Sơ đồ Chuỗi Giá Trị (Value Stream Mapping) Là Gì ? - Diễn Đàn ISO

Ra đời từ những năm 1990 và nổi tiếng ở Nhật Bản và lan ra toàn thế giới. Hệ thống Sơ đồ chuỗi giá trị (VSM là một công cụ quan trọng của hệ thống quản lý tinh gọn Lean Manufacturing. Sơ đồ chuỗi giá trị giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng quát hơn về công việc kinh doanh và giúp nhà quản lý cải tiến quy trình kinh doanh/ sản xuất rõ ràng và hiệu quả hơn. Trong bài viết này, diendaniso.com sẽ cùng bạn tìm hiểu kỹ về VSM và cách thức hoạt động của sơ đồ chuỗi giá trị VSM

Nội dung

• 1 SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ VSM LÀ GÌ?
• 2 LỊCH SỬ RA ĐỜI CỦA SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ VSM
• 3 TẠI SAO CẦN LẬP SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ VSM
• 4 VAI TRÒ CỦA SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ VSM
• 5 CÁC BƯỚC ĐƠN GIẢN ĐỂ THỰC HIỆN SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ
  • 5.1 Bước 1: Xác định sản phẩm, dịch vụ cần cải tiến
  • 5.2 Bước 2: Vẽ Bản đồ chuỗi giá VSM trị hiện tại
    • 5.2.1 Các biểu tượng trong sơ đồ chuỗi giá trị VSM
    • 5.2.2 Biểu tượng VSM liên quan đến quy trình
    • 5.2.3 Biểu tượng VSM liên quan đến nguyên vật liệu
    • 5.2.4 Biểu tượng VSM thông tin
    • 5.2.5 Biểu tượng VSM chung
  • 5.3 Bước 3: Đánh giá chuỗi giá trị hiện tại
  • 5.4 Bước 4: Vẽ Sơ đồ chuỗi giá trị VSM tương lai
  • 5.5 Bước 5: Lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch để đạt được chuỗi giá trị mong muốn
  • 5.6 Bước 6: Đánh giá hiệu quả và cải tiến liên tục
    • 5.6.1 Một số câu hỏi quan trọng cần được đặt ra:
• 6 ỨNG DỤNG THỰC TẾ CỦA SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ (VSM)
  • 6.1 1. Trong ngành sản xuất
  • 6.2 2. Trong ngành tài chính
  • 6.3 3. Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe
• 7 LỢI ICH KHI ÁP DỤNG SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ (VSM)
• 8 Kết Luận:

SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ VSM LÀ GÌ?

Sơ đồ chuỗi giá trị VSM viết tắt từ cụm từ Value Stream Mapping. Đây là một công cụ cơ bản của sản xuất tinh gọn Lean Manufacturing. Value Stream Mapping (VSM) – Sơ đồ dòng giá trị là công cụ trực quan giúp mô tả toàn bộ quá trình tạo ra sản phẩm, từ lúc nhận đơn hàng đến khi giao sản phẩm đến tay khách hàng. Phương pháp này không chỉ thể hiện dòng chảy vật liệu, mà còn phản ánh luồng thông tin đi kèm xuyên suốt qua các công đoạn sản xuất.

VSM giúp doanh nghiệp phân tích tình trạng hiện tại của chuỗi giá trị, đồng thời xây dựng mô hình lý tưởng cho tương lai. Từ đó, doanh nghiệp có thể xác định điểm nghẽn, loại bỏ lãng phí và tối ưu hóa từng bước trong quy trình sản xuất. Theo sơ đồ VSM này thì doanh nghiệp có thể thể hiện trực quan luồng sản phẩm và thông tin của qui trình sản xuất. Chúng giúp doanh nghiệp của bạn có cái nhìn tổng quát hơn về công việc kinh doanh và giúp nhà quản lý cải tiến quy trình kinh doanh/ sản xuất rõ ràng và hiệu quả hơn.

