Đằng Vương Các - Cổ Vật Tinh Hoa

Vương có thói quen, mỗi khi làm văn, mài mực sửa soạn nghiên bút rồi nằm đắp chăn ngủ. Khi tỉnh dậy, cầm ngay bút viết. Vương nổi tiếng là một thi sĩ cao danh thời Sơ Đường (618-713).     Con của vua Cao Tông nhà Đường bấy giờ làm Thái Sử ở Hồng Châu, được phong là Đằng Vương, có dựng một cái gác bên sông Tầm Dương gọi là "Đằng Vương Các". Lúc Diêm Bá Dư ra giữ chức Đô Đốc Hàng Châu, đặt tiệc tại gác Đằng Vương để thết tân khách. Muốn khoe tài chàng rể, bảo làm trước một bài tự, rồi mời tất cả các nhà quyền quý, các mặc khách tao nhân xa gần đến dự; và yêu cầu mỗi người làm một bài tự ngay bữa tiệc.     Vương Bột lúc bấy giờ, tuổi vừa 15, 16. Hay tin ấy, nhưng vì đường xá xa xôi có mấy trăm dặm, không đến họp được, lấy làm tiếc. Một ông già khuyên chàng cứ sửa soạn thuyền buồm, tự nhiên sẽ có gió thổi. Quả nhiên đêm đó có gió lớn. Vương cho thuyền khởi hành, và hôm sau tới Đằng Vương các vừa kịp lúc vào tiệc.     Thấy Vương Bột, viên Đô Đốc họ Diêm khinh là con nít, miễn cưỡng cấp giấy bút. Nhưng cho người đứng bên cạnh Vương, hễ Vương viết được câu nào thì chép lại cho ông xem.     Mới đọc hàng đầu, họ Diêm đã ngạc nhiên vì lời già giặn. Đến câu:

        Lạc hà dữ cô vụ tề phi,         Thu thủy cộng tràng thiên nhất sắc

    Nghĩa:

        Ráng chiều với cò lẻ cùng bay,         Nước thu cùng trời dài một sắc

    thì ông vô cùng khâm phục.     Bài của họ Vương đặc sắc hơn tất cả. Từ đó, danh càng vang dậy khắp nơi.     Bài phú "Đằng Vương các" viết theo thể biền ngẫu, dùng nhiều chữ cầu kỳ, nhiều điển khó hiểu nhưng lời thì cực đẹp nên rất khó dịch. Trong bài, Vương Bột nhắc qua địa lý và nhân vật ở quận, nơi xây gác Đằng Vương, rồi tả chủ khách trong tiệc, phong cảnh chung quanh khi ngồi trong gác trông ra, sau cùng kể cảm tưởng của chính mình.     Cuối bài thơ, có 8 câu tuyệt diệu, nhất là 4 câu cuối:

        Nhàn vân đàm ảnh nhật du du,         Vật hoán tinh di, không độ thu?         Các trung đế tử kim hà tại?         Hạm ngoại trường giang không tự lưu.  

    Nghĩa:

        Đầm chiếu mây bay, trời lửng lơ,         Sao dời vật đổi, mấy thu rồi.         Con vua trong gác nào đâu nhỉ?         Dòng nước ngoài hiên vẫn tự trôi.

    Nhưng người có tài như thế mà mạng yểu. Nhân khi đi thăm cha làm quan ở Giao Chỉ, Vương bị đắm thuyền, chết ở giữa biển giữa 29 xuân xanh.     Tương truyền rằng hai câu thơ:

    Lạc hà dữ cô vụ tề phi,     Thu thủy cộng tràng thiên nhất sắc.

    Tuyệt diệu như thế mà có người cho Vương Bột còn dốt, nhưng không chỉ dốt chỗ nào. Vì thế khi chết, hồn còn uất ức nên trong đêm khuya thanh vắng thường hiện hình trên bãi bể, níu áo những văn nhân sĩ tử qua đường, miệng ngâm nga hai câu thơ trên và hỏi dốt chỗ nào, xin chỉ giúp. Nhưng ai nấy đều khen hay. Hồn Vương không bằng lòng, cho rằng sĩ tử kia còn dốt, thi khoa này không thể đậu. Quả thật như thế.     Rồi, cũng từ đó, giọng ngâm hai câu thơ kia vẫn còn văng vẳng bi ai theo hình bóng họ Vương thơ thẩn, dật dờ trên bãi biển.     Nhưng một hôm có một văn nhân đi ngang qua đấy, hồn Vương hiện hình níu lại hỏi, thì chàng văn nhân ấy cười bảo:     - Hai câu thơ ấy không phải sai nhưng nhà ngươi còn dốt thật. Đã bao năm có tiếng là tứ kiệt Sơ Đường mà không nhận biết được cái dốt của mình trong hai câu thơ ấy ư?     Nói xong dứt áo ra đi. Vương tha thiết yêu cầu giải thích. Khách không phụ lòng, nên bảo:     - Hai câu thơ thừa chữ "dữ" và chữ "cộng". Nếu bỏ hai chữ thì thật tuyệt, vừa gọn vừa thanh thoát, lại nhất khí:

        Lạc hà cô vụ tề phi,         Thu thủy tràng thiên nhất sắc.

    Vương Bột nhận ra, quả còn dốt thật, mới bái tạ lãnh lời chỉ giáo.     Từ đó, trong đêm khuya thanh vắng, trên bãi biển không còn hình bóng của nhà thơ tài danh trẻ tuổi hiện ra nữa. Và giọng ngâm hai câu thơ bất hủ bi ai, não ruột kia cũng chìm mất trong không gian cao rộng, mịt mờ. Đây là một câu chuyện hoang đường.     Do câu chuyện gió đưa thuyền Vương Bột đến Đằng Vương các làm cho Vương nổi tiếng tài danh, nên cổ thi có câu: "Thời lai, phong tống Đằng Vương các" (Thời tới thì gió đưa đến Đằng Vương) để chỉ sự may mắn của kẻ gặp thời. Những từ ngữ: "duyên Đằng", "gió đưa Đằng các" đều có ý nghĩa như thế.     Trong "Đoạn trường tân thanh" của Nguyễn Du có câu: "Duyên Đằng thuận nẻo gió đưa" là do điển tích trên.

Đằng Vương các

滕王高閣臨江渚， 佩玉鳴鸞罷歌舞。 畫棟朝飛南浦雲， 珠帘暮捲西山雨。 閒雲潭影日悠悠， 物換星移幾度秋。 閣中帝子今何在？ 檻外長江空自流。

 

Đằng Vương cao các lâm giang chử, Bội ngọc minh loan bãi ca vũ. Hoạ đống triêu phi Nam Phố vân, Châu liêm mộ quyển Tây Sơn vũ. Nhàn vân đàm ảnh nhật du du, Vật hoán tinh di kỷ độ thu. Các trung đế tử kim hà tại ? Hạm ngoại trường giang không tự lưu.

 

Bên sông, đây gác Đằng Vương. Múa ca đã tắt, ngọc vàng nào ai ? Cột rồng Nam Phố mây bay. Rèm châu mưa cuốn ngàn Tây, sớm chiều. In đầm, mây vẩn vơ trôi. Tang thương vật đổi, sao dời mấy thâu. Đằng vương trong gác giờ đâu ? Trường Giang nước vẫn chảy mau mé ngoài.