Lý Thuyết Bốn Lò Lửa: Muốn Thành Công Phải Trả Giá Không Hề Rẻ

Donald E. Super là người có nhiều đóng góp trong phong trào hướng nghiệp, là nhà tư vấn tâm lý học và tư vấn nghề nghiệp kiêm nhà hoạch định cuộc sống. Ông cho rằng, tùy theo độ tuổi mà ta có thể đóng nhiều vai trò khác nhau. Chẳng hạn, trong độ tuổi 18-25, ta sẽ đóng vai trò nào: con ngoan của bố mẹ, sinh viên đại học danh giá, người trẻ hết mình vì tình yêu hay là một nhân viên tiêu biểu?

Trên lý thuyết, vai trò nào cũng cần thiết và vai trò nào cũng quan trọng. Nhưng để đạt đỉnh hạnh phúc trong vai trò đó, ta buộc phải đưa ra sự lựa chọn. Trong xã hội đang đề cao tinh thần multitask (đa nhiệm) nhiều người cho rằng chỉ cần ta sắp xếp thời gian tốt và cố gắng hết mình thì có thể đạt được. Trên thực tế, đây chỉ là một ý tưởng có phần viển vông, trên thực tế rất khó để ta có được tất cả một lúc.

Lý thuyết Bốn lò lửa là gì?

Hãy nghĩ về cuộc sống dưới Lý thuyết Bốn lò lửa: Ta có 4 cái lò trên bếp, mỗi lò biểu trưng cho một mặt của cuộc sống: 

Lò lửa đầu tiên đại diện cho gia đình.

Lò lửa thứ hai đại diện cho bạn bè.

Lò lửa thứ ba đại diện cho sức khỏe.

Lò lửa thứ tư đại diện cho công việc.

Lý thuyết này cho rằng, để có thể thành công, ta buộc phải loại bỏ một trong 4 lò lửa đó. Thậm chí, mỗi người trong một giai đoạn của cuộc đời chỉ nên và sẽ làm tốt nhất nếu chúng ta chọn ra hai vai trò chính để nắm giữ.

Khi nghe tới điều này, rất nhiều người đã tìm ngay cách để lách luật - làm sao có thể thành công khi cả 4 chiếc lò đều đang cháy. Có thể ta sẽ gộp hai lò làm một, chẳng hạn như nhóm chung gia đình và bạn bè, hay nhóm chung sức khỏe và công việc? 

Thế nhưng, suy nghĩ này chẳng vào đâu cả, và ta sớm nhận ra rằng mình chỉ đang tìm cách luật bất biến. Đó là vì ta không thể đối diện với sự thật rằng: "Cuộc sống là một chuỗi các lựa chọn không hoàn hảo". Hơn nữa, lý thuyết này không nói ta phải bỏ toàn bộ các phương diện cả đời, mà là tập trung vào "lò lửa" phù hợp với độ tuổi của mình khi đó.

Cân bằng công việc - cuộc sống

Tất nhiên, trong số chúng ta sẽ luôn có người không chịu an phận, muốn nỗ lực hết mình để thay đổi chân lý đó. Nếu muốn duy trì cả 4 lò lửa, ta có thể thử những cách này:

Tìm người giúp đỡ

Ngày nay, ta luôn có thể thuê người hoặc nhờ ai đó giúp đỡ một số công việc khi cần. Ví dụ như ta đi ăn nhà hàng vì không muốn phải nấu nước, sử dụng dịch vụ giặt là vì muốn tiết kiệm thời gian giặt đồ,... Hãy áp dụng tương tự vào việc cân bằng công việc và cuộc sống. Chẳng hạn như với lò lửa gia đình, những nhà có bố mẹ đều bận rộn buộc phải "chia lửa" bằng cách gửi con đi nhà trẻ hoặc thuê người giúp việc.

Điểm mạnh của phương pháp này là bằng cách nào đó, ta đang giữ cho cả 4 lò luôn cháy. Còn điểm yếu của nó chính là ta không thực sự tham gia vào quá trình "giữ lửa" trọn vẹn nhất. 

Khai mở giới hạn

Điểm khúc mắc nhất của lý thuyết này là nó khiến ta chưa làm việc đúng như khả năng. Ta thường tự nhủ: "Nếu tôi mà có thêm thời gian, tôi sẽ kiếm được nhiều tiền hơn/ tập thể dục nhiều hơn/ dành nhiều thời gian hơn cho gia đình". Thay vì nghĩ mình là "nạn nhân" của thời gian, hãy chủ động mở rộng tối đa các giới hạn và tận dụng từng phút giây.

Ta có thể tích cực hơn, giúp bản thân tập trung và làm việc nhiều nhất có thể trong thời hạn nguồn lực cho phép. Tuy nhiên, ta phải chấp nhận rằng liên tục "bơm" sự tích cực có thể khiến ta sớm mệt nhoài. Và chưa kể, có những thứ ta cần đầu tư toàn lực trong ngày, và có những thứ ta không có thời gian, độ tập trung để làm được hoàn hảo.

Chia theo tuổi đời

Thay vì tìm kiếm sự hoàn hảo mọi lúc mọi nơi, sao ta không thử tập trung vào vài mảng theo từng khoảng thời gian nhất định. Có nghĩa là, mức độ ưu tiên của 4 lò lửa sẽ thay đổi trong suốt cuộc đời, linh hoạt chứ không cứng nhắc.

Tuổi 20-30 là thời điểm ta còn trẻ, nhiều người chưa có gia đình, dễ dàng hơn để tập trung vào sự nghiệp và rèn luyện. Lúc này, hai lò "công việc" và "sức khoẻ" cháy mạnh nhất. Vài năm sau, khi đã có gia đình, chúng có thể cháy nhỏ hơn, trong khi lò "gia đình" lại bùng lên mạnh mẽ. Một vài thập kỷ qua đi, khi sắp đến tuổi về hưu, ta lại muốn gặp gỡ bạn bè, bắt đầu lại công việc kinh doanh ngày trước.

Rất khó để cả 4 lò lửa đều cùng cháy mạnh mẽ một lúc, ta phải học cách buông bỏ và chấp nhận. Cuộc sống là chuỗi các chọn lựa, và mọi lựa chọn đều có giá của nó.

Theo James Clear

Xem thêm: Công thức 4-2-72-21 của người thành công: Muốn làm nên chuyện, đơn giản là đừng trì hoãn