ĐỐI NGẪU TRONG THƠ ĐƯỜNG LUẬT | Facebook

Trang chủ » Ví Dụ Về Phép đối Trong Thơ đường Luật » ĐỐI NGẪU TRONG THƠ ĐƯỜNG LUẬT | Facebook

Có thể bạn quan tâm

FacebookTham gia hoặc đăng nhập Facebook   Email hoặc điện thoạiMật khẩuBạn quên tài khoản ư?Đăng nhậpBạn có muốn tham gia Facebook không?Đăng kýĐăng kýĐỐI NGẪU TRONG THƠ ĐƯỜNG LUẬTNguyễn Quốc Bình·Thứ Tư, 11 tháng 1, 2017·Nhóm công khaiI. Đối ngẫu, vẻ đẹp đặc sắc, một trong những điều kiện cần và đủ của thơ Đường luậtNgười sáng tác thơ luật Đường khi bắt gặp một cảnh huống thơ, hồn thơ đang dào dạt, bao nhiêu ý tứ cứ trào ra, vội phô diễn nó lên giấy mực. Chưa xong. người sáng tác thơ còn phải cô đúc, dồn nén, sao cho số câu, số chữ phải đúng theo luật; số chữ trong bài có thanh trắc phải xấp xỉ số thanh bằng. Nếu ta gọi chữ có thanh bằng là số (+), chữ có thanh trắc là số (-), thì luật âm dương này thăng giáng bù trừ sát sao đến từng liên thơ, đến cả bài thơ. Đó chính là điều hé mở khái niệm về sự cân bằng, có ý nghĩa triết học cổ phương Đông nằm trong hình thức thơ Đường luật.Ý nghĩa triết học nêu trên còn thể hiện rõ ở phép đối ngẫu:Trong một liên thơ (hai câu) được gọi là có đối, thì câu trước, nó như tung, câu sau nó như hứng, nó nương vào nhau làm cho ý thơ thêm mạch lạc.Vậy nên, người xưa đã đưa đối ngẫu vào thể thơ này như một điều bắt buộc.Từ đầu thế kỷ trước, đối mặt với sự thắng thế của phong trào thơ mới, Vũ Hoàng Chương, một nhà thơ thành danh, không nỡ bỏ hẳn thơ Đường luật, ông đã sáng tác nhiều bài thơ không đối, chỉ giữ lại có luật hạn câu, hạn chữ, hạn vận, hạn bằng trắc. Vũ Hoàng Chương xem những bài thơ đó chỉ là một thực nghiệm. Sau đó, song song với việc sáng tác thơ mới, ông còn sáng tác nhiều bài thơ luật nghiêm chỉnh khác (như bài đa thủ “Giấc mơ tái tạo”).Chúng ta nay một khi đã gửi hồn cho thể thơ Đường luật thì đừng có bao giờ bực bội giữa khi đang có hồn thơ lai láng, lại bị nghẽn bởi hai cặp đối ở hai cặp câu thực, luận và nóng vội cho rằng: làm gì mà phải đối chặt chẽ vậy.- Đối ngẫu trong thơ đường luật bát cú, thất ngôn, ngũ ngôn nói tổng quát là có 2 phép: phép chỉnh đối và phép khoan đối.Dưới đây chúng tôi xin được trao đổi về 2 phép đối này. Các ví dụ được nêu ra để phân tích, chúng tôi lấy từ một số bài thơ đã in trong “Thơ Đường quê lụa” tập 5, NXB Văn hóa Dân tộc, 2008.II. Các phép đối trong thơ Đường luật1. Phép chỉnh đốiNguyễn Thu Hà, người trẻ tuổi nhất của CLB, trong bài “Duyên quê”, cặp thực, đối như sau:Anh nắm bàn tay thon ấm áp,Em cười đôi mắt sáng long lanh.Thật là chỉnh, thật là chính danh: anh với em, bàn tay với đôi mắt (Danh từ đối với Danh từ), Thon với sáng (Tính từ đối với nhau), ấm áp với long lanh (Trạng từ láy đối nhau). Hai câu thơ tình đằm thắm đến thế mà lại không thấy lả lơi. Thu Hà đã huy động phép đối rất nghiêm để đạt hiệu quả.Hạnh Anh (Đỗ Biện), trong bài “Đêm thu” cặp luận đối như sau:Hoa cúc bâng khuâng ly rượu ngátHoa nhài thao thức chút hương phôi.Cặp đối chính danh này rất nghiêm về thể thức, nhưng lại rất hào hoa.Cụ Tạ Đăng Viên, ngoại 80, có bài “Tự thọ” rất hóm hỉnh, cụ có cặp luận:Kính mắt gà đeo tròng chấp chớiGậy càng cua chống bước lon ton.Bằng hai câu đối chặt chẽ, như vẽ nên, như trông thấy một cụ đại thọ nhanh nhảu hồn nhiên trước mắt ta.2. Phép khoan đốiĐể cho một chùm thơ, một tập thơ không bị đơn điệu về hình thức đối ngẫu, người xưa đã đưa ra nhiều phép đối ngẫu linh hoạt hơn.2.1 Lưu thủy đốiVí dụ:Còn chăng lời hẹn