Văn Hóa đa Chiều Của Hofstede - 15 Phút Một Ngày

Tìm hiểu giá trị của môi trường làm việc trên toàn thế giới

Trong thời đại toàn cầu như ngày nay, công nghệ đã giúp mang thế giới lại gần nhau hơn và tạo điều kiện cho nhiều người thuộc nhiều nền văn hóa khác nhau có cơ hội làm việc và giao tiếp cùng nhau.

Đây là một sự thật đầy thú vị nhưng cũng ẩn chứa nhiều bực bội và bất trắc. Làm sao để liên hệ với một người thuộc một nền văn hóa khác? Nên nói gì, không nên nói gì để bắt đầu một cuộc trò chuyện? Chủ đề nào thuộc loại cấm kị mà nên để ý?

Xây dựng quan hệ với mọi người từ khắp nơi trên thế giới mới chỉ là một chiều của đa dạng văn hóa. Ngoài ra, bạn còn gặp phải các vấn đề như cách động viên mọi người, cơ cấu dự án và phát triển chiến lược.

Có những quy tắc có thể áp dụng cho nơi nơi này nhưng lại không đúng ở nơi khác, Vậy câu hỏi đặt ra là “Làm sao để hiểu được sự khác biệt về văn hóa đó?” Chúng ta buộc phải học hỏi từ sai lầm của chính mình hay có thể tham khảo từ những người đi trước?

May mắn thay, Tiến lỹ tâm lý học Geert Hofstede đã tự mình hỏi và giải đáp câu hỏi này trong những năm 1970 qua hơn 1 thập kỷ nghiên cứu và hàng ngàn bài phỏng vấn. Để từ đó, hình thành nên tiêu chuẩn được công nhận trên toàn thế giới về mô hình về kích cỡ văn hóa.

Sau quá trình phỏng vấn những người làm việc cho cùng một tổ chức tại hơn 40 quốc gia trên thế giới, Hofstede đã thu thập đủ dữ liệu và bắt đầu phân tích dữ liệu của mình. Mới đầu, ông xác định được bốn kích thước khác biệt về văn hóa để phân biệt nền văn hóa này với một nền văn hóa khác. Sau đó, ông thêm vào chiều thứ năm để tạo nên mô hình như hiện nay.

Từng quốc gia sẽ được tính điểm với thang tỷ lệ từ 0 đến 100 cho mỗi chiều. Chiều nào có điểm càng cao nghĩa là chiều đó được thể hiện nhiều ra bên ngoài xã hội.

Năm Kích thước Văn hóa

Dựa trên cơ sở dữ liệu về thống kê văn hóa, Hofstede bắt đầu phân tích kết quả và tìm thấy mô hình rõ ràng về sự tương thích và khác biệt của xã hội theo năm chiều. Điều thú vị là nghiên cứu của Hofstede chỉ được tiến hành trên các nhân viên của IBM nhưng từ đó đã giúp ông xây dựng mô hình dựa trên sự khác biệt về quốc gia trong văn hóa và loại bỏ chủ yếu khác biệt về văn hóa công ty.

Năm kích thước văn hóa bao gồm:

1. Quyền lực / Khoảng cách (PD) – Kích thước này nói lên mức độ bất bình đẳng đã tồn tại – và được chấp nhận – giữa những người có và không có quyền lực trong xã hội. PD cao đồng nghĩa với việc xã hội chấp nhận sự phân phối không công bằng về quyền lực và mọi người đều hiểu “chỗ đứng” của mình trong xã hội. Còn PD thấp có nghĩa là quyền lực được chia sẻ và được phân tán đồng đều trong xã hội và mọi thành viên trong xã hội xem mình bình đẳng với người khác.

Ứng dụng: Theo mô hình Hofstede, trong một đất nước có PD cao như Malaysia (104), bạn chỉ được gửi báo cáo cho đội ngũ quản lý cấp cao và chỉ vài lãnh đạo cấp cao có quyền lực mới được tham gia vào cuộc họp kín.

