Gấy Tiếng Hà Tĩnh Là Gì - Thả Rông

( Hà Tịnh Nhà Choa )Mi : có nghĩa là Mày

Tau : có nghĩa là Tao

Mô : có nghĩa là Đâu ?(vd : mi đi mô đó? thì dịch ra giọng Bắc là Mày đi đâu đấy)

Tê : có nghĩa là Kia

Ni : có nghĩa là Này

Rứa : có nghĩa là Thế

Răng : có nghĩa là Sao(vd Răng rứa ? dịch ra giọng Bắc là sao thế? )

Ngày Mốt : có nghĩa là Ngày Kia(vd:mốt tau mới về. dich ra giọng Bắc là Ngày kia tao mới về )

Đọi : có nghĩa là Bát ( miền nam gọi là chén)

Trôốc : có nghĩa là Đầu

Tru: có nghĩa là Trâu

Lè : có nghĩa là Đùi

Nhễ : từ này í chê bai có thể dịch là Chuối (mạnh hơn nhiều) or Bựa

Chộ : từ này có nghĩa là Thấy

Chi : có nghĩa là Gì ?

NỎ : có nghĩa là KHÔNG.(Ví dụ Nỏ đi, NỎ cho...nhưng mà không có câu Đi NỎ hay Cho Nỏ đâu nhá...từ NỎ chỉ đứng trước động từ...)

Bổ : có nghĩa là Ngã(vd : nó bị bổ xe. dịch là Nó bị ngã xe)

Trôốc Gúi : có nghĩa là Đầu Gối

Còn từ Khu mấn thì chứa giải thích đc, anh em giải thích dùm

Ngái : có nghĩa là Xa(VD : Nhà mi cách trường có ngái ko? ~~> nhà mày cách trừơng có xa không?)

Nác : có nghĩa là Nước (nước uống í, nác chè, nác sôi: nước chè, nước sôi)

Môi : có nghĩa là Muôi(cái muôi chan canh í, miền nam gọi là cái Giá)

Su : có nghĩa là Sâu(VD : Ao ni su ri ~~> Ao này sâu thế)

Hầy : có nghĩa là Nhở(vd : Hay hầy ~~> Hay nhở or Ai đó hầy ~~> Ai đấy nhở )

Đài : còn có 1 nghĩa nữa là cái gàu múc nước

Cươi : có nghĩa là Sân

Nương : có nghĩa là Vườn

Rọng : có nghĩa là Ruộng

Mần : có nghĩa là Làm(vd Cha mệ cháu đi mần rọng rồi ạ ~~> cha mẹ cháu đi làm ruộng rồi ạ)

Mệ : có nghĩa là mẹ

con ròi : có nghĩa là con Ruồi

Choa : Có nghĩa là bọn tao

Một số điển tích trong việc sử dụng tiếng Nghệ

Có lần Cụ Phan Bội Châu lâm vào thế bí nhưng lại gỡ được rất hay. Đại để thế này (đoạn ni tui nhớ nó chính xác mấy), gặp mấy o đang ăn ngô rang, bị trêu:

Thiếp trao cho chàng một nạm ngô rangĐúc nơi mô mà mọc, thiếp theo chàng về không.

Không phải tay vừa, cụ Phan ta mới mần 1 câu:

Ở mô mà nắng không khô,Mà mưa không ướt, đúc vô mọc liền

(Dịch:

- Thiếp trao cho chàng một nắm ngô (bắp) rang

Gieo ở đâu mọc được, thiếp theo chàng về không

- Ở đâu mà nắng không khô,

Mà mưa không ướt gieo vào mọc ngay)

(theo Ninh Viết Giao - Hát phường vải)Rồi em của mẹ thì gọi là Gì, Em của bố thì gọi là O,Một số bài thơ biên dịch từ điển tiếng Nghệ

Nghệ an choa miền trung lắm gióCó cửa lò biển hát quanh nămCùng quê bác xứ sở nước tươngVới thanh chương, nhút mặn chua càBà già con trẻ có ngôn ngữ riêngĐứa mô chưa ghé một lầnRáng học cho kỹ điển từ sau đâyCon trâu thì gọi là truCon giun thì gọi là trùn đó nhaCon gà thì kêu con gaCòn con cá quả gọi ra cá tràuCon tru lại gọi là trâuBồ câu thì gọi cu cu đó nàCon ruồi lại gọi là ròiCon troi thì gọi con giòi nhớ chưa

Con bê còn gọi là me (con bò con)Con mọi là muỗi khi nghe đừng cườiMà cười là choa chửi thẳng tưngTrốc cha mi khái cạp là đầu bố mày hổ thaMả cha là ngôi mộ của baMải Ông cha mi xéo là Ông bố mày *** điMuốn ở đất nghệ phải biết chuyên cầnHọc nhiều từ ngữ âm vần nghe chưaCon người thì gọi con ngàiCòn từ ni nữa nói nghe cùng rầy(ngượng)Mà có nói thì bây mới biếtHun hôn, cưa tán, váy mấnMôi mui, đầu trốc, ngứa ngáSờ - rờ, nằm mơ gọi là mớ

Nhớ ghi cho kỹ kẻo rồi lỗ toKhủy chân thì gọi lắc lèCơn cây, Chủi chổi, gốc cộcSân cươi, đường - đàng, rú - núiNhởi chơi, lười nhác, mần làm đó ngheĐêm nằm nếu đói đừng loNhảy vô nhà bếp tìm nồi nấu cơmNgọ nguậy là cái đũa bếpGiáp đít là cái rế nồi hiểu chưanước nác, đọi bát, mươn bànNướng - náng, luộc looc, muối móiGói đùm, chum vại, rổ - rá*** dê là quả cà dàimắm tôm ruốc, Thóc ló, ngó - nhìnLỡ yêu ngài(người) ở đất quê choaThì nên chịu khó học từ nhiều mà cưaNhưng học ri vẫn chưa ăn thua

Cái "gầu" thì gọi cái "đài"Ra "sân" thì bảo ra ngoài cái "cươi""Chộ" tức là "thấy" em ơi"Trụng" là "nhúng" đấy, đừng cười nghe em"Thích" chi thì bảo là "sèm"Khi ai bảo "đọi" thì đem "bát" vào (miền nam gọi là chén)"Cá quả" thì gọi "cá tràu""Vo trôốc" là bảo "gội đầu" đấy em

***Nghe em giọng Bắc êm êmBà con hàng xóm đến xem chật nhàKhi "mô" sang "nhởi" nhà "choa"Bà "o" đã nhốt "con ga" trong chuồng!Em cười bối rối mà thươngThương em một, lại trăm đường thương quêGió lào thổi rạc bờ treChỉ qua giọng nói cũng nghe nhọc nhằnChắt từ đá sỏi đất cằnNên yêu thương mới sâu đằm đó em.