Dấu Mũ Trong Chữ Quốc Ngữ | HTTTD

Dấu mũ là một ký hiệu hình nón lá ( ^ ) , đặt trên chữ cái « a » hay « o » và « e » để chế thêm âm cho chữ quốc ngữ . Mẫu tự La Tinh không có các âm này .

Đặt trên « a » là chế thêm được âm « â » ( quy ước đọc tên và âm của « â » là / ớ / ) .

Đặt trên « o » là chế thêm được âm « ô » ( đọc giống như tiếng Bắc / ô / = / dù / . Dù , tiếng Nam , có nghĩa là vật dùng để che mưa che nắng ) .

Đặt trên « e » là chế thêm được âm « ê » ( đọc giống như tiếng ê ẩm ) .

Do vậy , nên dấu mũ có khi được gọi là dấu « ớ » , nếu nó được đặt trên /a/ , hoặc gọi là dấu « ô » , nếu nó được đặt trên /o/ , hoặc gọi là dấu » ê » , nếu nó được đặt trên « e » , nghĩa là người ta còn gọi dấu mũ theo tên âm mới được chế tạo .

Gọi là dấu mũ , chắc nhà ngôn ngữ đầu tiên đặt cho nó cái tên đó là người Bắc , vì người Nam gọi hình dạng nầy ( ^ ) là nón lá , hay mái nhà , chứ không gọi là mũ . Vả lại , hình dáng đó không phải là mũ . Cái mũ , vật đội trên đầu , không có hình dạng đó . Quý vị Bắc Kỳ có thấy như vậy không ?

Năm 1997 , tôi bắt đầu tập tành viết lách để tiêu pha thì giờ thừa mứa của tuổi già sống trên đất Mỹ nầy , để khuây khoả nỗi buồn nhớ quê nhà . Ban đầu viết để mình đọc , rồi bắt bén gởi đãng báo , rồi bạn bè xúi dại gom lại in thành sách . Hơn 60 tuổi đầu rồi , có vắt con tim như vắt áo quần cũng chẳng tìm được một giọt máu háo thắng nào , nhưng tôi cũng mù mịt nghe lời xúi dại của bạn văn , để thân già còm cõi nầy cứ lún sâu mãi vào nghiệp dĩ văn chương , mà người nào may mắn lắm thì khi vùi nông dưới 3 tấc đất rồi , hoạ hoằn mới có người nhắc tới .

Lúc mới viết , tôi tưởng dễ dàng , nên viết trật chính tả tùm lum . Kỹ thuật viên của nhiều tờ báo hoặc hững hờ , lười biếng , hoặc nghĩ rằng ai nhào vô nghề văn bạc bẽo này đều giỏi chính tả , nên để nguyên con những lỗi đó của tôi nằm chình ình trên mặt báo . Thật ra cũng không phải nhiều lắm đâu . Nhưng lượm gom khắp nơi lại , sắp chung một chỗ trên trang giấy viết thư « 8 , 5 x 11 » thì trông cũng nhiều . Mười bài viết lúc đầu của tôi , đếm đi đếm lại có đâu chừng 20 lỗi chính tả . Trong đó có chừng hơn phân nửa là lỗi về dấu hỏi dấu ngã . Nhiều độc giả , trong đó có những người đọc thường và một số là nhà văn , nhà báo , nhà giáo , đều rộng lượng bỏ qua cho tôi . Nhưng xui xẻo , có một « học giả » khắt khe , nặng lời sỉ vả tôi , khi ổng thấy chữ Nửu Ước , Gia Nả Đại , giẩy ( đành đạch ) , cải ( vã ) , đở ( túi ) , tỉnh ( bơ ) , ( nghĩ ) kỷ … mà tôi viết với dấu hỏi , cùng những chữ khác như : hăn ( hái ) , ( tóm ) lượt , lòng ( ngực ) , ( khuyên ) răng , cốc ( nhái ) , ( mạt ) xác , ( rời ) rạt , ( đường ) mươn , dấu diếm … Chỉ cần gom lại thành một đống , rồi kê ra trên mặt báo , không cần phê phán gì thêm , cũng đủ ê mặt người viết rồi , đàng này ông « học giả » đó ngoài chuyện tuyển chọn gom lại đưa lên báo , mà còn mạt sát hết lời . Ông dặn … Toà báo ( khi đãng bài của NgPhĐ ) nên chua thêm hàng chữ trẻ em không nên đọc hay là cần có cha mẹ kềm cặp khi đọc bài này … Thấy mấy bài sau tôi viết trúng chữ mạt sát , ông nhắc nhở tôi : « … ông hãy theo đúng đạo lý thánh hiền , mỗi lần viết đến ( hai chữ ) mạt sát phải gọi tên thầy : cám ơn thầy HVTr một tiếng . Ông nhắc tôi như vậy , vì mấy chữ khác thì ông có nói miễn , còn hai chữ mạt sát thì ông không nói miễn câu « nhất tự vi sư bán tự vi sư » Ông viết đến 3-4 bài báo kể tội tôi viết sai chính tả , khuyên tôi đừng nên viết nữa cho đến khi được một thầy giáo chính thống VNCH nhận đỡ đầu cho về lỗi chính tả , vì tôi viết sai chính tả như vậy là làm nhục nhã cho các thầy cô giáo … làm nhục nhã cho cả tổ quốc bốn năm ngàn năm văn hiến Tội lớn như vậy , tôi nghĩ , nếu ra toà án binh chắc phải thọ án tử hình hoặc chung thân . Tôi không viết đùa đâu . Đọc sách « Ngoài Cổng Lâu Đài » của tôi , xuất bản năm 2000 , quý vị sẽ thấy 3 bài viết đó của vị « học giả » có tên tuổi đàng hoàng .