bên trang sách,Hay đã tàn theo ánh lửa đèn.Theo quy tắc chiếu chữ thì hai câu này là bất đối. Nhưng lại xét: Hai câu thơ có cấu trúc ngữ pháp giống nhau; mạch ý câu trên trôi chảy như nước, được tràn sang câu dưới làm lọn nghĩa cho câu trên. Đó là phép Lưu thủy đối.Tất cả các liên thơ mà câu trên bắt đầu bằng mấy chữ tương tự như: còn chăng..., đã sinh..., bỗng dưng..., ứng với đầu câu dưới là các chữ tương tự như: hay đã..., phải có..., mà để..., v.v. thì liên thơ đó đã theo phép đối nói trên.2.2. Tá tự đốiVí dụ:Nghèo sạch, thanh danh nên gắng giữGiầu sang, khó tính chớ nên chơi.Câu trên, “thanh danh” là danh từ, câu dưới “khó tính” là tính từ, xét thế thì quả là bất đối. Nhưng nếu theo tiếng (không theo nghĩa thật), thì chữ “khó”, chữ “thanh” lại là tính từ; Chữ “danh” và chữ “tính” lại là danh từ. Xét theo cách này thì chúng lại đối chặt chẽ với nhau. Phép đối này người ta lợi dụng sự đồng âm dị nghĩa để Tá tự đối (như: hai mái trống tung đành chịu dột/ tám giờ chuông điểm phải nằm co - Tú xương).2.3. Số tự đối gắn với Tá tự đốiVí dụ:Học bẩy nghề còn lo thất nghiệpLàm ba vụ vẫn đói tư mùa.Hơi tiếc, ở câu dưới viết: ba vụ đối với tư mùa, tuy là đúng có nội đối ở trong câu, nhưng không hay bằng câu trên: bẩy cái nghề và thất (mất) cái nghiệp. Câu dưới, nếu không vì luật bằng trắc, mà viết là: “Làm tư vụ vẫn đói tứ mùa”, thì câu đối này được xếp vào hạng tuyệt diệu. Phép đối này được xem như là phép số tự đối có kèm theo lối chơi chữ (có thể liên hệ đến: nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc - Bà Huyện Thanh Quan).2.4. Cú trung đốiVí dụ:Màn trời chiếu đất con người khổNước vật thuyền xơ cá biển nghèo.Nếu câu trên, câu dưới cứ chiếu từng chữ lên nhau, thì hai câu này cũng bất đối. Nhưng xét nội bộ từng câu, thì lại thấy: màn trời đối với chiếu đất; nước vật đối với thuyền xơ; đuôi câu trên (con người khổ) đối rất chặt với đuôi câu dưới (cá biển nghèo). Lấy câu có nội đối để đối nhau thì lại rất cân bằng. Đây là cú trung đối.Tuy nhiên còn một số phép đối khác chúng ta ít vận dụng, xin được dẫn ra đây để cùng tham khảo.Lấy của đánh người, quân tệ nhỉ?Xương gà da cóc, có đau không?(Nguyễn Khuyến)Càng nóng bao nhiêu thời càng mátYêu đêm chưa phỉ lại yêu ngày(Hồ Xuân Hương)Công đức tu hành, sư có lọngXu hào rủng rỉnh, mán ngồi xe.(Tú Xương)Chúng ta để ý: Cụ Nguyễn Khuyến cũng như nữ sỹ Xuân Hương đã tổ chức từ ngữ ở từng câu, để câu nào cũng có tiểu đối, nhưng ta không xếp hai liên đối nêu trên vào phép Cú trung đối, vì ngoài phần có tiểu đối, trong từng câu còn có phần bất đối. Do đó hai liên thơ trên chúng ta quy vào phép Tựu cú đối.Trong câu của Tú Xương, ông Tú đã đem cả hai cụm từ như hai thành ngữ để chọi nhau: công đức tu hành chọi với xu hào rủng rỉnh. Mặt khác đuôi của từng câu lại đối rất chặt với nhau: sư có lọng đối với mán ngồi xe. Phân tích đặc điểm này để kết luận: đây cũng là phép Tựu cú đối như a và b. Cú trung đối và Tựu cú đối, có dạng thức ngữ pháp của câu văn na ná như nhau, nên còn có tên chung là Đương đối.2.5. Giao cổ đốiCụ Trần Tuấn Ngọc, trong bài “Tự nhủ” có câu luận:Chân bước vững, đường chiều khấp khểnhRừng cây rậm rạp, trúc vươn cao.