia Đồng minh Afghanistan Albania Angola Bénin Bulgaria Trung Quốc Congo Cuba Tiệp Khắc Đông Đức Ethiopia Grenada Hungary Campuchia Lào Mông Cổ Mozambique Triều Tiên Ba Lan România Somalia Nam Yemen Việt Nam Nam Tư
Tổ chức liên quan Cục Thông tin Cộng sản Hội đồng Tương trợ Kinh tế Khối Warszawa Liên hiệp Công đoàn Thế giới Liên đoàn Thanh niên Dân chủ thế giới
Bất đồng chính kiến và phản đối Đảng chống Liên Xô Albania Bulgaria Croatia Estonia Latvia Litva Ba Lan România Serbia Ukraina Chiến tranh du kích ở các nước vùng Baltic Anh em rừng Chiến dịch Jungle Liên Xô chiếm đóng Cuộc biểu tình và các cuộc nổi dậy Plzeň 1953 Đông Đức 1953 Gruzia 1956 Poznań 1956 Hungary 1956 Novocherkassk 1962 Tiệp Khắc 1968 Cuộc xâm lăng Quảng trường Đỏ 1968 Hiến chương 77 (Tiệp Khắc) Công đoàn Đoàn kết (Ba Lan) Jeltoqsan (Kazakhstan) Cuộc nổi dậy Brașov (România) Sự kiện tháng Một (Litva) Rào chắn (Latvia) Bi kịch ngày 9 tháng 4 (Gruzia) Tháng Giêng đen (Azerbaijan)
Sự kiện Chiến tranh lạnh Kế hoạch Marshall Đảo chính Tiệp Khắc Chia rẽ Tito–Stalin Cuộc phong tỏa Berlin Chiến tranh Triều Tiên Lời nói bí mật Chia rẽ Trung – Xô Bức tường Berlin Khủng hoảng tên lửa Cuba Chiến tranh Việt Nam Sự can thiệp của Cuba vào Angola Chiến tranh Afghanistan Thế vận hội Moskva
Từ chối Cách mạng Ca hát Hiệp định bàn tròn Ba Lan Cuộc cách mạng năm 1989 Bức tường Berlin sụp đổ Sự kiện tháng Một Ở Latvia Giải tán Nam Tư Chiến tranh Nam Tư Kết thúc Liên Xô Sự sụp đổ của Chủ nghĩa cộng sản ở Albania Sự chia cắt Tiệp Khắc
x t s

Được thành lập vào ngày 14 tháng 10 năm 1924 với tư cách là Khu tự trị Kara-Kirghiz của Nga Xô viết, nó được chuyển đổi thành Kirghizstan tự trị (Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết tự trị Kirghizstan) vào ngày 1 tháng 2 năm 1926, vẫn là một phần của Nga Xô viết.[3] Các biên giới không được phân chia theo dòng dân tộc hoặc ngôn ngữ.[4]

Vào ngày 5 tháng 12 năm 1936, với việc thông qua Hiến pháp Xô viết năm 1936, nó đã trở thành một nước cộng hòa cấu thành riêng biệt của Liên Xô với tư cách là Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kirghizia trong giai đoạn cuối cùng của sự phân định quốc gia ở Liên Xô.[5]

Vào thời điểm hình thành Kirghizia, lãnh thổ của nó được chia thành các quận. Vào ngày 21 tháng 11 năm 1939, năm nghĩa vụ (vùng) đã được tạo ra: Jalal-Abad, Issyk-Kul, Osh, Tyan Shan và Frunze.[6][7] Tyan Shan đã bị bãi bỏ vào năm 1962, khi phần còn lại của đất nước ngoại trừ Osh được chia thành các quận của chế độ cộng hòa. Năm 1970, Issyk-Kul và Naryn (trước đây là Tiên Shan) đã được xác định, và năm 1980 cũng là Talas. Năm 1988, các nghĩa vụ Naryn và Talas một lần nữa bị bãi bỏ, nhưng năm 1990 chúng đã được khôi phục. Đồng thời, Jalal-Abad và Chui (trước đây là Frunze) đã được tái lập. Những huyện này đặc biệt được biết đến với việc sử dụng phân bón nặng sau khi độc lập.[8]

Cuộc bạo loạn Osh năm 1990 làm suy yếu vị trí của thư ký đầu tiên. Cùng năm đó, vào ngày 15 tháng 12, Kirghiz SSR đã được tái lập thành Cộng hòa Kyrgyzstan sau khi tuyên bố chủ quyền. Vào ngày 17 tháng 3 năm 1991, Kirghizia đã hỗ trợ trưng cầu dân ý về bảo tồn Liên minh với tỷ lệ 95,98%.