Đặc điểm	Gợi ý
High PD	Công ty tập trung. Phân cấp mạnh. Hố sâu ngăn cách giữa bồi thường, quyền lực và sự tôn trọng.	Công nhận quyền lực của lãnh đạo. Cần phải hỏi ý kiến cấp cao nhất mới có câu trả lời.
Low PD	Tổ chức phẳng hơn Cấp trên và cấp dưới bình đẳng với nhau.	Sử dụng sức mạnh đội nhóm Nhiều người cùng ra quyết định.

2. Chủ nghĩa cá nhân (IDV)– Nói lên sức mạnh của một cá nhân với những người khác trong cộng đồng. IDV cao chứng tỏ cá nhân đó có kết nối lỏng lẻo với mọi người. Tại các quốc gia có IDV cao, mọi người thường ít kết nối và ít chia sẻ trách nhiệm với nhau ngoại trừ gia đình và một vài người bạn thân. Còn trong xã hội có IDV thấp, các cá nhân gắn kết mạnh với nhau và mức độ trung thành cũng như tôn trọng dành cho thành viên của nhóm khá cao. Quy mô nhóm cũng lớn hơn và thành viên chịu trách nhiệm nhiều hơn cho mỗi thành viên khác trong nhóm.

Ứng dụng: Phân tích của Hofstede cho thấy các nước Trung Mỹ như Panama và Guatemala là những nơi có điểm IDV rất thấp (tương ứng là 11 và 6). Do đó cộng đồng sẽ dễ dàng hiểu và đón nhận một chiến dịch tiếp thị nhấn mạnh lợi ích của việc phục vụ cộng đồng hoặc gắn kết với phong trào chính trị.

Đặc điểm	Gợi ý
IDV cao	Tôn trọng thời gian và nhu cầu tự do của người khác Thích thử thách và mong đợi tưởng thưởng vì đã lao động chăm chỉ. Tôn trọng quyền riêng tư.	Công nhận thành quả Đừng hỏi quá nhiều thông tin cá nhân. Khuyến khích tranh luận và thể hiện ý tưởng cá nhân.
IDV thấp	Nhấn mạnh xây dựng kỹ năng để trở nên xuất chúng trong một lĩnh vực nào đó Làm việc vì phần thưởng vật chất. Sự hài hòa quan trọng hơn sự trung thực.	Tôn trọng sự thông thái và tuổi tác. Trấn áp cảm xúc để tạo ra môi trường làm việc hòa hợp. Tôn trọng truyền thống và chỉ muốn thay đổi từ từ.

3. Nam tính (MAS) – Kích thước này đề cập đến việc xã hội gắn kết và đề cao vai trò truyền thống của nam và nữ ra sao. Xã hội có MAS cao là những nơi nam giới được trông đợi phải là trụ cột, quyết đoán và mạnh mẽ còn phụ nữ sẽ không được giao trọng cách và công việc vốn thuộc về nam giới. Ngược lại, xã hội có MAS thấp không đảo ngược vai trò giới tính mà chỉ đơn giản là làm mờ vai trò của nó. Ở đó, nữ giới và nam giới làm việc cùng nhau trên nhiều ngành nghề. Đàn ông được phép yếu đuối và phụ nữ có thể làm việc chăm chỉ để tiến thân trên sự nghiệp.

Ứng dụng: Nhật Bản có chỉ số MAS rất cao là 95 trong khi đó Thụy Điển lại chỉ có 5 điểm. Theo phân tích của Hofstede, nếu định mở một văn phòng tại Nhật Bản, bạn chỉ có thể có thành công lớn nếu chỉ định một nhân viên nam dẫn dắt đội và có lực lượng nam giới áp đảo trong nhóm. Tại Thụy Điển, bạn phải thành lập đội nhóm dựa trên việc phân bổ hợp lý các kỹ năng chứ ko phải giới tính.

Đặc điểm	Gợi ý
MAS cao	Đàn ông là giống đực còn phụ nữ là giống cái. Có sự khác biệt rõ giữa công việc của nam giới và nữ giới.	Chú ý tới sự phân biệt giữa vai trò của nam và nữ. Khuyến cáo nam giới không nên thảo luận hoặc đưa ra các quyết định cảm tính.
MAS thấp	Nam giới làm được thì nữ giới cũng làm được. Người phụ nữ thành công và quyền lực sẽ được trọng vọng.	Tránh xa tâm lý “câu lạc bộ của các chàng trai”. Đảm bảo rằng công việc không phân biệt đối xử giới tính. Đối xử bình đẳng giữa nam và nữ.