Bị sỉ vả và được khuyên như vậy , tôi định bụng sẽ nghe lời ông « học giả » mà nghỉ viết . Nhưng bạn văn của tôi lại khuyên đừng . « Ông bạn vàng » của tôi nói :

– Một ông vừa là nhà văn vừa là nhà báo có bằng Master ( Cao Học = Phó Tiến Sĩ = Thạc Sĩ ) viết trong một bài báo câu « Nuôi ong tay áo , nuôi khỉ dòm nhà » mà cũng đâu có sao . Ông mắc cỡ mà làm gì ? Từ rày cẩn thận chính tả một chút là được rồi … Tôi nghe lời bạn , trang bị cho mình bộ nhu liệu VNI . Tôi cài đặt <tự động sửa chính tả> . Tôi lên sẵn từ điển VNI , hồm đó để khi nào nghi ngờ chữ nào , tôi bật lên ngay , tra liền . Cẩn thận hơn , viết bài xong , tôi bấm cho máy sửa chính tả cái rẹt từ đầu đến cuối một lần nữa . Bài viết của tôi qua ba lần sửa chính tả , trong đó có hai lần bằng máy . Bạn đoán xem , tôi còn trật chính tả không ?

– Thưa , còn ! Tôi viết « lễ lạc » . Trong đầu nghĩ rằng « lễ » phải vui . Vậy « lạc » ( có nghĩa là vui ) đi theo « lễ » cũng phải vui . Vậy « lạc » phải viết /c/ phía sau mới đúng . Suy nghĩ « lô-gích » quá , phải không các bạn ? Mình không nghi ngờ gì hết , nên không bật từ điển lên tra . Mình lại tin vào máy , nếu sai nó sẽ tự động sửa ngay lúc mình đang đánh máy chữ . Lần đó tôi không nhờ máy sửa chung kết ( sửa lần sau cùng toàn bài khi viết xong ) , nên tôi bị sai chính tả chữ lễ lạt , viết /t/ mới đúng .

Chuyện buồn cười là máy cũng quên , cũng xao lãng . Mình đã « xết-ấp » tự động sửa chính tả mà nó không chịu tự động làm , chờ đến khi mình bấm máy nhắc sửa toàn bài nó mới nhớ ra . Máy nó không hoàn chỉnh được như mình nghĩ đâu ! Máy chỉ sửa được chữ nào có chính tả duy nhứt và chữ đôi ( viết có gạch nối ) mà nó hiểu nghĩa mà thôi . Có nhiều chữ nó sửa thành ra trật nữa . Con chim gi , nó sẽ tự động sửa thành chim di . Câu viết này « chúng sanh sanh vào thời mạt pháp » nó sửa sanh thành xanh hết , vì mình viết không có dấu nối giữa chúng và sanh , nên nó tưởng là màu xanh xanh . Máy suy tư theo máy . Nó có lý của nó . Nhưng nhiều cái bất ngờ không lường trước được , nó làm mình chới với . Đừng tin nó 100 % . Nó hỗ trợ mình được nhiều việc , nhưng mình vẫn phải coi chừng .