Đây chính là phép Giao cổ đối: chân bước vững đối chéo xuống với trúc vươn cao, và rừng cây rậm rạp đối chéo lên với đường chiều khấp khểnh.2.6. Bất đối chi đốiTrong buổi lễ tế “Trận vong tướng sỹ” thế kỷ 19, quan tổng trấn Nguyễn Văn Thành có sai trưng câu đối chữ Hán (nay dịch nghĩa) như sau:Bóng chiều đã ngả đâu quê cũXưa nay chinh chiến mấy ai về.Câu trên lấy từ thơ Thôi Hiệu, bài Hoàng Hạc Lâu. Câu dưới lấy từ thơ Vương Hàn, bài Lương Châu Từ.Cái hay của đôi câu đối này là: Ghép hai câu thơ khác nhau của hai tác giả mà câu đối vẫn hiệp chung một tình ý. Câu 1 có đại ý là cảm thán tình cảnh, câu hai có đại ý là an ủi vong linh. Thật là quá hợp với nội dung Tế Trận Vong Tướng Sỹ. Đây là phép bất đối chi đối, lấy cái không đối để đối, không lệ thuộc vào mặt chữ mà chỉ chú trọng đến ý. Ý phải đối nhau, cấu trúc ngữ pháp phải song song đồng dạng với nhau.Những bậc cao niên khuyên rằng, nếu một khi ta chưa thật thạo về các phép đối, thì chỉ nên sử dụng các phép chỉnh đối, lưu thủy đối, cú trung đối. Còn các phép đối khác, chúng ta hãy chỉ làm quen, giúp chúng ta nhận biết được các dạng thức đối khác nhau.Vẫn phải thưa thêm: các phép đối thơ, dù ở dạng thức nào đều phải hội đủ 3 đặc điểm:- Đối ý. ý câu trên và câu dưới, hoặc chống nhau, hoặc bổ sung ý nghĩa cho nhau.- Đối thanh âm, chí ít là các chữ nằm ở vị trí 2, 4, 6, 7 (thơ thất ngôn) và 2, 4, 5 (thơ ngũ ngôn) nhất thiết phải tuân theo luật bằng trắc.- Đối từ loại, phải nắm được các phép biến đổi từ loại ở các ngữ cảnh khác nhau. Tuy nhiên, cũng có phép đối không yêu cầu đối từ loại như theo phép chiếu chữ, mà ở đó lại có sự xoay chiều để đối chéo cho nhau.(Theo Nguyễn Văn Thụ - Chủ nhiệm CLB Thơ Đường luật Hà Nội).2.7. Cách cú đối (phiến đối)Theo phép này, các câu thơ không đối nhau trong cặp mà đối cách, tức là câu lẻ của cặp thực đối với câu lẻ của cặp luận; câu chẵn của cặp thực đối với câu chẵn của cặp luận.Ví dụ:Tác giả Thu Trang, trong bài thơ “Cánh hoa xuân” có cặp thực và luận như sau:Chào gió, ngày vui lùa phím trổXuân tô má ửng lắng nguyên hìnhVờn mây, tuổi đẫm nghe lòng gợiKhắp chốn bao mùa giữ vẹn trinh“Chào gió, ngày vui lùa phím trổ” đối với “Vờn mây, tuổi đẫm nghe lòng gợi”“Xuân tô má ửng lắng nguyên hình” đối với “Khắp chốn bao mùa giữ vẹn trinh”Trong cặp đối này lại áp dụng phép cú trung đối:Xuân tô - Má ửngKhắp chốn - Bao mùaPhép đối này không đảm bảo nguyên tắc đố thanh, đặc biệt là các chữ vần đững ở cuối nhịp câu nên làm giảm đáng kể nét đặc trưng của đối ngẫu., chỉ nên dùng hạn chế trong một vài trường hợp nhất định mà thôi * Trong một bài thơ, những cặp đối ở các câu thực, luận chính là vẻ đẹp đặc sắc, và là một trong những điều kiện cần và đủ để nhận ra đó là một bài thơ Luật đường. Đọc thơ Đường luật mà không có đối thì chẳng khác gì “Ăn bánh nướng trung thu mà không có nhân thập cẩm” thật là nhạt nhẽo và vô vị.(Tổng hợp và biên soạn)BAN QUẢN TRỊ XƯỚNG HỌA ĐƯỜNG THI
  • Tiếng Việt
  • English (UK)
  • 中文(台灣)
  • 한국어
  • 日本語
  • Français (France)
  • ภาษาไทย
  • Español
  • Português (Brasil)
  • Deutsch
  • Italiano
  • Đăng ký
  • Đăng nhập
  • Messenger
  • Facebook Lite
  • Video
  • Địa điểm
  • Trò chơi
  • Marketplace
  • Meta Pay
  • Cửa hàng trên Meta
  • Meta Quest
  • Ray-Ban Meta
  • Meta AI
  • Instagram
  • Threads
  • Chiến dịch gây quỹ
  • Dịch vụ
  • Trung tâm thông tin bỏ phiếu
  • Chính sách quyền riêng tư
  • Trung tâm quyền riêng tư
  • Nhóm
  • Giới thiệu
  • Tạo quảng cáo
  • Tạo Trang
  • Nhà phát triển
  • Tuyển dụng
  • Cookie
  • Lựa chọn quảng cáo
  • Điều khoản
  • Trợ giúp
  • Tải thông tin liên hệ lên & đối tượng không phải người dùng
  • Cài đặt
  • Nhật ký hoạt động
Meta © 2024

Từ khóa » Ví Dụ Về Phép đối Trong Thơ đường Luật