Dịch Thuật: Chữ "xá" Trong Hán Ngữ Cổ - Huỳnh Chương Hưng

HomeNghiên Cứu - Dịch Thuật Dịch thuật: Chữ "xá" trong Hán ngữ cổ huỳnh chương hưng CHỮ “XÁ” 舍TRONG HÁN NGỮ CỔ 1- Quán trọ, nơi chiêu đãi. Trong Trang Tử - Thuyết Kiếm 莊子 - 說劍 có ghi: Phu Tử hưu tựu xá 夫子休就舍 (Xin ngài nghỉ ngơi, nghỉ nơi quán trọ) Dẫn đến nghĩa là “phòng ốc” 2- Trú một đêm, đặc chỉ lúc hành quân hoặc săn bắn tạm thời trú lại. Trong Tả Truyện – Trang Công tam niên 左傳 - 莊公三年 có câu: Phàm sư nhất túc vi xá 凡師一宿為舍 (Phàm quân đội nghỉ lại một đêm gọi là xá) Và trong Tuyên Công nhị niên 宣公二年: Tuyên Tử điền ư Thú sơn, xá vu Ế Tang 宣子田於首山, 舍于翳桑 (Tuyên Tử đi săn ở Thú sơn, nghỉ lại đêm ở Ế Tang) 3- Hành quân 30 dặm gọi là 1 xá Trong Tả Truyện – Hi Công nhị thập tam niên 左傳 - 僖公二十三年: Kì bễ (tị) quân tam xá 其辟 (避) 君三舍 (Sẽ lui binh tránh ngài 3 xá) Và ở Nhị thập ngũ niên 二十五年: Thoái nhất xá nhi Nguyên hàng 退一舍而原降 (Lui binh 1 xá, nước Nguyên sẽ đầu hàng) 4- Bỏ đi, không cần, không lấy (Với nghĩa này, đọc là “XẢ” – ND). Với ý nghĩa này về sau viết là 捨 (bính âm she với thanh 3) Trong Tả Truyện - Ẩn Công nguyên niên 左傳 - 隱公元年 có ghi: Thực xả nhục 食舍肉 (Khi ăn để thịt lại) Và trong Tuyên Công nhị niên 宣公二年: Tự chi, xả kì bán 食之, 舍其半 (Cho ông ta ăn, ông ta để lại một nửa) Và trong Hi Công tam thập niên 僖公三十年: Nhược xả Trịnh dĩ vi đông đạo chủ 若舍鄭以為東道主 (Nếu cứ để cho Trịnh làm chủ phía đông) Dẫn đến nghĩa phóng thích, thả ra. Trong Mạnh Tử - Lương Huệ Vương thượng 孟子 - 梁惠王上 có ghi: Xả chi, ngô bất nhẫn kì hộc tốc 舍之吾不忍其觳觫 (Thả nó ra, ta không nỡ thấy nó sợ run lập cập) Và trong Vạn Chương thượng 萬章上: Thuỷ xả chi, ngữ ngữ yên 始舍之, 圉圉焉 (Lúc vừa mới thả cá xuống ao, nó ngần ngừ bất động trong giây lát) Nay giản hoá vẫn viết là 舍 Chú của người dịch A- Hán Việt tự điển của Thiều Chửu ghi rằng: XÁ 1- Quán trọ, nhà ở cũng gọi là xá, như mao xá 茅舍 – nhà tranh 2- Tiếng để gọi người thân hàng dưới mình, như xá đệ 舍弟 – em nó; xá điệt 舍侄 – cháu nó v.v... 3- Nghỉ, như xá ư mỗ địa 舍於某地 – nghỉ trọ ở đất mỗ. Quân đi một đêm gọi là xá; tức là một quãng đường xa 30 dặm. Một âm là xả: bỏ. Tục bảo thả ra là nhiêu xả 饒舍 Lấy của gì cho người gọi là thí xả 施舍. 2- Thôi, ngừng. (Nxb Tp/ Hồ Chí Minh, 1993, trang 539) B- Từ điển Hán Việt văn ngôn dẫn chứng của Nguyễn Tôn Nhan ghi rằng: XÁ 1- Nhà trọ, Chu thư: “Hai mươi dặm có một nhà trọ” (Nhị thập lý hữu xá 二十里有舍) 2- Nhà ở, như nay người ta khiêm nhường tự gọi nhà ở của mình là Tệ xá 敝舍 (cái nhà rách của tôi) hay Hàn xá 寒舍 (cái nhà lạnh lẽo của tôi) ... 3- Tự gọi người thân thuộc hơi thấp hơn mình, như Xá đệ 舍弟 (tức em tôi). 4- Quân đội đi 30 dặm là 1 Xá. 5- Nghỉ ngơi, Kinh Thi (Tiểu Nhã, Xảo ngôn): “Cũng không được ngơi nghỉ” (Diệc bất hoàng xá 亦不遑舍). Một âm là XẢ 1- Thôi ngừng, Kinh Lễ: “Người cày ruộng ít được ngừng nghỉ” (Canh giả thiểu xả 耕者少舍). 2- Buông ra, bỏ đi, Kinh Thi (Tiểu Nhã, Xa công): “Buông tên bắn ra là trúng ngay” (Xả thỉ như phá 舍矢如破). (Nxb Tp/ Hồ Chí Minh, 2002, trang 1170) Huỳnh Chương Hưng Quy Nhơn 25/11/2016 Nguyên tác Trung văn trong CỔ ĐẠI HÁN NGỮ 古代漢語 (tập 1) Chủ biên: Vương Lực 王力 Trung Hoa thư cục, 1998. Thư Mục: Nghiên Cứu - Dịch Thuật

• Facebook
• Twitter

Previous Post Next Post

Chia Sẻ

Bài Xem Nhiều Nhất

Dịch thuật: Cách tính giờ của người Trung Quốc cổ đại

Nguồn gốc danh, tự và hiệu của Trịnh Bản Kiều

Dịch thuật: Trong như tiếng hạc bay qua (481) ("Truyện Kiều")

Dịch thuật: Nguồn gốc cụm từ "cửu ngũ chí tôn"

Dịch thuật: Làn thu thuỷ, nét xuân sơn (25) ("Truyện Kiều")

Bài Đăng Mới Nhất

Thư Mục

• Album Ảnh
• Câu Đối
• Nghiên Cứu - Dịch Thuật
• Sáng Tác
• Thư Pháp
• Tranh Vẽ
• Videos

Tổng Số Lượt Xem

Biểu mẫu liên hệ