Sự Tách Rời Giữa Quyền Sở Hữu Và Quyền Quản Lý Trong Doanh Nghiệp

Skip to content

Cuối thế kỉ thứ 19, sự phát triển mạnh mẽ của thương mại và công nghệ đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp tối ưu hóa sản xuất, phát triển về quy mô sản xuất nhằm giảm chi phí, tăng lợi nhuận. Trên thị trường, cung bắt đầu cao hơn cầu, chức năng sản xuất của doanh nghiệp không còn đóng vai trò độc tôn trong quy trình vần hành của doanh nghiệp. Mặt khác, các công trình nghiên cứu về chức năng này cũng đã dần bão hòa cả về số và chất lượng. Nhiều nhà nghiên cứu bắt đầu tập trung khám phá bên trong “hộp đen” doanh nghiệp. Trên cơ sở học thuyết về quyền sở hữu, họ phân tích mối quan hệ giữa chủ doanh nghiệp và những nhà quản lý được trả lương, cũng như các vân đề điều hành và quản lý doanh nghiệp. Những điều kiện khách quan thuận lợi cả về mặt thực tiễn và lý luận này đã tạo ra sự chuyển dịch đồng loạt từ mô hình doanh nghiệp tư bản (capitalist firm) sang mô hình doanh nghiệp quản lý (managerial firm), và kéo theo một cuộc cách mạng về phương pháp quản lý doanh nghiệp.

Khởi đầu của sự tách rời giữa quyền sở hữu và quyền quản lý

Năm 1906, Mr. Clarence Mackay gửi đến chủ tịch Frederick Fish của AT&T một bức thư rằng: Từ năm 1905 đến 1907, Mr. Mackay đã mua khoảng 70.000 cổ phần của AT&T, chiếm 5% tổng cổ phần và gấp 4 lần cổ đông lớn thứ hai của doanh nghiệp. Như vậy, “không ai trong số 8 giám đốc sở hữu trên 2.000 cổ phiếu”, vì vậy sẽ hợp lý hơn nếu “một cổ đông sở hữu trên 70.000 cổ phiếu được có mặt trong Hội đồng quản trị”. Bất chấp tiềm lực tài chính của mình, Mr. Mackay đã không thể đạt được mục đích của mình, quyền kiểm soát vẫn nằm trong tay các nhà quản lý AT&T thông qua bỏ phiếu, khi mà 36% cổ phiếu thuộc quỹ của doanh nghiệp và do chính các giám đốc AT&T đại diện biểu quyết. Chủ tịch Fish đã trả lời trong thư rằng: mỗi giám đốc có nghĩa vụ phải đại diện cho “mỗi một và tất cả các cổ đông” và không thực sự cần thiết “phải có bất kì đại diện sở hữu đặc biệt nào trong HĐQT”. Trong nghiên cứu của mình, Berle và Means (1932) đã lấy trường hợp AT&T làm ví dụ cho xu hướng mà tác giả gọi là “nguy hiểm” này: các doanh nghiệp tư bản dần bị thay thế bởi các tập đoàn lớn dưới sự kiểm soát của một nhóm nhỏ các nhà quản lý nắm rất ít hoặc không nắm quyền sở hữu doanh nghiệp. Còn đối với Ủy ban Truyền thông Liên bang Mỹ (FCC – Federal Communications Commission, 1930), “tai nạn” của Mr. Mackay là một ví dụ điển hình về sự tách rời giữa quyền sở hữu và quyền quản lý; và kết quả là các chủ sở hữu sẽ mất quyền kiểm soát doanh nghiệp.

Sự xuất hiện của doanh nghiệp quản lý gắn liền với sự tách rời quyền quản lý và sở hữu của doanh nghiệp, phát sinh khi các cổ đông (người ủy quyền) ủy thác cho nhà quản lý (người được ủy quyền) thực hiện hoạt động điều hành và quản lý doanh nghiệp theo lợi ích của cổ đông. Chính sự tách rời giữa quyền sở hữu và quyền quản lý doanh nghiệp này đã dẫn đến hậu quả là “giám đốc của các doanh nghiệp này trở thành những người quản lý tài chính của người khác … một cách bất cẩn và lãng phí” chứ không “thực sự nghiêm túc như cách mà những người chủ doanh nghiệp xử lý vốn của chính họ” (Smith, 1776). Đây chính là mô hình doanh nghiệp quản lý hiện đại ngày nay cũng như những vấn đề cơ bản mà mô hình này luôn phải đối mặt và xử lý. Các doanh nghiệp hiện đại được tổ chức và điều hành, không bởi “Bàn tay vô hình”, mà dưới “Bàn tay hữu hình” của các nhà quản lý.

