Diêm Dân Thức đêm Làm Muối - Báo Nông Nghiệp

* Thiếu lao động trầm trọng

Ruộng bắt muối nhanh

Giữa trưa nắng gắt, ông Trần Văn Tiến, người làm muối ở thôn Lệ Uyên (xã Xuân Phương, TX Sông Cầu) dùng bàn cào gạn muối.

Nắng gắt, ruộng muối Tuyết Diêm, xã Xuân Bình (TX Sông Cầu) bắt muối nhanh.

Ông Tiến lí giải, sở dĩ phải đứng giữa trưa gạn muối là vì, khi ruộng bắt đầu kết tinh muối, trên mặt ruộng “đội” lớp muối, vì vậy dùng bàn cào gạn, tức là đè lớp muối chìm xuống để cho nước biển phía dưới ruộng trồi lên tiếp tục bắt muối nhanh. Còn không gạn thì lớp muối trên mặt ruộng hàn kín mặt, nước biển phía dưới không kết tinh, lứa muối cào đạt sản lượng thấp.

Cũng theo ông Tiến, công đoạn làm muối truyền thống có 4 đám. Đám đầu tiên lấy nước biển vào chứa gọi là đám chứa, sau đó san qua đám thứ 2 gọi là nuôi mặn. Từ đám nuôi mặn có mương nước dẫn qua đám chịu lắng cho nước biển sắc lại. Khi đám chịu kết tủa thì sớt qua đám ăn (kết tinh muối). Công đoạn làm muối truyền thống như vậy diêm dân gọi là dây ruộng.

Vùng này có người làm 8 dây ruộng (tức là 8 đám ăn), mấy năm trước trời yếu nắng phải mất 5 - 6 ngày mới kết tinh muối, còn năm nay nắng gắt chỉ 3 ngày cào lứa muối. Với 8 đám ăn, một người làm muối quay như chong chóng mới kịp các công đoạn, lấy nước biển, sớt qua đám ăn, gạn muối… Vì vậy dù trưa nắng, diêm dân cũng phải chịu đựng đứng dưới cái nắng “nhá lửa nhá khói” để làm muối.

Cánh đồng muối trắng Tuyết Diêm, xã Xuân Bình (TX Sông Cầu).

Nắng nóng, kết hợp gió Nam Cồ thổi mạnh, ruộng bắt muối nhanh, chưa năm nào diêm dân làm muối sản lượng cao như năm nay. Bà Nguyễn Thị Duyên, một người làm muối thôn Lệ Uyên phân trần: Mấy năm trước trời nắng nhưng thường hay xốc nồm (gió từ biển thổi vào) nên đám kết tinh “ăn” mực nước nửa mắc ngón tay, còn năm nay nắng mà lại gió Nam Cồ thổi mạnh nên đám kết tinh “ăn” mực nước một mắc ngón tay, vì vậy khi muối kết tinh cao gấp 2 lần mấy năm trước.

Vùng muối Tuyết Diêm (xã Xuân Bình, TX Sông Cầu), những “núi muối” trải dài. Ông Bùi Văn Long, người làm muối ở đây chia sẻ: "Từ tết đến giờ chưa có trận mưa lớn nào nên năm nay sản lượng muối cao nhất. Mấy năm trước dính mưa trái mùa nghỉ cả tháng vì mỗi lần mưa lớn mặt ruộng lên bùn, người làm muối bỏ công đầm. Khi trời nắng trở lại làm được 2-3 lứa muối thì tiếp tục gặp mưa nên nghỉ sớm. Có năm đến tháng 5 chưa có muối, riêng năm nay bước qua tháng 3, bờ ruộng “ngốn” đầy muối".

“Nhà tôi có 8 đám ăn, được muối nên mỗi lần cào 40 bao, tương đương 2 tấn (mỗi bao 50kg), mỗi tháng cào ít nhất 8 lần là 16 tấn, còn mấy năm trước 8 đến 10 tấn là cùng”, bà Duyên nói.