4. Tính bấp bênh / Chỉ số xa lánh (UAI)– Kích cỡ này liên quan tới mức độ lo lắngcủa các thành viên trong xã hội về những tình huống không chắc chắn hoặc không biết. Quốc gia có điểm UAI cao luôn cố gắng tránh xa các tình huống không rõ ràng hết mức có thể. Xã hội đó được điều chỉnh bởi các quy tắc, trật tự và luôn tìm kiếm một “sự thật” chung. UAI thấp điểm cho thấy xã hội đó thích hưởng ứng sự kiện mới và các giá trị khác biệt. Có rất ít quy tắc chung và người dân được khuyến khích tự do khám phá sự thật.

Ứng dụng: Kích thước văn hóa của Hofstede chỉ ra rằng khi thảo luận về một dự án với người Bỉ, quốc gia có điểm UAI là 94, bạn nên điều tra nhiều trường hợp và chỉ cần trình bày một vài lựa chọn nhưng phải đầy đủ thông tin chi tiết về kế hoạch rủi ro và ngẫu nhiên. (Lưu ý sự khác biệt văn hóa giữa người nói tiếng Pháp và tiếng Hà Lan ở Bỉ!)

Đặc điểm	Gợi ý
UAI cao	Cách thức kinh doanh cứng nhắc với nhiều luật lệ và quy tắc Cần và yêu cầu phải có cấu trúc Cảm giác lo lắng căng thẳng lấn át cảm xúc và biểu hiện. Tránh né sự khác biệt.	Hiểu rõ về mong đợi và thước đo của mình. Lập kế hoạch, chuẩn bị và giao tiếp thường xuyên và rõ ràng, có kế hoạch chi tiết và tập trung vào mặt chiến thuật của dự án. Biểu hiện thái độ bằng giọng nói và cử chỉ tay chân.
UAI thấp	Thái độ kinh doanh linh động. Lo lắng về kế hoạch dài lâu hơn là những việc xảy ra hằng ngày. Chấp nhận thay đổi và rủi ro.	Không áp đặt quy tắc hoặc cấu trúc không cần thiết. Giảm thiểu các phản ứng nặng tình cảm bằng cách giữ bình tĩnh và suy nghĩ kỹ trước khi nói. Thể hiện sự tò mò khi khám phá ra điểm khác biệt.

5. Định hướng dài hạn (LTO) – Kích cỡ này đề cập đến việc xã hội đánh giá các giá trị xã hội lâu đời – chứ không phải ngắn hạn – và truyền thống như thế nào. Đây là chiều thứ năm mà Hofstede thêm vào sau khi tìm ra mối liên kết mạnh mẽ với triết học Nho giáo của các quốc gia châu Á. Từ đó dẫn tới cách cư xử hoàn toàn khác biệt so với các nền văn hóa phương Tây. Tại các quốc gia có điểm LTO cao, người ta quan trọng việc thực hiện các nghĩa vụ xã hội và tránh bị “mất mặt” trước đám đông.

Ứng dụng: Theo phân tích của Hofstede, Hoa Kỳ và Anh Quốc là 2 quốc gia có điểm LTO thấp cho thấy bạn có thể mong muốn bất kì điều gì liên quan tới sáng tạo và ý tưởng mới lạ. Mô hình này hàm ý rằng người dân ở Mỹ và Anh không đánh giá cao các giá trị truyền thống như nhiều nơi khác và sẵn sàng giúp bạn thực hiện các kế hoạch sáng tạo miễn là họ được tham gia. (Phát hiện này có thể gây ngạc nhiên cho người dân ở Anh, nơi có nhiều hiệp hội truyền thống!)