Tuy nhiên, điều này đã không xảy ra khi những người cứng rắn nắm quyền kiểm soát Moskva trong ba ngày vào tháng 8 năm 1991. Askar Akayev, chủ tịch đầu tiên, đã lên án một cách dứt khoát chính quyền và nổi tiếng là một nhà lãnh đạo dân chủ. Đất nước tuyên bố độc lập vào ngày 31 tháng 8 năm 1991 và Liên Xô chính thức bị giải thể vào ngày 26 tháng 12 năm 1991.[9] Tuy nhiên, hiến pháp 1978 vẫn có hiệu lực sau khi độc lập cho đến năm 1993.

Chính trị

[sửa | sửa mã nguồn]

Tương tự như các nước cộng hòa thuộc Liên Xô, chính phủ của Kirghizia diễn ra trong khuôn khổ của một nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa độc đảng với Đảng Cộng sản Kirghizia là đảng chính trị hợp pháp duy nhất. Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản Kirghizia làm người đứng đầu đảng, trong khi Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Xô Viết Tối cao giữ chức vụ nguyên thủ quốc gia hành pháp và Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng lãnh đạo cơ quan lập pháp.

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ A Political Chronology of Central, South and East Asia. Từ 15 tháng 10 năm 1990 từ 15 tháng 12 năm 1990, nó được đặt tên là Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Kirghizia.
2. ^ Từ năm 1990 trở đi, nó được gọi là Kyrgyzstan
3. ^ Bennigsen, Alexandre; Broxup, Marie (ngày 3 tháng 6 năm 2014). The Islamic Threat to the Soviet State (Routledge Revivals). Routledge. tr. 42–. ISBN 978-1-317-83171-6.
4. ^ Dana, Leo Paul (ngày 1 tháng 1 năm 2002). When Economies Change Paths: Models of Transition in China, the Central Asian Republics, Myanmar & the Nations of Former Indochine Française. World Scientific. tr. 65. ISBN 978-981-277-745-4.
5. ^ Group, Taylor & Francis (2004). Europa World Year. Taylor & Francis. tr. 2543. ISBN 978-1-85743-255-8.
6. ^ Bản mẫu:GSEn
7. ^ Incorporated, Grolier (1993). Encyclopedia Americana. Grolier Incorporated. tr. 141. ISBN 9780717201242.
8. ^ Mudahar, Mohinder S. (ngày 1 tháng 1 năm 1998). Kyrgyz Republic: Strategy for Rural Growth and Poverty Alleviation. World Bank Publications. tr. 86. ISBN 978-0-8213-4326-5.
9. ^ Sakwa, Professor of Russian and Foreign Policy Richard; Sakwa, Richard (ngày 17 tháng 8 năm 2005). The Rise and Fall of the Soviet Union. Routledge. tr. 480. ISBN 978-1-134-80602-7.

x t s Các nước Cộng hòa trong Liên bang các nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết
Chính	Armenia Azerbaijan Byelorussia Estonia Gruzia Kazakhstan Kirghizia Latvia Litva Moldavia Liên bang Nga Tajikistan Turkmenia Uzbekistan Ukraina
Tồn tại ngắn	Karelia-Phần Lan (1940–1956) Liên bang Ngoại Kavkaz (1922–1936)
Không thuộc Liên bang	Abkhazia (1921–1931) Bukhara (1920–1925) Khorezm SSR (1920–1925) Nakhichevan (1920-1923) Moldavia Pridnestrovia (1990–1991)