Các học thuyết doanh nghiệp trong thời kỳ nàyXem tất cả

Học thuyết bàn tay vô hình (the Invisible hand)

Thuyết “Bàn tay vô hình” là lý luận đầu tiên về cơ chế kinh tế thị trường và sự vận hành của nền kinh tế, chế

Học thuyết quyền sở hữu (Property Rights Theory)

Thuyết quyền sở hữu (Property Rights Theory) được phát triển từ những năm 60 của thế kỷ 20 với các nghiên cứu của một số tác

Học thuyết phụ thuộc nguồn lực (Resource dependence theory)

Nguồn lực có vai trò quan trọng cho phép doanh nghiệp thực hiện và đạt được các mục tiêu chiến lược và phát triển bền vững

Học thuyết thể chế (Institutional Theory)

Kinh tế học thể chế ra đời ở Mỹ vào đầu thế kỷ 20, là “hệ thống lý thuyết được chấp nhận rộng rãi, trong đó

Học thuyết ngẫu nhiên (Contingency Theory)

Thuyết ngẫu nhiên (Contingency Theory) đề cao vai trò và tầm ảnh hưởng của các yếu tố tình huống tới hoạt động của các doanh nghiệp

Học thuyết hành vi doanh nghiệp (Behavioral theory of the firm)

Thuyết hành vi doanh nghiệp do Cyert và March (1963) đề xuất dựa trên tiền đề nghiên cứu của Simon (1952) và March và Simon (1958).

Học thuyết hệ sinh thái doanh nghiệp (Theory of Organizational Ecology)

Nội dung cơ bản của thuyết hệ sinh thái doanh nghiệp có thể được tóm tắt như sau: “ngay khi thành lập, doanh nghiệp chịu áp

Học thuyết tiến hóa doanh nghiệp (Evolutionary Theory of the Firm)

Thuyết tiến hoá doanh nghiệp (Evolutionary Theory of the Firm), khởi đầu từ nghiên cứu của Nelson và Winter (1982), tiếp cận và phân tích doanh

Học thuyết lợi thế cạnh tranh (Theory of Competitive Advantage)

Trong nghiên cứu của mình năm 1979, Michael Porter không hề đề cập đến khái niệm lợi thế cạnh tranh; ông vẫn chỉ mô tả chiến

Nguồn: Phan Thanh Tú, Vũ Mạnh Chiến, Phạm Văn Kiệm, Lưu Đức Tuyến, Nguyễn Thị Hồng Nga (2018), “Phần II: Doanh nghiệp và các nhà quản lý”, trong sách Học Thuyết Doanh Nghiệp, NXB Lao Động – Xã Hội, trang 191-192.

Mua sách ngay Mục lục bài viết Tư vấn quản trị Tư vấn nghiên cứu Học thuyết lợi thế cạnh tranh (Theory of Competitive Advantage) Học thuyết bàn tay hữu hình (The Visible Hand)

Bài cùng chủ đề
• Cấu trúc hành chính hiện đại (Post-bureaucratic)

  14 Th11 2019

• Doanh nghiệp hiện đại và mô hình CSP (Conduct – Structure – Performance) điều khiển môi trường cạnh tranh

  4 Th2 2019

• Định nghĩa và bản chất quyền lực (power) trong doanh nghiệp

  13 Th11 2019

• Cấu trúc sở hữu (ownership structure) của doanh nghiệp quản lý

  13 Th11 2019

• Quyền lực và hợp tác giữa các doanh nghiệp (inter-firm relationships)

  13 Th11 2019

• Cấu trúc tổ chức ma trận (matrix structure)

  14 Th11 2019

Mua sách ngay Mua sách ngay Mua sách ngay Mua sách ngay Mua sách ngay

PHẦN MỀM HKT SOFT

Hoàn toàn do người Việt xây dựng và triển khai

Xem chi tiết

CÔNG NGHỆ VƯỢT TRỘI, TÍCH HỢP PHẦN CỨNG

Giải pháp phần mềm bán hàng và quản lý khoa học, ứng dụng cộng nghệ 4.0.