Nhờ ông « học giả » khó tánh , từ đó tôi thủ thế , sợ có tội với dân tộc có 5 ngàn năm văn hiến , nên tôi trang bị cùng mình . Do vậy mà bây giờ tôi bớt phạm lỗi chính tả . Bớt rất nhiều , nhưng không dám chắc là đã hết !

Bớt phạm lỗi , rồi đâm ra méo mó đôi mắt , tôi ưa thấy người khác bị lỗi chính tả , đến cái độ giống như thổi lông tìm vết vậy .

Mấy lúc gần đây tôi thấy dấu mũ , tôi muốn nói tới dấu ( ^ ) ( = dấu /ớ/ ) , hơi bị lạm phát . Người ta lấy nó đặt vô tội vạ trên vần ay , au . Gặp chữ nào có ay , au phía sau là người ta chụp chiếc nón lá lên đầu a ngay : Trà tầu , tầu hoả , Vũng Tầu , tầu lá , một con ngựa đau , cả tầu không ăn cỏ , mầu áo … dậy học , đi dậy , mất dậy … bầy biện , số bẩy , chẩy nhão , xẩy ra , nhẩy múa , đầy ải …

Những chữ nầy đã được nhiều người viết , chứ không phải chỉ một người . Nếu cần chứng minh thì tôi có thể trưng ra tên tác giả , tên tác phẩm . Ngay trong bài nầy thì xin miễn chuyện đó .

Bệnh thêm dấu /ớ/ ( ^ ) đang lây lan tùm lum , độc giả dễ dàng tìm thấy hằng ngày trên sách báo .

Bấm từ điển Lê Ngọc Trụ – Lê Văn Đức trên computer , tôi không tìm thấy chữ tầu ( có dấu « ^ » ) . Tào /o/ thì có . Tào lao , Tào Tháo là /o/ đó !

Chữ /tàu/ ta đang dùng có nhiều nghĩa :

1 – /Tàu/ , chỉ những gì thuộc về nước Trung Hoa : Ba Tàu , trà Tàu , Tàu Chợ Lớn , chú chệt về Tàu … 2 – /Tàu/ , chỉ chiếc ghe lớn có gắn máy hay buồm đi trên sông , trên biển : Tàu buồm , giặc Tàu Ô , tàu chiến , Vũng tàu ( chỗ tàu đậu ) … 3 – /Tàu/ , chỉ bẹ lá : Tàu chuối , tàu cau … 4 – /Tàu/ , chỉ chuồng ngựa : Cạn tàu ráo máng .

Tất cả đều không có dấu /ớ/ ( ^ ) .

Tôi nghĩ , ta có thể chọn một hay hai chữ tàu trong số 4 nghĩa kể trên , như Tàu có nghĩa là Trung Hoa , đổi thành Tầu , chứ đừng mỗi người tự ý chuyển đổi thành tầu sạch trơn như đang xảy ra . Nói vậy , nhưng mình đừng đơn phương làm , cần hội ý , góp ý với nhau coi nên chọn chữ tàu nào mà cho thêm dấu « ^ » , bằng cách viết bài đề nghị , gợi ý trên sách báo .

Mầu ( có dấu « ^ » ) thì có , nhưng đó là : nhiệm mầu , phép mầu , thị Mầu . Còn màu sắc , màu mỡ , màu mè , da màu … đâu viết có dấu « ^ » được .