Thức đêm làm muối

Hiện nay vùng làm muối thiếu công lao động trầm trọng. Mấy hôm nay bà Phan Thị Nhung, ở thôn Tuyết Diêm, thuê công đầm ruộng muối nhưng không có công.

“Thường đám ăn cào 6 lứa phải thuê công đầm mặt ruộng vì mỗi lần cào mặt ruộng nổi bùn, nếu không đầm mặt ruộng dẫn đến muối xấu (dính bùn đen). Tôi thuê công không có nên làm mót ruộng cũ, bán giá muối đen tính ra không có lãi.

Trước đây công “hàng nằm” gọi đâu có đó, còn nay công gánh muối chạy sô vì vậy khi cần gánh thì không có công, gặp lúc trời mưa thì muối rã ra nước. Lớp trẻ bây giờ không màng công việc làm muối đi làm công ty, vùng muối khan hiếm công lao động trầm trọng”, bà Nhung nói.

Thiếu công lao động nên diêm dân thức đêm làm muối. Ông Trần Văn Tân, đang áp dụng mô hình sản xuất muối trải bạt.

“Công đoạn làm muối trải bạt thì 1 tuần ruộng mới bắt muối, ruộng trải bạt đựng mực nước cao gấp đôi so với làm muối thủ công, vì vậy mà muối làm ra sản lượng cao hơn.

Thế nhưng không có công nên đầu hôm tôi ra xới cho muối rời ra, còn gà gáy thì đội đèn pin gánh muối đổ vô sân cho muối ráo. Không chỉ tôi mà vùng này ai cũng tranh thủ làm ban đêm mới có muối bán”, ông Tân phân trần.

Thiếu công lao động, tối diêm dân ra ruộng gạn, xới muối.

Theo nhiều diêm dân, cái khó của người làm muối là giá muối không ổn định, được mùa mất giá và ngược lại. Nguyên nhân, vùng này chưa có nhà máy chế biến tiêu thụ muối nên bị tư thương ép giá. Trung bình làm 1 mẫu muối, mỗi vụ muối trừ chi phí, diêm dân bỏ túi 8- 9 triệu đồng, số tiền quá ít. Cùng với đó, giá muối hạ thì thuê công lao động cũng giảm tiền ngày công nên nhiều người không mặn mà làm muối.

Theo Phòng Kinh tế TX Sông Cầu, từ đầu vụ đến nay diêm dân sản xuất đạt 4.700 tấn muối, trong đó muối sạch 200 tấn. Giá muối thô giao động từ 800 - 900 đồng/kg, muối sạch 1.300 đồng/kg. Ông Đỗ Văn Chính, Trưởng phòng Kinh tế TX Sông Cầu cho biết: Để phát triển nghề muối, Phòng Kinh tế tham mưu UBND thị xã cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu muối Tuyết Diêm, từ đó tiến tới hỗ trợ phát triển sản phẩm.

Hiện phòng đã đề nghị hỗ trợ 2 dự án: Cục Kinh tế hợp tác và PTNT (Bộ NN-PTNT) hỗ trợ dự án “dây chuyền chế biến và tiêu thụ muối” của cơ sở Trần Thị Về (xã Xuân Bình), với tổng kinh phí 500 triệu đồng và Chi cục PTNT Phú Yên hỗ trợ 50 triệu đồng cho HTX muối Tuyết Diêm để thực hiện dự án “mua sắm bao bì đóng gói”. Đối với việc triển khai nhân rộng mô hình sản xuất muối sạch (muối trải bạt), phòng đã đề xuất và được Liên minh HTX Việt Nam hỗ trợ cho HTX muối Tuyết Diêm 150 triệu đồng từ Chương trình mục tiêu Quốc gia giảm nghèo bền vững đầu tư sản xuất 3ha muối sạch, nâng tổng số diện tích sản xuất muối sạch lên 8ha.