LỊCH SỬ RA ĐỜI CỦA SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ VSM

Từ lâu đời các doanh nghiệp đã luôn ưu tiên việc tối ưu hiệu suất. Dù vậy, phải đến năm 1918, phương pháp Value Stream Mapping (VSM) mới chính thức xuất hiện dưới dạng một công cụ quản lý sản xuất, thông qua cuốn sách “Installing Efficiency Methods” của tác giả Knoeppel. Trong tác phẩm này, ông nhấn mạnh vai trò của việc sử dụng sơ đồ dòng công việc và biểu đồ để trực quan hóa quy trình kinh doanh một cách hiệu quả hơn.

Mãi đến những năm 1950, sơ đồ chuỗi giá trị VSM mới thực sự được biết đến rộng rãi, nhờ vào sự ra đời của Hệ thống Sản xuất Toyota (TPS). Đây là hệ thống đã kết hợp thành công hai triết lý nổi tiếng: Jidoka – tự động hóa có kiểm soát bởi con người, và Just in Time – sản xuất đúng lúc, đúng nhu cầu, không thừa, không thiếu.

Theo thời gian, khái niệm “Sản xuất tinh gọn” (Lean Manufacturing) dần chiếm được sự chú ý trong giới công nghiệp. Đến thập niên 1990, VSM đã trở thành công cụ phổ biến để mô tả dòng chảy của nguyên vật liệu trong sản xuất, và được nhiều doanh nghiệp trên toàn thế giới áp dụng để cải tiến quy trình.

TƯ VẤN NGAY

TẠI SAO CẦN LẬP SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ VSM

• VSM – Bản đồ chuỗi giá trị – mô phỏng hoạt động sản xuất kinh doanh từ khi bắt đầu tới khi kết thúc một cách trực quan, dễ hiểu
• Lập VSM giúp nắm bắt và loại bỏ lãng phí cũng như các nguyên nhân gây lãng phí trong sản xuất
• VSM xác định và loại bỏ các yếu tố không tạo ra giá trị
• Ngăn chặn và sửa đổi kịp thời những sai sót trong quá trình sản xuất
• Thông qua việc kết nối dòng thông tin và vật liệu cũng như phân tích mối tương quan giữa các khâu giúp hệ thống sản xuất vận hành trơn tru
• Trên cơ sở phân tích, đánh giá các yếu tố và thực trạng để thực hiện các cải tiến phù hợp giúp nâng cao hiệu quả
• Giảm thời gian gián đoạn, giảm các chi phí phát sinh không đáng có
• Thúc đẩy năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm

VAI TRÒ CỦA SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ VSM

Có thể nói sơ đồ chuỗi giá trị là một trong những công cụ giao tiếp và lập kế hoạch kinh doanh tiên tiến được nhiều doanh nghiệp sử dụng để quản lý quá trình thay đổi. VSM cho doanh nghiệp biết tầm nhìn và giá trị mà doanh nghiệp muốn hướng tới.

Quá trình này bao gồm lập bản đồ “thực trạng hiện tại” tập trung vào những gì doanh nghiệp muốn hay được gọi là kế hoạch chi tiết và bản “thực trạng tương lai” có thể xem như là nền tảng cho các chiến lược cải tiến tinh gọn khác.

Bên cạnh đó, sơ đồ chuỗi giá trị VSM giúp từng cá nhân và tập thể hiểu vai trò công việc của mình trong một bức tranh toàn cảnh hơn. Từ đó, sự hợp tác giữa những cá nhân và nhóm trong doanh nghiệp trở nên gắn kết và cải thiện năng lực làm việc. Việc hiểu doanh nghiệp một cách có hệ thống giúp người lao động hướng tới những cải tiến dài hạn thay vì những lợi ích ngắn hạn, từ đó tạo ra những kết quả tốt hơn cho doanh nghiệp.