Dậy ( có dấu « ^ » ) thì có , nhưng đó là : đứng dậy , dậy giặc , nổi dậy , dậy mẩy , dậy thì … Mình đang có dạy và dậy phân biệt chữ và nghĩa rõ ràng , khác chính tả , khác nghĩa . Hà cớ gì , tội tình gì , mình đẩy dạy qua dậy luôn . Thực tế , hầu hết chúng ta nói dạy học , đi dạy , dạy dỗ với âm ay nhẹ nhàng , có cứng hơn âm ai , nhưng không nặng như âm ây . Có lẽ chỉ khi nào quạu lắm ta mới thêm dấu « ^ » /ớ/ cho hả cơn giận mà thôi « Trời ơi ! Đồ mất dậy ! « ( Và chỉ nên dùng tiếng /dậy/ trong câu nói , chứ không phải chữ viết , chỉ viết « mất dậy » khi rất cần ghi lại trung thực lời của người đang cơn điên tiết giận hờn mà thôi )

Bầy ( có dấu « ^ » ) cũng có , nhưng đó là bầy cừu , bầy tôi , bầy trẻ , bầy hầy , bầy nhầy … Cũng vậy , mình vừa có bày vừa có bầy khác chữ , khác nghĩa minh bạch . Vậy tại sao mình nhập một , cho thành bầy hết những từ : bày biện , trưng bày , bày hàng , giải bày , bày tỏ , bày đặt , bày trò , bày vẽ …

Bẩy ( có dấu ^ ) cũng có , nhưng với nghĩa nâng lên : bẩy cột nhà , đòn bẩy ; hoặc với nghĩa ướt át , sình lầy : giậm bẩy đất ra . Còn số bảy , ba chìm bảy nỗi , thì không có dấu /ớ/ ( ^ ) được !

Trong chữ Việt không có chẩy , chỉ có chảy mà thôi : chảy máu , nước chảy , trôi chảy …

Cũng vậy , trong tiếng Việt chưa có chữ xẩy , chỉ có xảy mà thôi . Tuy nhiên , cũng có người ngay lưỡi khít răng , xì hơi ra mà nói : hết xẩy . Chừng viết họ cuốn lưỡi lên viết hết sẩy . Tra từ điển thì quả thật đâu có xẩy , chỉ thấy sẩy mà thôi : sẩy tay , sẩy thai …

Cũng vậy , tiếng Việt hiện đang dùng không có nhẩy ( có dấu « ^ » ) chỉ có nhảy mà thôi . Nhảy được ghép chung với chừng gần 50 tiếng khác để tạo nên từ đôi , từ ba như : nhảy cẫng , nhảy dựng , nhảy xổm , nhảy đực , nhảy dù , nhảy cao , nhảy xa ; nhảy cà tửng , nhảy lăng ba , nhảy lò cò … Tất cả đều không có dấu /ớ/ ( ^ ) .

Đầy ( có dấu ^ ) có trong tiếng Việt , nhưng đó là đầy đủ , đầy nhóc , đầy bụng , đầy tháng , đầy vun , đầy ứ , đầy tràn , đầy đặn , đầy dẫy … Còn đi đày , đày ải , đày xắt , đày tớ … thì không có dấu /ớ/ ( ^ ) .

Cùng là dấu mũ , nhưng dấu mũ « ^ » trên o , dấu /ô/ , thì được dùng rất cẩn trọng . Không ai viết : nước trông veo , trông nhà ngoài ngõ ( có dấu mũ ) cả . Và cũng chẳng người nào lấy chiếc nón lá « ^ » ra khỏi đầu o của các chữ : trông chờ , bánh phồng , độc giả … ( Có lần tôi cho con cóc , họ hàng với con nhái , đội mũ thành con cốc , bị kết tội là làm nhục nhã giáo giới , làm nhục nhã dân tộc ) . Nhưng với dấu mũ ^ trên a , dấu/ớ/ ( ^ ) , thì bây giờ nhiều nhà văn lại buông lơi , để nó tự do muốn đáp xuống đâu cứ đáp . Nguy hiểm là bệnh đó đang bị lây lan , tôi thấy dường như hơi nhanh , mà không ai lên tiếng ngăn cản cả .

Lạy trời ! Mong những người thường thuận tay dùng dấu mũ trên « a » đừng xỉ vào mặt tôi mà mắng « Đồ vạch lá tìm sâu , thứ thổi lông kiếm ( * ) vết ! » .

Nguyễn Phước Đáng – SJ 2000/12/22 HienTinhVietNam@gmail.com ( Trích từ sách « Quốc Ngữ Lưu Vong » )

Share this:

• Twitter
• Facebook

Like Loading...

Related