Trải nghiệm ngay

TƯ VẤN HỖ TRỢ VẢ BẢO HÀNH TRỌN GÓI

Dịch vụ hỗ trợ và bảo trì bảo hành đảm bảo vận hành sản xuất kinh doanh và bán hàng thường xuyên

Dùng thử miễn phí ngay

TƯ VẤN QUẢN LÝ TỔNG THỂ

Tư vấn quản lý ứng dụng phần mềm thích ứng với đặc thù từng khách hàng

Xem chi tiết Doanh nghiệp học

• Thương mại điện tử
• Kinh doanh quốc tế & Xuất nhập khẩu
• Quản trị chuỗi cung ứng doanh nghiệp
• Quản trị chất lượng trong doanh nghiệp
• Quản trị văn phòng
• Thị trường chứng khoán: phân tích và đầu tư chứng khoán
• Doanh nghiệp: bản chất và tồn vong
• Quản trị chiến lược doanh nghiệp

Kỹ năng mềm

• Phương pháp nghiên cứu định tính (phỏng vấn, case study, thực nghiệm, quan sát …)
• Cách viết các bài báo khoa học cho các tập san khoa học quốc tế
• Hướng dẫn toàn tập Microsoft Excel
• Hướng dẫn cài Windows và sử dụng dễ dàng
• Hướng dẫn toàn tập Microsoft PowerPoint

• Trang chủ
• Các học thuyết doanh nghiệp
  • Tổ chức quản lý công nghiệp
    • Thuyết lợi thế cạnh tranh
    • Thuyết tiền hóa doanh nghiệp
    • Thuyết hệ sinh thái doanh nghiệp
    • Thuyết hành vi doanh nghiệp
    • Thuyết ngẫu nhiên
    • Thuyết thể chế
    • Thuyết phụ thuộc nguồn lực
    • Thuyết bàn tay vô hình
  • Doanh nghiệp và nhà quản lý
    • Học thuyết đại diện
    • Học thuyết ra quyết định
    • Thuyết quyền lực
    • Thuyết cấu trúc tổ chức
    • Thuyết bàn tay hữu hình
    • Thuyết quyền sở hữu
  • Môi trường cạnh tranh hiện đại
    • Học thuyết nguồn lực
    • Học thuyết chi phí giao dịch
    • Thuyết siêu cạnh tranh
    • Thuyết doanh nghiệp học hỏi
    • Thuyết hệ thống
• Phương pháp nghiên cứu
  • Phương pháp định lượng
    • Phương pháp luận
    • Điều tra bảng hỏi
    • Phân tích thống kê & Kinh tế lượng
    • Phân tích văn bản
    • Phân tích tổng hợp
    • Hướng dẫn phần mềm thống kê
      • Sử dụng phần mềm STATA
      • Sử dụng phần mềm SPSS
  • Phương pháp định tính
    • Phương pháp luận
    • Phỏng vấn điều tra
    • Nghiên cứu tính huống – điển hình
    • Nghiên cứu hành động
    • Nghiên cứu nội dung
    • Nghiên cứu thực nghiệm
    • Phương pháp quan sát
    • Hiện tượng học
  • Phương pháp tổng quan
    • Phương pháp luận
    • Các phương pháp tổng quan
• Quản trị doanh nghiệp
  • Cơ sở lý luận
    • Khoa học quản lý
    • Kinh tế vi mô
    • Khởi – Lập nghiệp
      • Khởi nghiệp sáng tạo
      • Lập nghiệp kinh doanh
      • Phát triển doanh nghiệp & quốc tế hóa
  • Quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh
    • Quản trị marketing
    • Quản trị thương hiệu
    • Quản trị bán hàng
    • Quản trị bán lẻ
    • Kinh doanh quốc tế
    • Thương mại điện tử
    • Quản trị dự án
    • Quản trị sản xuất
    • Quản trị chất lượng
    • Quản trị logistics
    • Quản trị chuỗi cung ứng
  • Hoạt động quản lý, hỗ trợ và đầu tư
    • Chiến lược doanh nghiệp
    • Quản trị nhân sự
    • Văn hóa doanh nghiệp
    • Hệ thống thông tin
    • Tài chính doanh nghiệp
    • Đầu tư tài chính
    • Thị trường chứng khoán
    • Kế toán doanh nghiệp
    • Quản trị văn phòng
• ERP HKT

Đăng nhập

Tên tài khoản hoặc địa chỉ email *

Mật khẩu *

Đăng nhập Ghi nhớ mật khẩu

Quên mật khẩu?