Do đó, doanh nghiệp nên lập một sơ đồ VSM trong các dự án cải tiến thời gian chu kì nhằm thể hiện chính xác cách thức hoạt động của một quy trình với yêu cầu thời gian và từng bước công việc chi tiết cũng như để nhân viên có động lực phát triển hơn.

>>> xem thêm: Poka Yoke là gì ? Công cụ chống sai lỗi trong Sản xuất

CÁC BƯỚC ĐƠN GIẢN ĐỂ THỰC HIỆN SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ

Để vẽ sơ đồ chuỗi giá trị VSM thành công thì thường các doanh nghiệp cụ thể là nhà quản lý sẽ thực hiện sẽ thông qua 5 bước cơ bản cách của vẽ sơ đồ chuỗi giá trị như sau:

1. Xác định chuỗi giá trị
2. Vẽ sơ đồ chuỗi giá trị
3. Đánh giá hiện trạng
4. Vẽ sơ đồ chuỗi giá trị tương lai
5. Xây dựng chuỗi giá trị tương lai
6. Đánh giá hiệu quả tinh gọn

Bước 1: Xác định sản phẩm, dịch vụ cần cải tiến

Việc xác định sản phẩm, dịch vụ chủ lực có số lượng sản xuất lớn và đem lại doanh thu cao sẽ nên được doanh nghiệp thí điểm trước. Những sản phẩm đó sau khi được chọn lập sơ đồ chuỗi giá trị VSM thành công sẽ chuyển sang các sản phẩm khác sau.

Bước 2: Vẽ Bản đồ chuỗi giá VSM trị hiện tại

Bước đầu tiên để vẽ chuỗi sơ đồ giá trị bằng việc thành lập nhóm VSM gồm các thành viên từ các phòng ban tham gia vào các khâu của quá trình sản xuất và kinh doanh. Người được chọn nên là những thành viên trực tiếp vận hành sản xuất để có thể nắm rõ quá trình vận hành và mang lại hiệu quả cao nhất. Bản sơ đồ mới có giá trị.

Để vẽ sơ đồ chuỗi giá trị bạn cần xác định công đoạn chính của quy trình sản xuất ở thời điểm đó và xắp xếp vị trí theo thứ tự từ nguyên vật liệu cho đến sản phẩm cuối cùng hoặc ngược lại. Thống nhất các kí hiệu như mũi tên mô tả dòng vật chất đi vào đi ra. Để sơ đồ chuỗi giá trị có giá trị thì cần bám sát qui trình sản xuất, thu thập ý kiến của người lao động và tập hợp các dữ liệu và thông tin thực tế bao gồm: Tồn kho của mỗi công đoạn; Thời gian tạo ra một sản phẩm; Thời gian thay thế các chi tiết hỏng; Thời gian chạy máy; Số người vận hành; Số ca làm việc; Tỷ lệ phế liệu; Kích thước đóng gói; Lượng hàng cần chuyển,…

Nhóm VSM cần xác nhận lại sơ đồ so với thực trạng bằng việc quan sát xưởng sản xuất và rà soát lại qui trình gần nhất với khách hàng. Đảm bảo sơ đồ thực trạng trùng khớp với quy trình thực tế diễn ra.

Các biểu tượng trong sơ đồ chuỗi giá trị VSM

Sơ đồ chuỗi giá trị VSM là một hệ thống biểu đồ dòng chảy công việc. VSM sử dụng nhiều biểu tượng cho mỗi yếu tố. Dưới đây là mô tả nhanh về một số biểu tượng được sử dụng phổ biến nhất trong VSM.

