Di Tích Thời Nguyễn - UBND Tỉnh Thái Bình

Các di tích lịch sử trên địa bàn Thái Bình còn lại đến nay, được xây dựng hoặc trùng tu lại nhiều nhất dưới triều Nguyễn, triều đình phong kiến cuối cùng ở Việt Nam.

Những nhân vật lịch sử và sự kiện được lưu lại nhiều nhất là cuộc khởi nghĩa của Phan Bá Vành và các thủ lĩnh trong phong trào Cần Vương kháng Pháp.

Đình Tổ (Tây Giang, Tiền Hải) và đình Bình Trật (An Bình, Kiến Xương) đều thờ và tưởng niệm Phan Bá Vành, thủ lĩnh phong trào khởi nghĩa nông dân thế kỷ XIX chống lại triều đình nhà Nguyễn.

Đình Lai Vi (Quang Minh, Kiến Xương) lưu niệm việc Phan Bá Vành tập hợp lực lượng xây dựng căn cứ của cuộc khởi nghĩa.

Trong lịch sử kháng chiến chống Pháp xâm lược, nhiều sĩ phu phong kiến quê ở Thái Bình đã đứng trong phái chủ chiến của triều đình Huế, trực tiếp cầm quân ra trận chống Pháp tiêu biểu như:

Tiến sĩ Phạm Thế Hiển, người đã sát cánh cùng Nguyễn Tri Phương trong những ngày chống Pháp ở Nam Kỳ, từ đường thờ ông tại xã Thụy Phong, Thái Thụy.

Hoàng Giáp Nguyễn Quang Bích, Lễ bộ Thượng Thư, thuần trung tướng là người lãnh đạo trong cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược Bắc Kỳ lần thứ nhất; Từ đường và lăng  của ông tại xã An Ninh, Tiền Hải.

Nguyễn Mậu Kiến, một thân nhân yêu nước, cùng các con là Nguyễn Hữu Bản, Nguyễn Hữu Cương lãnh đạo phong trào kháng chiến chống Pháp nổi tiếng vùng Nam Định – Thái Bình khi Pháp xâm lược Bắc Kỳ. Từ đường và lăng của ông được lập tại Vũ Trung, Kiến Xương.

Trong phong trào Cần Vương kháng Pháp, Thái Bình là nơi có nhiều cao trào mạnh mẽ nhất ở Bắc Kỳ.

Tạ Hiện, một thủ lĩnh nghĩa quân tiêu biểu ở Thái Bình, quê ở Thái Thụy, có nhiều di tích lịch sử thờ và lưu niệm những sự kiện về phong trào do ông lãnh đạo. Đình Các Công (Thái Thượng, Thái Thụy), đình và miếu Bình Cách (Đông Xá, Đông Hưng), từ đường Tiến sĩ Đào Vũ Thường (Đông Quang, Đông Hưng), từ đường Phạm Huy Quang (Đông Sơn, Đông Hưng), đình Tò (An Mỹ, Quỳnh Phụ), đền lưu niệm dấu ấn Tạ Hiện và phong trào kháng Pháp.

Ngoài Tạ Hiện, còn nhiều thủ lĩnh phong trào Cần Vương ở Thái Bình được thờ và lưu danh trong các di tích lịch sử như: Đình, chùa Hoàng Nông (Điệp Nông, Hưng Hà) lưu niệm thủ lĩnh phong trào Cần Vương là Bang Tốn (đây cũng là quê hương ông). Từ đường Phạm Huy Quang (Đông Sơn, Đông Hưng) và đền Hồng Phong (An Tràng, Quỳnh Phụ), chùa và miếu Bình Cách (Đông Xá, Đông Hưng) là những nơi thờ và lưu niệm phong trào Cần Vương do Phạm Huy Quang lãnh đạo.

Chùa Lãng Đông (Trà Giang, Kiến Xương), nơi lưu niệm phong trào kháng Pháp của sư Thụ, người trụ trì ngôi chùa này.

Đền, chùa Bách Tính (Bách Thuận, Vũ Thư), nơi lưu niệm phong trào kháng Pháp kéo dài từ thời kỳ Cần Vương đến phong trào Đông Du và Đông Kinh Nghĩa Thục, sau này do Tú tài Đào Văn Bình lãnh đạo.

Theo Địa chí Thái Bình