Đặc điểm	Gợi ý
LTO cao	Gia đình là tế bào của xã hội. Cha mẹ và nam giới có nhiều quyền hơn so với con trẻ và phụ nữ. Đạo đức làm việc cao. Đề cao học vấn và đào tạo.	Tôn trọng các giá trị văn hóa. Không phô diễn ngông cuồng và hành động nhẹ dạ. Tưởng thưởng cho sự kiên trì, trung thành và cam kết. Tránh làm bất cứ điều gì gây “mất mặt”
Low LTO	Khuyến khích sự bình đẳng. Chủ nghĩa cá nhân và sáng tạo cao. Đối xử với người khác theo cách bạn muốn được đối xử. Tự tìm kiếm, tự thực hiện.	Mong muốn được sống theo tiêu chuẩn và quy tắc do mình tự đề ra. Tôn trọng người khác. Không ngần ngại thay đổi khi cần thiết.

Để tìm hiểu thêm về số điểm của từng quốc gia cũng như tìm hiểu thêm về nghiên cứu của Hofstede, 15phut.vn mời bạn hãy ghé thăm trang web của ông.

Lưu ý:

Phân tích của Hofstede được thực hiện theo quốc gia và có vẻ thích hợp với nhiều nước nhưng lại không hợp lý cho những quốc gia được cơ cấu dựa trên nguồn gốc dân tộc hay địa lý. Ví dụ tại Canada, Văn hóa của người Canada nói tiếng Pháp sẽ khá khác biệt so với những người Canada nói tiếng Anh. Hoặc ở Italy, điểm nam tính sẽ khác nhau giữa miền Bắc và miền Nam.

Điểm cốt lõi:

Văn hóa đóng vai trò rất lớn trong việc điều chỉnh quy tắc và mối quan hệ giữa các cá nhân tại nơi làm việc. Được nuôi dưỡng trong nền văn hóa nào thì tự nhiên bạn sẽ được chuẩn bị về hành vi ứng xử phù hợp với nền văn hóa ấy mà không cần phải suy nghĩ về phản ứng, sở thích và cảm xúc của bạn.

Nhưng khi bước vào một nền văn hóa khác, đột nhiên mọi thứ sẽ thay đổi. Bạn không biết phải làm gì hoặc nói gì cho phù hợp. Do đó bạn nên sử dụng mô hình kích thước văn hoá của Hofstede để đánh giá cách tiếp cận, các quyết định và hành động cho phù hợp với nhận thức chung của xã hội khi nghĩ và phản ứng với hành động đó của bạn.

Tất nhiên sẽ không có xã hội nào đồng nhất từ trên xuống dưới và luôn có độ lệch so với tiêu chí Hofstede nhưng ít nhất bạn vẫn không bị lạc đường vì đã có sẵn cẩm nang hướng dẫn. Người ta thường sợ những gì không biết và bạn sẽ được thúc đẩy bởi sự tự tin và sự an tâm từ việc nghiên cứu mô hình văn hóa này.

Áp dụng vào cuộc sống:

• Dành chút thời gian xem xét thang điểm của từng quốc gia do Hofstede xác định. Đặc biệt chú ý đến các quốc gia mà cộng sự của bạn đang sống.

• Từ bảng điểm đó, hãy suy nghĩ về các tương tác đã xảy ra giữa bạn và cộng sự ở các nước khác. Việc đối thoại và liên kết có có ý nghĩa hơn sau khi nghiên cứu 5 kích cỡ này không?

• Thách thức chính mình tìm hiểu thêm về một nền văn hóa cụ thể. Nếu công việc của bạn đòi hỏi phải tiếp xúc với người nước ngoài, hãy xem thang điểm của nước đó và áp dụng điểm Hofstede để khám phá và xác định những gì cần biết

• Nếu được yêu cầu làm việc với một người đến từ một nền văn hóa khác, sử dụng điểm số của Hofstede và ghi chú về cách tiếp cận của bạn, cần chuẩn bị cái gì để thảo luận, và lý do tại sao bạn làm như vậy. Sau đó, đánh giá hiệu suất của bạn và nghiên cứu sâu hơn để chuẩn bị cho lần tới.

• Trên hết là bạn phải biến sự nhạy cảm về văn hóa trở thành một phần của cuộc sống hàng ngày bằng cách tìm hiểu giá trị của sự khác biệt giữa con người và tôn trọng sự khác biệt giữa mỗi quốc gia.

15 phút sưu tầm và biên tập.