Biểu tượng VSM liên quan đến quy trình

	Khách hàng/ Nhà cung cấp	Biểu tượng đại diện cho nhà cung cấp được đặt ở góc trên cùng bên trái của sơ đồ. Ngược lại, biểu tượng đại diện cho khách hàng được đặt ở bên phải.
	Dòng chảy quy trình chuyên biệt	Biểu tượng này đại diện cho dòng vật liệu nội bộ cố định và liên tục qua một bộ phận, quy trình, hoạt động hoặc máy móc.
	Dòng chảy quy trình chung	Không giống như biểu tượng dòng chảy quy trình chuyên biệt, biểu tượng này ám chỉ các quy trình được sử dụng bởi nhiều chuỗi giá trị khác nhau.
	Ô dữ liệu	Các ô dữ liệu này được sử dụng để lưu trữ thông tin về các quy trình khác, phục vụ mục đích lưu trữ hồ sơ thông tin hoặc phân tích.

Biểu tượng VSM liên quan đến nguyên vật liệu

	Hàng tồn kho	Biểu tượng này bao gồm cả hàng tồn kho đang được di chuyển giữa hai quy trình hoặc được lưu trữ để sử dụng sau.
	Vận chuyển bên trong	Biểu tượng này đại diện cho nguyên vật liệu đến hoặc sản phẩm được xuất xưởng.
	Điểm dự trữ tài nguyên	Biểu tượng này đại diện cho một điểm dự trữ nơi các khách hàng cuối cùng có thể lấy hàng tồn kho mà họ cần khi nó được bổ sung bởi nhà cung cấp.
	Vận chuyển bên ngoài	Vận chuyển nguyên vật liệu từ nhà cung cấp hoặc giao hàng sản phẩm đến khách hàng.

Biểu tượng VSM thông tin

	Kiểm soát sản xuất	Biểu trưng cho bộ phận/phòng kiểm soát và lập kế hoạch sản xuất
	Dòng chảy thông tin	Biểu thị dòng chảy thông tin thủ công thông qua giấy tờ hoặc trao đổi trực tiếp.
	Dòng chảy thông tin điện tử	Tượng trưng cho dòng chảy thông tin qua mạng hoặc các thiết bị điện tử.
	Sản xuất Kanban	Cho biết mức sản xuất cần thiết để cung cấp cho các khâu phía sau.

Biểu tượng VSM chung

	Kaizen đột phá	Phân tích các điểm yếu và cơ hội cải tiến
	Timeline (Dòng thời gian)	Được đặt ở phía dưới và hiển thị thời gian chờ và thời gian xử lý. Điều này có thể được sử dụng để tính toán Lead time (thời gian sản xuất) và Cycle time (thời gian chu kỳ).

Bước 3: Đánh giá chuỗi giá trị hiện tại

Sau khi xem xét sơ đồ chuỗi giá trị VSM như hiện tại đã thực hiện vẽ ở bước 2 thì luôn luôn đặt ra những câu hỏi như: “Hoạt động này có làm tăng giá trị không” (giá trị tăng ở đây được hiểu là tạo ra sản phẩm có giá trị hơn cho khách hàng). Những khâu tạo ra giá trị nên được tiếp tục được duy trì và ngược lại loại bỏ đi những công đoạn không làm tăng lên giá trị để có phương án loại bỏ. Lưu ý, sẽ có những yếu tố không làm tăng giá trị nhưng vẫn cần phải giữ lại, ví dụ, các hoạt động phổ biến quy chế trong hoạt động sản xuất, các khâu bảo hộ để đảm bảo an toàn cho người lao động,…

Bước 4: Vẽ Sơ đồ chuỗi giá trị VSM tương lai

Bước này được coi như là bước vẽ lại sơ đồ chuỗi giá trị sau khi đã loại bỏ đi những lãng phí và sai sót. Việc cải tiến các qui trình theo hướng đã được xác định trước đó ở bước 3. Những thông tin trong bản sơ đồ chuỗi giá trị trong tương lai hướng tới sự lý tưởng và tối ưu hóa trong sản xuất để giúp sản phẩm tiếp theo được tạo ra sẽ có giá trị và chất lượng hơn so với sản phẩm trước đó.

Bên cạnh việc cải tiến dựa trên sự rút kinh nghiệm từ thực tế, doanh nghiệp cũng có thể tham khảo các mô hình tinh gọn của các công ty khác, thậm chí là của đối thủ hoặc xin ý kiến của chuyên gia quản lý chất lượng để thiết lập các cải cách phù hợp với hệ thống của mình.

Bước 5: Lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch để đạt được chuỗi giá trị mong muốn

• Doanh nghiệp tiến hành triển khai Sơ đồ chuỗi giá trị VSM tương lai vào thực tế. Có thể chia nhỏ sơ đồ thành các phần và phân công cho các nhóm phụ trách, công việc phải được hoàn thành theo đúng yêu cầu và thời gian quy định.
• Áp dụng các công cụ hiện đại như: 5S, Just In Time, Kaizen để quá trình thực hiện đạt hiệu quả cao.
• Thiết lập cơ chế kiểm tra, theo dõi, giám sát các công đoạn, đảm bảo không để xảy ra sai sót.
• Tiến hành đánh giá hệ thống và quy trình định kỳ, thực hiện điều chỉnh khi cần thiết.

Bước 6: Đánh giá hiệu quả và cải tiến liên tục

Bước cuối cùng trong quá trình triển khai Value Stream Mapping (VSM) chính là đánh giá mức độ phù hợp và hiệu quả của phương pháp này đối với mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp. Đây là lúc tổ chức cần xem xét liệu sơ đồ chuỗi giá trị đã thực sự phản ánh đúng định hướng kinh doanh hay chưa.

Một số câu hỏi quan trọng cần được đặt ra:

• Sơ đồ VSM có truyền tải rõ ràng các mục tiêu mà doanh nghiệp đang hướng tới?
• Mối liên kết giữa doanh nghiệp và khách hàng đã được thể hiện trong sơ đồ chưa?
• Những cải tiến theo hướng tinh gọn đã mang lại giá trị thực tiễn và trở thành một phần văn hóa nội bộ chưa?

Dựa trên những đánh giá này, nhà quản lý sẽ có cái nhìn cụ thể để tiếp tục cải tiến quy trình, nâng cao hiệu suất và sự linh hoạt trong môi trường kinh doanh đầy biến động. VSM không phải là một công cụ dùng một lần, mà là một chu trình cần được lặp lại thường xuyên để đảm bảo tính thích ứng và phát triển bền vững.

ỨNG DỤNG THỰC TẾ CỦA SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ (VSM)

Value Stream Mapping (VSM) hiện có thể được áp dụng rộng rãi tại nhiều ngành nghề khác nhau phù hợp với nhiều lĩnh vực khác nhau. Trong bài viết này chúng tôi xin lấy một vài ví dụ ứng dụng thực tế của sơ đồ chuỗi giá trị VSM cho các doanh nghiệp có thể áp dụng:

1. Trong ngành sản xuất

Ngành sản xuất chính là cái nôi khởi nguồn cho sự phát triển của VSM từ những năm 1950 với Hệ thống Sản xuất Toyota (TPS). Trong môi trường sản xuất, việc kiểm soát chặt chẽ dòng chảy nguyên vật liệu và thời gian xử lý là yếu tố sống còn.

Sơ đồ chuỗi giá trị VSM giúp doanh nghiệp sản xuất nhìn rõ từng công đoạn – từ nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm đầu ra. Qua đó, các điểm gây chậm trễ, sản xuất dư thừa hay kém hiệu quả đều được phát hiện và xử lý kịp thời. Việc này không chỉ nâng cao năng suất mà còn giảm thiểu lãng phí, tạo nền tảng vững chắc cho sản xuất tinh gọn.

2. Trong ngành tài chính

Ngành tài chính hệ thống VSM được áp dụng cũng có thể tinh gọn hóa các quy trình giao dịch. Trong môi trường mà khách hàng ngày càng yêu cầu sự nhanh chóng và minh bạch, việc tối ưu hóa từng bước trong quy trình làm việc là điều thiết yếu.

Hệ thống Value Stream Mapping giúp các tổ chức tài chính xác định những phòng ban hoạt động hiệu quả và những điểm cần cải thiện. Ví dụ, nếu một chi nhánh ngân hàng có thời gian xử lý giao dịch nhanh hơn các chi nhánh khác, nhà quản lý có thể phân tích để tìm ra nguyên nhân và nhân rộng mô hình đó. Đồng thời, VSM còn hỗ trợ trong việc tự động hóa những quy trình lặp lại, từ đó giảm tải áp lực cho nhân viên và nâng cao trải nghiệm khách hàng.

3. Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe

Hiện nay ngành y tế hiện đại không chỉ quan tâm đến hiệu quả điều trị mà còn đặt nặng yếu tố trải nghiệm của bệnh nhân – từ thời gian chờ, chi phí đến quy trình thủ tục. Với mỗi một phút chờ đợi có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của bệnh nhân thậm chí là tính mạng. Do đó, VSM được sử dụng để phân tích toàn bộ hành trình của bệnh nhân trong cơ sở y tế – từ khi nhập viện, qua các phòng ban như cấp cứu, tư vấn, điều trị, đến khi xuất viện.

Thông qua sơ đồ chuỗi giá trị VSM, các bệnh viện có thể nhận diện được điểm tắc nghẽn trong quy trình, từ đó điều phối lại nguồn lực, giảm thời gian chờ và tối ưu hóa dịch vụ chăm sóc. Kết quả là cả hiệu suất vận hành lẫn chất lượng dịch vụ đều được cải thiện đáng kể.

>>> Ứng dụng thực tiễn của sơ đồ chuỗi giá trị trong sản xuất

LỢI ICH KHI ÁP DỤNG SƠ ĐỒ CHUỖI GIÁ TRỊ (VSM)

Value Stream Mapping không chỉ là một công cụ vẽ sơ đồ, mà còn là một phương pháp toàn diện giúp doanh nghiệp nhìn thấu quy trình vận hành của mình. Những lợi ích mà VSM mang lại có thể kể đến như:

• Nhận diện và loại bỏ lãng phí: Nhờ VSM, doanh nghiệp dễ dàng phát hiện các điểm nghẽn gây lãng phí – từ thời gian chờ đợi, sản xuất dư thừa đến các công đoạn xử lý không cần thiết – và từ đó đưa ra các giải pháp cụ thể để khắc phục.
• Tạo cái nhìn toàn cảnh về quy trình: VSM giúp “vẽ lại” toàn bộ dòng chảy công việc, từ hoạt động tạo ra giá trị đến những phần không mang lại giá trị. Điều này giúp tất cả các bộ phận trong doanh nghiệp có cùng một góc nhìn về thực trạng vận hành.
• Khơi nguồn cải tiến liên tục: Nhờ việc trực quan hóa dòng chảy sản xuất, VSM cho phép doanh nghiệp dễ dàng xác định hướng đi cho các cải tiến tương lai, từ đó nâng cao hiệu suất và tính linh hoạt.

NHẬN BỘ TÀI LIỆU

Kết Luận:

Có thể thấy VSM là một công cụ hệ thống mạnh mẽ để loại bỏ lãng phí và tối ưu hóa quy trình sản xuất. Phương pháp này đặc biệt phù hợp với các doanh nghiệp đang tìm cách cải tiến hiệu quả vận hành trên toàn bộ chuỗi giá trị.

Việc thể hiện rõ ràng các bước trong quy trình giúp tiết kiệm thời gian họp hành, tăng khả năng ra quyết định và cải thiện kết quả kinh doanh. Nếu thiếu đi công cụ trực quan này, nhiều vấn đề sẽ bị bỏ sót, còn các cuộc thảo luận cải tiến sẽ thiếu định hướng và kém hiệu quả. Đón đọc những kiến thức mới bổ ích của diendaniso.com để biết nhiều hơn về các tiêu chuẩn tiên tiến.